Twijfel over onafhankelijkheid statiegeld-onderzoek

Wordt een aangekondigd onderzoek naar de milieu-effecten van plastic recycling en statiegeld wel door onafhankelijke experts verricht? Staatssecretaris Mansveld laat dat onderzoek binnenkort uitvoeren onder begeleiding van het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken, het KIDV, dat door het bedrijfsleven wordt gefinancierd. De Kamer is er niet gerust op, bleek donderdagmiddag vlak voor het herfstreces in een debat over statiegeld.

“Buitengewoon teleurstellend”, noemt Kamerlid Henk van Gerven (SP) het debat over statiegeld en plastic afval, met staatssecretaris Mansveld (Milieu). Het debat vond donderdag 16 oktober plaats, en werd door @D2Emag live verslagen op twitter. Vooral niet gerust is de Kamer op het plan van staatssecretaris Mansveld om het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV) onderzoek te laten doen dat moet laten zien of afschaffing van statiegeld op petflessen wel of geen goed idee is. Van Gerven: “Het Kennisinstituut dat het onderzoek naar de milieu-effecten van plastic moet begeleiden is niet onafhankelijk, want het wordt via het Afvalfonds voor 100 procent gefinancierd door het bedrijfsleven. Daar maakt Coca Cola de dienst uit, en we weten allemaal dat die multinational van het statiegeld af wil.” Het Afvalfonds int namelijk de verpakkingsheffing, een bijdrage van het verpakkend bedrijfsleven, waaronder Coca Cola, bestemd voor recycling.

De SP en andere partijen willen weten wat precies de opdracht aan de onderzoekers van het KIDV wordt. Want dat onderzoek zal zwaar wegen bij toekomstige beslissingen over plastic recycling en de vraag, welke methodes daarvoor het beste zijn. Of statiegeld op petflessen moet worden uitgebreid of juist afgeschaft (en ingeruild voor inzameling in de oranje Plastic Heroes containers) is al jaren onderwerp van verhit debat, waarin behalve de veronderstelde milieuwinst van verschillende systemen, ook grote economische belangen een rol spelen. Recent kwamen daar zelfs berichten bij over vermeende omkoping en chantage.

Kosten

“We willen niet alleen dat de precieze onderzoeksopdracht openbaar gemaakt wordt, maar ook dat de staatsecretaris laat onderzoeken wat de kosten van recyclingsystemen zijn”, stelt SP-er Van Gerven. Sinds de kosten van het statiegeld veel lager bleken dan door toenmalig staatsecretaris Atsma werd gesteld, wordt dat aspect liever weggelaten door tegenstanders van het statiegeld, denkt hij.

In antwoord op kritische vragen uit de Kamer liet staatsecretaris Mansveld weten dat het Kennisinstituut naar haar idee wel degelijk onafhankelijk onderzoek kan doen. Al was het maar omdat het Ministerie er zelf in het bestuur zit. Een rol bij het onderzoek voor de Inspectie voor de Leefomgeving (ILT), zoals D66 en de SP willen, vindt zij geen goed idee.

“Er staan nog veel vragen open”, concludeert Stientje van Veldhoven (D66) na het debat met de staatssecretaris. “De belangrijkste vraag is wat een nieuw systeem voor plastic recycling zou opleveren voor het milieu, daarom willen wij een grondig en onafhankelijk onderzoek.”

Onwelgevallig

Ook de Partij voor de Dieren is niet gerustgesteld door de antwoorden van de staatssecretaris. “Het is zou niet voor het eerst zijn dat er heel veel vertrouwen in de sector [het bedrijfsleven – red.] wordt gesteld, en dat je een paar jaar later moet concluderen dat er niks bereikt is”, vindt Esther Ouwehand. “De staatssecretaris vindt voor deze aanpak steun bij een meerderheid in de Kamer.”

Maar de belofte van de staatssecretaris om een kritische klankbordgroep, met milieuorganisaties erin, mee te laten kijken met het onderzoek van het KIDV? “Zo’n klankbordgroep, dat is een soort standaardreactie als er onwelgevallige informatie over onderzoekers naar buiten komt”, reageert Ouwehand. “Het is dè manier om het politieke debat lam te leggen.” De Partij voor de Dieren heeft al eerder gepleit voor uitbreiding van de statiegeldregeling met kleine drankverpakkingen, omdat dat beter is voor het milieu.

Belangenverstrengeling

“Het was positief dat alle fracties, inclusief coalitiepartijen PvdA en VVD, de discussie over belangenverstrengeling helemaal zat zijn en vinden dat het Ministerie haar zaakjes zelf moet regelen,” bemerkt Rogier Hörchner, advocaat gespecialiseerd in afvalstoffen en auteur van een juridische analyse over de Raamovereenkomst Verpakkingen waarin de doelen staan voor recycling die het Afvalfonds moet realiseren. “De staatsecretaris deed echter helemaal niks met het commentaar van de Kamer, ze zegt dat ze ‘heel streng’ zal zijn maar kwam gewoon met het Kennisinstituut op de proppen.”

Stientje van Veldhoven (D66) merkte op dat het wat vreemd is dat het Kennisinstituut is opgericht door de Raamovereenkomst, en tegelijk moet gaan onderzoeken hoe het staat met de uitvoering van de Raamovereenkomst. Dit kreeg bijval van andere fracties. In deze constructie beslist het Kennisinstituut via het onderzoek mee over haar eigen toekomst. Hoe onafhankelijk is dat?

Na het herfstreces volgt er op initiatief van PvdA Kamerlid Yasemin Cegerek een Vervolg Algemeen Overleg (VAO), een kort plenair debat over het onderwerp waar ook moties ingediend kunnen worden. “Ik ben benieuwd of de Kamer dan haar tanden laat zien”, besluit ‘afvaladvocaat’ Hörchner.

Hier vind je de: Agenda van het Algemeen Overleg in de Kamer, met links naar relevante documenten.

Lees ook:

Down to Earth: “Directeur Afvalfonds chanteerde ons om statiegeld”

Down to Earth: Kamer wil opheldering over CBL

Twitterfeed over het Algemeen Overleg Afval & Grondstoffen

Down to Earth: De strijd om de petfles