Down To Earth Magazine

Milieu | Mensen | Meningen

Logo Down To Earth

Zoek op de site

  • Home
  • Onderwerpen
    • Uitgelicht
    • Energie & klimaat
    • Landbouw & voedsel
    • Mobiliteit
    • Bossen
    • Economie
    • Mensenrechten
  • Rubrieken
    • Interview
    • De Activist
    • Opinie
    • Boeken en films
    • Consument
    • Recept
    • Columns
  • Magazines
  • Nieuwsbrief
  • Over ons
Home > Mobiliteit > Het nieuwe reizen

Het nieuwe reizen

Dirk Janssen | 15 december 2011 |

De grote steden kunnen door openbare aanbestedingen 120 miljoen besparen op het openbaar, zegt de minister. Zonder verlies van kwaliteit. De steden zelf hebben daar geen fiducie in. “Dit kan betekenen dat er niet meer overal een bus rijdt.”

Het nieuwe reizen
Zondag 10 november staakten de OV-bedrijven in de grote steden. Milieudefensie reed in Amsterdam rond in een doorgezaagde bus, met Mark Rutte en Melanie Schultz er in. Foto: Floris de Jong

Het idee dat openbare aanbestedingen leiden tot goedkoper openbaar vervoer komt van Bruno Bruins, oud staatssecretaris, burgemeester, topman van het UWV en allround draaideurbestuurder van de VVD. Aan het einde van de kabinetsperiode Balkenende IV constateerde hij, in opdracht van de regering, dat de eerdere privatisering van het openbaar vervoer buiten de grote steden wel 15 procent kostenbesparing op had geleverd. Dus, zo was zijn redenering, als we dat ook in de grote steden doen, levert dat dezelfde kostenreductie op. Die conclusie nam het kabinet Rutte over in het huidige regeerakkoord.

Oh ja, Bruno Bruins is ook de baas van Connexxion. Hij verklaarde zijn pleidooi voor privatisering vanuit de klassieke liberale opvatting dat bedrijven het nu eenmaal altijd beter doen dan de overheid. In een artikel in het Financieel Dagblad van 1 maart 2010 zegt hij: “Wij lopen gewoon harder voor de reiziger omdat we niet zeker weten dat we het vervoer ook morgen nog mogen doen.”

Bezuinigingen

In het regeerakkoord is opgenomen dat de grote steden het openbaar vervoer gaan aanbesteden. En dat dat 120 miljoen euro oplevert. Dat mag de huidige minister van Infrastructuur, Melanie Schultz van Haegen, nu gaan uitvoeren. Bovenop een bezuiniging van 5 procent op de Brede Doel Uitkering, (BDU, de jaarlijkse overheidsbijdrage aan provincies en stadsregio’s voor OV), die ze sowieso doorvoert. Het totaal aan bezuinigingen op het openbaar vervoer in de grote stadsregio’s komt daarmee op 165 miljoen euro.

De inschatting van 120 miljoen euro besparing door aanbestedingen blijkt echter veel te rooskleurig. De vervoersbedrijven in de grote steden hebben niet stilgezeten sinds de grote privatiseringen van de jaren 90. Uit een studie van KPMG in opdracht van de Tweede Kamer blijkt dat aanbesteding maximaal 15 tot 20 miljoen oplevert. Bruins redenering klopt dus niet.

Schultz van Haegen liet er onderzoekers op los. Volgens de onderzoeken kan een efficiencyslag in de organisatie van het openbaar vervoer 20 miljoen opleveren. Tariefverhogingen zijn ook goed voor 32 miljoen. En in de rest van de BDU bestedingen is ook nog wel 22 miljoen te halen. Een bedrag van maar liefst 68 miljoen euro is volgens de minister te besparen door “rationalisering” van de netwerken. Tel die bedragen bij elkaar op en je komt op een besparing van 145 miljoen euro. Dan komt de minister nog 23 miljoen tekort om de volle 165 miljoen te verwezenlijken, maar die wil ze dan wel compenseren.

Rationaliseren

Maar wat is dat eigenlijk, de rationalisering van netwerken? En welke gevolgen heeft het?

We belden met onderzoeksbureau Conquist dat het betreffende onderzoek heeft uitgevoerd. “Onze opdracht was om te kijken wat een versobering van het vervoersnet oplevert”, zegt Frank Appelman van Conquist. “Dat hebben we heel globaal gedaan. Ik wil benadrukken dat ons onderzoek echt een quickscan was.”

De onderzoeker kwamen in een sterk gepolitiseerde situatie terecht. De minister wilde horen dat er 120 miljoen euro af kon, terwijl de stadsregio’s wilden zien dat dit een enorme kaalslag zou opleveren. “We hebben het daarom bewust erg theoretisch gehouden, omdat we geen zin hadden om partij te kiezen”, zegt Appelman. “In onze werkhypothese hebben we alleen gekeken naar de bereikbaarheidsfunctie van het OV. De sociale functie van het OV hebben we geheel achterwege gelaten. Dus een kaart met dikke lijnen, waar er niet overal voldoende dekking is. Mensen moeten dan met de fiets of een flink eind lopend naar de dichtstbijzijnde halte.”

“De sociale functie van het OV is geheel achterwege gelaten”

Bijzonder vervelend. Maar het was dan ook een theoretische studie. Het onderzoek van Conquist gaf aan dat dit in het meest realistische scenario zo’n 68 miljoen euro kon opleveren. “Maar daarmee gaat de minister akkoord met een visie waarin het openbaar vervoer dus geen enkele sociale functie heeft”, zegt Appelman. “Persoonlijk vind ik als dat je visie is, je dat ook eerlijk moet zeggen. Maar helaas is de minister nog niet zo ver.”

Kostendekkingsgraad

In politieke taal klinkt dat ongeveer zo: “De minister heeft in haar visie op het regionaal OV een efficiënte bediening van de grote reizigersstromen op de hoofdassen van het vervoersysteem vooropgesteld.” Aan het woord is Jaap Stuurwold, woordvoerder van minister Schultz. “Dit betekent dat kritisch gekeken moet worden naar vervoerdiensten met een lage tot zeer lage kostendekkingsgraad, vaak bestaande uit dun bezette ontsluitingslijnen. Het is aan de decentrale overheden om hierin invulling te geven en keuzen te maken die passen bij de kwaliteit die zij voor het OV nastreven.” Hij wijst er op dat “de decentrale overheden daarnaast altijd nog de mogelijkheid hebben om andere middelen in te zetten voor het OV.”

Maar de opdracht aan Conquist was toch echt het totaal negeren van de sociale functie van het OV en kijken wat dat oplevert. Daar zit toch wel een bepaalde sturende opvatting achter. Stuurwold laat weten dat “de minister ervan uitgaat dat de drie stadsregio’s een pakket aanbesteden dat een gerationaliseerd OV-netwerk inhoudt.”

Overigens maken die stadsregio’s gretig gebruik van de mogelijkheid om het OV overeind te houden met andere middelen. Minimaal de helft van de bezuinigingen halen zij bij infrastructuurprojecten buiten het OV. Volgens de minister was daar nog geen zevende te halen.

Protesten

“Een bus is een bus. Diesel is diesel. En personeel is personeel”, zo vat Erik Vermeulen van vakbond Abvakabo/FNV het samen. “Dat heeft allemaal een prijs. En aangezien het niets oplevert als je tramrails uit de weg sloopt, zal bezuinigen neerkomen op het schrappen van buslijnen.”

Hij blijkt daarin gelijk te hebben. Onacceptabel, vindt de vakbond, want de bezuiniging van 120 miljoen is gebaseerd op niks. Iemand zonder bestuurlijke verantwoordelijkheid heeft ooit iets gezegd dat niet waar is, en daar baseert de minister nu haar beleid op. Vermeulen wil proberen om de minister op andere gedachten te brengen. Als laatste redmiddel is hij bereid om stakingen in te zetten, maar “zeer tegen onze zin.”

“Het is jammer dat deze kwestie puur als een arbeidsconflict in de media komt”, zegt Ivo Stumpe van Milieudefensie. “Want het is veel meer dan dat. Dit is een fundamentele focusverlegging in het openbaar vervoer. Waar het vroeger een basisvoorziening was, wordt het nu aanvullend vervoer.”

“Waar OV vroeger een basisvoorziening was, wordt het nu aanvullend vervoer”

Volgens hem gaat de vergelijking tussen het openbaar vervoer in de steden en daarbuiten niet op. Buiten de steden heeft bijna iedereen noodgedwongen een auto, zegt Stumpe. “Omdat het openbaar vervoersnet daar uit pure armoede altijd al aanvullend was. In de steden lag de lat altijd een stuk hoger.”

Voor Milieudefensie is uiteraard het groenere karakter van het openbaar vervoer erg belangrijk. De overheid steekt miljoenen in de elektrische auto, maar er is allang elektrisch vervoer in de vorm van trams, treinen en metro’s. Volgens Stumpe zou de minister dat juist moeten promoten. “Uiteindelijk resulteert deze bezuinigingsslag in slecht openbaar vervoer en directeurs met bonussen. Daar zit niemand op te wachten, toch?”

Nou ja, bijna niemand dan.

Waarop wordt bezuinigd?

Haaglanden

“We willen het natuurlijk niet, maar dit zijn de feiten. Dat kan betekenen dat er niet meer overal een bus rijdt”, zegt Dorine Dijs van stadsregio Haaglanden. Van hun BDU van 235 miljoen euro per jaar moeten ze in de loop naar 2015 45 miljoen euro per jaar inleveren. De helft daarvan halen ze bij het openbaar vervoer, de andere helft bij andere infrastructurele projecten. De Stadsregio schrapt 7 buslijnen voor 2012 en schroeft frequenties omlaag. Dat levert 6 miljoen euro op. Dan moet Haaglanden nog voor 18 miljoen “rationaliseren”.

Rotterdam

In stadsregio Rotterdam gebeurt er ongeveer hetzelfde als in Haaglanden. De regio schrapt 10 buslijnen in 2012, sluit loketten, kijkt naar het onderhoud en past de vroegste en laatste metrotijden aan. Dat zou 30 miljoen euro besparen, genoeg voor 2012. Maar in 2013 moet er nog eens 20 miljoen af. Daarvoor mogen vervoerders tarieven differentiëren in spits- en daluren. Hoeveel dat oplevert is moeilijk te zeggen. Maar het resterende bedrag moet Rotterdam ophoesten met “rationaliseren”.

Amsterdam

Amsterdam kijkt of ze bijna 70 miljoen euro bezuiniging misschien ergens anders kunnen halen dan in het openbaar vervoer. Daarom stelt Amsterdam bouwprojecten uit en boort ze reservepotjes aan. Aanbestedingen krijgt Amsterdam hooguit pas in 2013 rond. Dat zou betekenen dat de eerste privé-trams hooguit in 2015 rijden. Daar is de minister niet blij mee.

 

Kom op de mailinglijst

Schrijf je in voor de D2E nieuwsbrief

Categorie: Mobiliteit Tags: verkeer, openbaar vervoer Dossier: Luchtkwaliteit Verschenen in: Down to Earth 08 (dec 2011)

Dirk Janssen

Dirk Janssen

  • Alle artikelen van Dirk Janssen op Down To Earth Magazine

Gerelateerde berichten

Mobiliteit

De treinreiziger aan het stuur

Op het leeglopende platteland van Frankrijk hoopt Railcoop een spoorlijn nieuw leven in te blazen nadat die werd opgeheven door de Franse NS.
Mobiliteit

Barth Donners: “Heel Lelystad Airport kan overbodig worden door 15 extra internationale treinritten”

Met vijftien extra internationale treinen kun je heel Lelystad Airport vervangen, zegt Barth Donners, consultant Mobiliteit bij ingenieursbureau Royal HaskoningDHV. Hij studeerde af aan de TU Delft op de potentie van de Europese spoormarkt.
Artikel, Mobiliteit

Duurzaam zullen we alles delen

Er zijn steeds meer deelvoertuigen in de stad. In theorie kunnen die helpen met het omlaag brengen van de CO2-uitstoot, maar werkt dat echt?
Mobiliteit, Uitgesproken

“De luchtvaart verduurzamen heeft geen zin als we steeds meer vliegen”

Ingenieur Finlay Asher wil met Safe Landing de luchtvaartindustrie bewegen tot échte verduurzaming, vanuit de mensen die er werken.
Ontvang ons magazine

Recente reacties

  • Alexa op Fluweelzachte muren zonder latex
  • Loek Beukman op Protesteren met een smiley
  • Ingrid Staal op Gek van insecten: Paul Beuk
  • Ronaldo op “De tijd van het ecopopulisme is aangebroken”
  • Loek Beukman op “Het probleem ligt bij de machine”
  • Loek Beukman op Kaas zonder koe
  • Ad op “De tijd van het ecopopulisme is aangebroken”

Lees ons papieren magazine

Lees — Down to Earth 56

Contact

Redactieadres:
Nieuwe Looiersstraat 31
1017 VA Amsterdam
Tel: 020-5507433
redactie@downtoearthmagazine.nl

Over ons

  • Over ons
  • Auteurs
  • Word abonnee
  • Disclaimer
  • Privacy en cookies

Volg ons