Gered van de afvalbak

De vrijwilligers van Buurtbuik weten vooraf nooit wat ze gaan koken voor de buurt. Dat hangt namelijk helemaal af van wat winkels en horeca wilden weggooien. En dat is telkens een verrassing. “Daar word je creatief van.”

‘De Dom voorbij’ staat er op een poster op het raam van studenten- wooncomplex Nyssa in Utrecht- Oost. ‘Buurtbuik Utrecht heeft dit jaar al 2560 kilo voedsel van de afvalbak gered. Dat zijn maar liefst 7677 heerlijke en gezonde borden vol.’ Opgestapeld vormen die borden een toren die bijna twee keer zo hoog is als de Domtoren, zo wordt op de poster gevisualiseerd. In de keuken annex eetzaal zijn acht vrijwilligers met zwart-rode buurtbuikschorten bezig aardappels en groenten te schillen, kruidcake te bakken en avocado’s te ontpitten. Elke maandagavond om kwart voor 6 serveren de Buurtbuikvrijwilligers hier een gratis driegangenmaaltijd voor dertig tot veertig Utrechters. Tijdelijk in deze studentenflat, omdat de eigen locatie, buurthuis Sterrenzicht, wordt verbouwd. Onder de paraplu van Buurtbuik koken vrijwilligers ook in twintig andere wijken in Utrecht, Amsterdam, Rotterdam, Weesp en Leiden maaltijden van voedsel dat anders zou worden weggegooid.

Koken met wat er is

Buurtbuik is in 2014 opgericht door Roel Raterink, die in Lissabon kennis had gemaakt met Refood, een vrijwilligers- initiatief dat zich inzet tegen voedselverspilling. Na een succesvolle pilot in Amsterdam-Zuid, opent Buurtbuik jaarlijks op twee nieuwe locaties een vestiging. “Tegengaan van voedselverspilling, gratis maaltijden en samen zijn, vooral voor mensen die alleen zijn: dat zijn de pijlers van Buurtbuik”, vertelt Eva Berends die, als enige betaalde medewerker, de zes Utrechtse vestigingen coördineert. Alle overige honderd Utrechtse medewerkers doen dat onbezoldigd.

“We werken gewoon door als we je te woord staan, want anders krijgen we het eten niet op tijd klaar”, zegt Iris, terwijl ze aardappels schilt. Elke maandagmiddag om 2 uur stapt een vrijwilliger op de bakfiets om bij buurtsupers, de voedselbank, horecazaken en Jumbo voedsel op te halen dat niet meer verkocht of geleverd kan worden. Om 3 uur bekijkt het kookteam van die dag wat er zoal is binnengekomen en wat ze voor die avond gaan klaarmaken.

“Wie de receptuur verzint? Het is een groepsproces”, zegt Lucie. “Je moet koken met wat het aanbod is. Daar word je creatief van. Ik ben zelf thuis ook anders gaan koken: veel meer met restjes.” Iris en Lucie komen een of twee keer in de maand koken. “Vaker is lastig te combineren met mijn baan bij een ingenieursbureau”, vertelt Iris. “Ik zocht iets in de buurt om bij te dragen, vind het fijn om iets praktisch te doen en hou van koken. Ik heb in het verleden in de horeca gewerkt, dat helpt.”

Perfecte peren

De appels en peren die twee andere vrijwilligers aan het schillen en snijden zijn voor het nagerecht, zien er nog perfect uit. Ze blijken geleverd te zijn door een Utrechts moestuincomplex. Met de dozen avocado’s en kerstomaatjes, meegegeven door winkels, lijkt ook weinig mis. Alleen de kroppen sla hebben aan de buitenkant snotterige bladeren. Even eraf scheuren en er blijven gave kroppen over. “Zullen we de slabladeren vullen met de guacamole voor het voorgerecht?” Het antwoord is nee. “Die doen we al op de toast.” Daartoe snijdt een van de vrijwilligers oude Turkse broden in repen, besprenkelt die met olie en kruiden en toast ze in de airfryer. Er wordt besloten de slablaadjes als garnering te gebruiken. Aardappelpuree met gegrilde groenten vormen het hoofdgerecht, als dessert is er kruidkoek met appel-perencompote.

Meer dan alleen eten

Vanaf half 6 komen de eerste eters binnen, letterlijk druppelend vanwege de herfststorm die om het gebouw raast. De meesten – zowel jong als oud – komen alleen. Een vrouw heeft haar dochter- tje van een jaar of 6 bij zich, dat aan de verschillende tafels haar goocheltrucje met een armbandje laat zien. De hond van een man in felroze en paarse kleding blijft tijdens de hele maaltijd stilletjes onder de tafel liggen.

“Ik ben zelf thuis ook anders gaan koken: veel meer met restjes”

Het eten in de Buurtbuiklocaties is gratis, dat maakt de drempel om aan te schuiven zo laag mogelijk. Donaties via de fooienpot zijn welkom, maar beslist niet verplicht. “Misschien moeten we een QR-code maken”, oppert een van de vrijwilligers. “Want sommige studenten die komen eten, willen met hun telefoon doneren.” Als er een nieuwe bakfiets, mixer of iets dergelijks nodig is, springt de gemeente Utrecht met subsidie bij. Die was ook behulpzaam bij het zoeken van de huidige tijdelijke locatie. “We werken met verschillende organisaties samen”, vertelt coördinator Eva. Zo kwam het Centraal Museum Utrecht een keer langs om schilderijen uit de collectie te laten zien en krijgen de eters de gelegenheid om het museum een keer gratis te bezoeken.”

Terwijl het voorgerecht geserveerd wordt, vertelt een vrouw die zich voor- stelt als Willeke dat ze hier vanaf de start in 2021 elke maandag eet. “Toen konden we het eten meenemen omdat het corona was. Dat vond ik prima omdat ik niet zo’n zin had in het sociale contact. Maar ik heb me toch laten overhalen om hier mee te eten en dat bleek heel leuk. Ik zie veel bekende gezichten.”

Kruidkoek met appel-perencompote

Kruidkoek:

• 300 g bloem
• 200 g bruine basterdsuiker
• 2½ tl bakpoeder
• 3 el koekkruiden
• ½ tl zout 
• 250 ml karnemelk
• boter

Roer bloem, basterdsuiker, bakpoeder, koekkruiden en het zout in een kom. Meng er karnemelk door. Bekleed een cakevorm met ecologisch bakpapier. Schep het beslag in de vorm en bak 65 tot 85 minuten in een op 160 °C voorverwarmde oven. Controleer met een satéprikker of de koek gaar is.

Appel-perencompote:

• Ongeveer 500 g (zure) appels en 500 g stevige peren
• 100 g suiker
• sap van een halve citroen

Doe de geschilde en in stukjes gesneden appels en peren met suiker, citroensap en een scheutje water in een pan. Breng aan de kook en laat zo’n vijf minuten zachtjes koken, tot het fruit zachter is geworden, maar nog wel bite heeft. Schep het fruit met een schuimspaan uit het kookvocht, laat dat op een hoog vuur wat indikken en giet vervolgens over de appels en peren. Serveer de compote met in blokjes gesneden kruidkoek.