Onze samenleving is tot in het diepst van haar vezels niet duurzaam en onrechtvaardig. Dát moet veranderen. Duurzaam en eerlijk moet de norm worden, het nieuwe normaal.
Dinsdag 19 augustus overschreden we de draagkracht van de aarde voor dit jaar. We consumeren ook in 2014 met z’n allen meer dan de aarde jaarlijks kan produceren aan grondstoffen en absorberen in termen van afval en vrijgekomen CO2. Onze Mondiale Ecologische Voetafdruk is te groot, al sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw overigens. En die wordt alleen maar groter, zo waarschuwt het Global Footprint Network dat jaarlijks deze voetafdruk berekent. Waar we met z’n
allen nu al anderhalve aarde nodig hebben om aan onze behoeften te voorzien zullen we in 2050 de biocapaciteit van wel drie aardes nodig hebben. Die zijn er niet en dus leven we, zoals onze nieuwe cartoonist Bas van der Schot laat zien, op een tikkende tijdbom.
Dat is vooral te wijten aan het gedrag van ons westerlingen. Als iedereen zou leven zoals wij Nederlanders bijvoorbeeld waren er nu al drieënhalve aardes nodig. Als we zouden leven zoals een gemiddelde Afghaan hebben we echter aan een derde aarde genoeg. Onze manier van leven put dus niet alleen de rijkdommen van de aarde uit, ze is ook nog eens niet eerlijk omdat wij andere mensen op deze wereld en de generaties na ons de kans op een goed leven ontnemen. Dat moet veranderen, zegt Milieudefensie in haar nieuwe visie
Maar hoe doe je dat, veranderen? Je kunt natuurlijk zelf beginnen: biologisch eten, minder of geen vlees. Je pakt wat vaker de fiets en de trein, of legt zonnepanelen op je dak. Het probleem is dat nog te weinig mensen dit goede voorbeeld volgen.
Waarom? Omdat ze het onzin vinden? Zeker, die mensen zijn er.
Maar vooral omdat duurzaam en eerlijker leven veel ‘gedoe’ is. Onze samenleving is tot in het diepst van haar vezels niet duurzaam en onrechtvaardig. Als je een ogenschijnlijk heel normaal leven leidt draag je – waarschijnlijk zonder het te willen – bij aan de uitputting van de aarde en ontneem je andere mensen de mogelijkheid tot een goed leven.
Dát moet veranderen. Duurzaam en eerlijk moet de norm worden, het nieuwe normaal.
En ja, dat vereist een radicale verandering van de manier waarop de economie en samenleving nu georganiseerd zijn. Talloze mensen en organisaties zijn daar al druk mee bezig, zo laten we dagelijks op deze website zien. Het kan en moet echter sneller. Veel sneller. Maar hoe? Op deze vraag vind je in de Down to Earth special, die vandaag verschijnt, verschillen antwoorden. Wil je nog meer weten. Kom dan naar ons symposium ‘Verandering, hoe doe je dat?‘ op 27 september in Utrecht.
Freek Kallenberg is plv. hoofdredacteur van Down to Earth
Erik de Haan zegt
Beste Freek,
Ja het moet anders, maar het toekomstbeeld wat deze “Down to Earth” oproept wordt ik niet altijd even blij van. In veel artikelen wordt een beeld geschapen alsof kleinschaligheid per definitie de goede weg is. Als je even nadenkt, weet je dat dit niet klopt.
Voorbeelden:
Ik moet er als Rotterdammer niet aan denken dat ruim 600.000 Rotterdammers zelf boodschappen gaan doen bij de boer of tuinder in de buurt. De distributie van de supermarkt vanuit bijv. het Westland is gewoon veel efficiënter. Of denken mensen echt dat die bewoners die de 2 kilometer naar de supermarkt nu al met de auto afleggen, de 20 km naar de tuinder op de fiets gaan doen.
De transitie naar een duurzame energievoorziening krijgt op dit moment vooral vorm op het gebied van elektriciteit. Versterking van de grootschalige interconnectiecapaciteit is nodig om dit in goede banen te leiden. Daarnaast is natuurlijk vraag-aanbod beïnvloeding nodig, zoals het powermatcher project van ECN.
Door schaalvergroting is de prijs van Zon-PV fors gedaald, waardoor (eindelijk) ook in Nederland we een begin hebben gemaakt met de zonnerevolutie.
Ik moet er niet aan denken dat er zometeen in bijna 7 miljoen huishoudens 3d printers staan. Of nog erger dat bijna 17 miljoen Nederlanders hun eigen printer hebben. Wie een beetje nadenkt ziet dat dit niet zal leiden tot efficiëntie, maar tot verspilling.
Naast bovenstaande heb ik ook problemen met het beeld wat in deze Down to Earth wordt neergezet. Wie anno 2014 nog steeds “de Westerling” neerzet als de enige grote verspiller en milieubelaster, heeft de afgelopen decennia niet echt gekeken welke veranderingen zich in de wereld hebben voorgedaan. Buiten het traditionele “Westen” wordt door honderden miljoenen mensen zeer fanatiek geconsumeerd, met per eenheid consumptie vaak een grotere milieubelasting dan in Nederland. Dat de gemiddelden per land lager liggen, ontslaat deze midden- en bovenklasse niet van verbetering van hun eigen consumptie.
Wie een beetje zicht heeft op de IPCC-scenario’s weet dat de grote groei in broeikasgasemissies buiten het traditionele “Westen” zal zijn. Het is bovendien een lastige ethische vraag hoe je omgaat met “historische” verantwoordelijkheden. Zijn wij als huidige inwoners van Nederland verantwoordelijk voor de emissies van de NS in de 19e eeuw?
Als Rotterdammer ben ik ook blij met een bedrijf als ENECO met verstand van zaken en vooroplopend in de energietransitie. Als je dit allemaal wegzet als bestaande structuren is het een klap in het gezicht van mensen die binnen deze bedrijven al decennia lang aan verduurzaming werken.
Tenslotte duurzaamheid was in Nederland al in 1989 (eerste NMP) het knuffelstadium voorbij. Het is al decennia een dagelijks gevecht om gestaag en koersvast een milieuvriendelijker wereld te bereiken.
Erik de Haan (sinds 1988 werkzaam in het milieu, energie en klimaatbeleid)
Freek Kallenberg zegt
Beste Erik,
Dank voor je reactie. Kleinschaligheid is geen doel op zich, dat klopt. Wel gaan/moeten we van verticale structuren naar horizontale netwerken. Nee, niet iedereen gaat zelf zijn groente ophalen bij de boer, maar we organiseren wel dat dit – op grote schaal! – direct gebeurt, zonder tussenkomst van de groothandel en supermarkt.
Zo ook voor energiemaatschappijen, Eneco begrijpt al dat veel elektriciteit lokaal zal worden opgewekt. Dat willen zij graag faciliteren, gelijk hebben ze. Dat is een ingewikkeld proces waarin we van een hiërarchische klant-leverancier relatie naar een horizontale samenwerking gaan. Energiebedrijven die dat kunnen zullen overleven, de rest zal (hopelijk) verdwijnen.
En ja, de ‘westerling’ is een simplificatie. Het gaat om de ‘westerse’ levensstijl. Maar met een modaal Nederlands inkomen behoor je nog steeds tot de 5% rijkste mensen ter wereld. Een paar miljard mensen op deze wereld gun ik van harte dat hun levensstandaard de komende jaren/decennia hoger, maar vooral beter wordt.
Dat laatste gun ik ons ‘westerlingen’ ook. Dat betekent, minder werken, meer genieten en alleen maar eerlijke en duurzame producten.