Aanschuiven voor de voedseltransitie

Zelf koken en rechtstreeks inkopen bij de boer zijn belangrijk voor een gezonde en duurzame voedselvoorziening. Wie om de een of andere reden niet toekomt aan zelf koken, kan in Deventer bijvoorbeeld naar de aanschuiftafel van De Ulebelt.

Aan het eind van een door­deweekse middag is het een levendige drukte op het terrein van educatieve stadsboerderij De Ulebelt. Deze groene oase aan de rand van de Deventer wijk De Vijfhoek omvat 7 hectare met volks- en schooltuinen, een kinderboerderij, boomgaard, bijenstal, horeca en dagbesteding. De geur van hooi stijgt op uit de stal waar een koe, een geit, schaap, varken en een handvol kippen huizen. Tegenover de ingang van de buiten­schoolse opvang wordt gevoetbald. De ecologische volkstuinders hebben de eerste groentebedden ingezaaid. Terwijl kinderen over boomstammen klimmen op de natuurspeelplaats, zitten groepjes volwassenen op bankjes te keuvelen.

Binnen in de keuken van De Ulebelt is de dertienjarige Gabor in de weer met een pastamachinetje om tagliatelle te maken voor het avondeten. “Goed zo, Gabor, misschien nog een keer er doorheen?”, zegt kok Willy Boogaard. Gabor kwam 2 weken geleden voor het eerst met zijn ouders eten bij de aanschuiftafel. Toen Willy doorkreeg dat Gabor koken leuk vindt en daar op zijn praktijkschool ervaring mee had opgedaan, vroeg ze of hij haar de volgende keer wilde helpen.

Zelf koken

Sinds ongeveer een jaar organiseert De Ulebelt de tweewekelijkse aanschuiftafel. Initiatiefnemer is Estella Franssen, die zich inzet voor een duurzame voedseltransitie. Zo zwengelde ze verschillende voedselcoöperaties aan: groepjes burgers die gezamenlijk inkopen bij lokale boeren. “Want als je rechtstreeks inkoopt bij de boer, kan die meer verdienen aan zijn producten. Zo krijgt hij meer financiële armslag om duurzaam te boeren.”

“Het is mooi als mensen helpen met koken, maar dat is niet verplicht”

Iedereen moet eten, dus die voedselco­öperaties zijn geschikt voor iedereen, dacht Franssen aanvankelijk. Totdat ze onder ogen zag dat steeds meer mensen niet meer zelf koken. Daarvoor hebben ze het te druk, of ze houden van het ge­mak van kant-en-klaar. Anderen kunnen niet koken of kennen de voordelen er niet van.“Terwijl zelf koken heel veel betekent”, volgens Franssen. Het is gezonder én je kunt rekening houden met milieu en dierenwelzijn. “Dat is veel moeilijker als je je verlaat op producten van de voedingsindustrie. Die houdt zich vooral bezig met winst maken en niet met maatschappelijke waarden.” Om toch ook iets te kunnen betekenen voor mensen die níet koken, besloot ze op De Ulebelt een aanschuiftafel te beginnen.

Witlof en hemelsleutel

Tegen een kostprijs (richtbedrag 7 euro) kunnen bewoners uit de buurt aanschuiven. De Ulebelt faciliteert een en ander met de locatie, de plantaardige maaltijd wordt gekookt onder begeleiding van Willy Boogaard. “Het is mooi als mensen helpen met koken, maar dat is niet verplicht”, vertelt die. Boogaard is leerkracht in het speciaal onderwijs en geeft kook- en tuinworkshops en wildplukexcursies. Als kok voor De Ulebelt wordt ze betaald met een beetje subsidie van de gemeente Deventer, vanuit het idee dat samen eten goed is voor sociale cohesie en dat leren koken bijdraagt aan een gezonder eetpatroon.

Willy sorteert de groenten voor de salade op het aanrecht. Alle verse ingrediënten – witlof, winterwortel, appel – heeft ze ingekocht bij biologische boeren uit de buurt. De aanvullende veldsla, blaad­ jes van de hemelsleutel (een eetbare vetplant), vogelmuur en bloemetjes van de paarse dovenetel, heeft ze net geoogst uit de tuinen van De Ulebelt. “En moet je dit eens proeven, voor het toetje.” Ze geeft een lepeltje van een geurige, bruine crème die naar appelmoes met kaneel smaakt. “Dat heb ik in december gemaakt van mispels van een boom bij ons thuis in de tuin. Erg veel werk, vanwege de grote pitten.” Maar ook erg lekker.

Blijven plakken

Tegen half zes zijn Gabor en Willy klaar met koken en schuiven er acht eters aan. Er is in totaal ruimte voor twaalf gasten: in de zomer is het vaak wat drukker, is de ervaring. Boogaard vertelt over het hoofdgerecht van pasta met tomatensaus, groenten, tofu en verschillende garneringen die ze eerder al had voorbereid. Ze maakte een soort ‘vegan Parmezaanse kaas’ van gemalen amandelen met zout en edelgist. Nog wat extra pit geven de plakjes gemarineerde portobello paddenstoelen.

Aan het eind van de maaltijd gaat de intekenlijst rond voor de komende aanschuiftafels, een paar buurtgenoten helpen met afruimen en de afwas. Onder het afdrogen vertelt Estella Franssen over het onderzoek naar buurtrestaurants dat ze uitvoerde in opdracht van de City Deal Gezonde en Duurzame Voedselomgeving. De aanschuiftafel van De Ulebelt is bepaald niet de enige in zijn soort: alleen al in Deventer kwam ze 23 samen-eten-initiatieven op het spoor. Elders in het land zijn vooral de Resto’s van Harte bekend. “De initiatieven zijn heel verschillend: sommigen hebben een handjevol eters, anderen wel honderd per keer.” Ze worden meestal gestart vanuit een combinatie van motieven: religieuze overtuiging, het versterken van sociale verbinding, laagdrempelig gezonde maaltijden aanbieden en het bestrijden van eenzaamheid. “Bij sommige aanschuiftafels komen mensen die de rest van de week niemand spreken of warm eten”, vertelt Franssen. “Het zijn pleisters, die moeten we koesteren. En we moeten vooral doorgaan met plakken.”

Recept: portobello’s uit de oven

Nodig:

• 4 portobello’s
• 4 eetlepels olijfolie
• 1 theelepel gerookt
• paprikapoeder
• Snufje zout
• Vers gemalen peper

Bereiding:

Verwarm de oven voor op 200 graden. Snij de portobello’s in hele dunne plakjes. Maak een marinade van de olijfolie, paprikapoeder, zout en peper. Hussel de portobello’s erdoor, verdeel ze over een bakplaat en bak 18 minuten in de oven. Schep ze halverwege een keer goed om. Serveer de portobello’s als bijgerecht of strooi ze over een salade voor een lekkere bite!