Suiker, we houden ervan. Producenten stoppen het daarom zo ongeveer overal in. En dat is voer voor verhitte discussies op schoolpleinen, in de politiek en in de krant. Over de effecten van suiker op je lijf gaan we het hier maar niet hebben. In plaats daarvan doen we er een schepje bovenop. Want wat is de milieu-impact van onze hang naar zoet? Down to Earth koos vijf soorten zoetmakers en vertelt je ongesuikerd waar het op staat.
Bietsuiker
Het overgrote deel van de suiker die we in Nederland eten is bietsuiker. Dat is niet toevallig en het is ook niet omdat het de beste smaak heeft. Het is het resultaat van een effectieve suikerlobby, van Europese landbouwsubsidies, bescherming tegen buitenlandse concurrentie, suikerquota en gesjoemel in kartels. Voor de landen die er op suikergebied toe doen, gelden zulke gigantische importheffingen dat de Nederlandse verwerkende industrie gedwongen wordt om Nederlandse suiker gebruiken. Dat betekent wel dat de suiker die we hier gebruiken nauwelijks vervoerd hoeft te worden. Helaas is de teelt niet erg duurzaam en worden (duurzame en kleinschalige) suikerproducenten elders op de wereld erdoor benadeeld.
Voordelen Lokaal product, makkelijk verkrijgbaar.
Nadelen Geteeld in monocultuur, vaak met grote hoeveelheden pesticiden.
Impact Voor de teelt van suikerbieten is in verschillende fases van de teelt en productie fossiele energie nodig. Het waterverbruik is gemiddeld 745 kubieke meter per ton suiker.
CO2 uitstoot per ton Nederlandse bietsuiker 480 kilo, inclusief teelt en verwerking.
Rietsuiker
Rietsuiker wordt gemaakt van het sap van suikerriet. Het is donkerder van kleur dan ‘gewone’ bietsuiker, meestal doordat het gekleurd is met melasse. Volgens ontwikkelingsorganisatie Oxfam kan het kopen van rietsuiker van kleinschalige boeren in de tropen een verstandige en vaak ook duurzame keuze zijn. Het werk op grootschaliger suikerrietplantages daarentegen is vaak onzeker en slecht betaald, en veiligheidsvoorschriften worden er lang niet altijd gerespecteerd. In sommige productielanden komt dwang- en kinderarbeid nog voor. De arbeidsomstandigheden op suikerrietplantages in Midden-Amerika zijn zelfs zo slecht dat veel suikerrietkappers daar al op jonge leeftijd sterven aan nierfalen, schrijft Solidaridad op haar website.
Voordelen Door te kiezen voor de vaak iets duurdere rietsuiker van kleinschalig werkende boeren heb je een relatief duurzaam product in handen waarmee je lokale producenten ondersteunt. Let op de keurmerken.
Nadelen Het moet van ver komen. Suikerriet is een dorstig gewas en de grootschalige plantages zorgen in veel landen voor problemen met water.
Impact Volgens Oxfam heeft de productie van rietsuiker bij kleinschalige boeren meestal een lagere milieu-impact dan de bietsuikerproductie in Europa, zelfs wanneer je transportkosten meerekent. De productie van suikerriet op grotere schaal kan juist gepaard gaan met milieuvervuiling, landroof en een hoog waterverbruik: gemiddeld 1295 kubieke meter per ton suikerriet. Verschillende partijen, waaronder WNF, werken aan manieren om het waterverbruik te verminderen.
CO2 uitstoot per ton rietsuiker Varieert sterk per land en per productiemethode. Ook de methode om de uitstoot te berekenen verschilt: de uitkomsten liggen tussen de 241 en 760 kilo.
Palmsuiker
Palmsuiker, niet te verwarren met palmolie, kan een duurzaam product zijn mits op kleine schaal geproduceerd. Het is te vergelijken met kokosbloesemsuiker en heeft een karamelachtige smaak. Het is gemaakt van sap dat afgetapt wordt van de bloemstengel van de suikerpalm. Wanneer de suikerpalmen extensief geteeld worden, en er dus weinig wordt ingegrepen in de natuur, zijn bemesting en pesticide niet nodig. Omdat er jaarrond sap getapt kan worden, levert het de eigenaar een goed en stabiel inkomen. Koop je palmsuiker, kies dan voor biologisch of fairtrade.
Voordelen Palmsuiker is rijk aan mineralen en antioxidanten. De soort gedijt niet goed in monocultuur, maar groeit goed in een open bosecosysteem. Het is daarmee een geschikte soort voor landschapsrestauratie.
Nadelen Suikerpalmteelt kan direct of indirect leiden tot boskap. Het duurt meer dan tien jaar voordat de bomen productief worden. Palmsuiker is moeilijker te verkrijgen dan gewone suiker.
Impact Geen lokale productie, dus impact van transport. Het suikersap wordt soms op een inefficiënte manier verwerkt, met extra uitstoot als gevolg. De watervoetafdruk van deze suiker lijkt erg mee te vallen, maar exacte cijfers zijn niet bekend.
CO2-uitstoot per ton palmsuiker Onbekend.
Stevia
Een ander alternatief voor de veelgebruikte bietsuiker is Stevia. Deze zoetstof is 200 tot 300 keer zoeter dan suiker en wordt geïsoleerd uit het blad van de steviaplant.
Voordelen Je hebt maar weinig nodig. Bevat geen calorieën.
Nadelen Stevia wordt vaak aangevuld met maltodextrine, een goedkope kunstmatige zoetstof.
Impact De productie van Stevia is een energie-intensief proces, er wordt gewerkt aan een energie efficiëntere methode. Per ton stevia wordt erg veel water gebruikt. Maar vergeleken met de hoeveelheid rietsuiker die je nodig hebt om dezelfde zoetheid te verkrijgen, is het waterverbruik 95 procent lager.
CO2 uitstoot per zoetheidsequivalent van een ton suiker 110 – 170 kilo.
Sanne de Bruin zegt
Voor een stuk wat over de milieu-impact van deze suikers gaat, vind ik het vreemd dat de veronderstelde grote impact van bietsuiker zou weinig belicht wordt. Dat buitenlandse producenten geconfronteerd worden met oneerlijke concurrentie lijkt me nauwelijks een milieu-effect toch?
Grote problemen: monocultuur en pesticiden. Ik koop biologisch-dynamische bietsuiker, dus ik zou zeggen dat dat opgelost kan worden. Ik zou graag meer willen weten over de verschillende fases waarin fossiele energie benodigd is. Ik geloof niet dat we die bieten in kassen verbouwen toch? Graag iets meer specifiek. Dat tractoren op diesel rijden lijkt me logisch, maar dat geldt ook voor alle teelt in de nabije omgeving dus weinig relevant…
Lourens zegt
Ik vind dit stukje ook te kort door de bocht. Wat leer ik hier nu van? Het is wat geblaat over dat suiker winning slecht is voor het milieu. (hoe zit het met Honing, Agarvesiroop, Druivesuiker, en duizend andere zoetstof bronnen?) Ja, suikerwinning kan beter maar welke zijn wel goed, en dan wat breder dan wat hier genoemd wordt, en wat zijn de alternatieven? Suiker heeft de mens hard nodig dus het is een belangrijke voedingstof en niet alleen een zoetmaker. Misschien vinden we het zo lekker omdat het zo belangrijk is? Wat echt heel schadelijk voor het milieu is dat zijn mensen. Dat spul woekert en sloopt alles wat het tegenkomt. Daar zouden we er veel minder van moeten hebben. Daar hoor je niemand over. Geboortebeperking en terugdringen van de bevolkingspopulatie is de oplossing voor deze aarde.
Ludmila zegt
Gelukkig heeft de mens suiker helemaal NIET nodig, in tegenstelling tot wat Laurens beweerd! 🙂
Het zit voldoende in hele vruchten en groente.
Ludmila