De duurzame dood

Rest de vraag: doe je duurzaam tot ná het bittere eind? En vooral, hoe? Van cremeren tot composteren, Down to Earth onderzoekt vijf meer of minder milieuvriendelijke manieren om te gaan.

Cremeren

De meeste mensen kiezen ervoor gecremeerd te worden. In 2017 was dat zo’n 65 procent.

Voordelen

Weinig restmateriaal. Snel. Hygiënisch. As kan op verschillende manieren verwerkt worden. Urn neemt niet veel ruimte in.

Nadelen

Met het gas dat wordt gebruikt voor een crematie kun je volgens Milieucentraal 140 (!) keer douchen. Door het verbranden van de kist gaat waardevol hout verloren en komen er giftige stoffen vrij, zoals formaldehyde uit de lijm die wordt gebruikt in de meeste kisten. Ook het in rook opgaan van vullingen en protheses zorgt niet voor een frisser hemelgewelf.

Impact

Cremeren kost veel energie. Met een elektrische oven wordt daar fiks op bespaard, mits deze draait op zonne- of windenergie. Elektrisch cremeren staat nog in de kinderschoenen. In 2019 werd het eerste elektrische crematorium van Nederland geopend.
Ook de rouwstoet van en naar het crematorium heeft veel impact. TNO berekende dat bijna de helft van de 208 kg CO₂-uitstoot die een crematie veroorzaakt komt door het transport. Milieuvriendelijke alternatieven zijn er genoeg: een koets, een fiets en zelfs een rouwbus behoren tot de mogelijkheden.

Resomeren of bio-cremeren

Je lichaam laten oplossen in heet water met kaliumhydroxide: 25 procent van de mensen overweegt zich te laten resomeren zodra dat wettelijk is toegestaan in Nederland. Het proces duurt 3 uur. Alles wat overblijft zijn je botten. Die zijn dan zo poreus geworden dat ze gemakkelijk vermalen kunnen worden tot een poeder dat vergelijkbaar is met as.

Voordelen

Kist kan hergebruikt worden. Vloeibare overblijfselen kunnen door het riool worden gespoeld: biedt wellicht mogelijkheden voor liefhebbers van een zeemansgraf. Uitstrooien is mogelijk.

Nadelen

Wetgeving is in de maak, maar het is nog niet duidelijk wanneer of waar het kan. Niet iedereen vindt het een even prettig idee om de restvloeistof in het riool te laten verdwijnen.

Impact

Een resomatie vergt 500 liter water. Volgens een onderzoek van TNO uit 2015 is het de meest milieuvriendelijke uitvaart, onder andere omdat resomeren het recyclen van metalen uit tanden en prothesen mogelijk maakt. Maar in 2005 concludeerde de TU Delft dat het verschil in impact tussen resomeren, cremeren en begraven vrijwel nihil is. Of het wenselijk is grote hoeveelheden kaliumhydroxide te lozen is niet onderzocht. Kaliumhydroxide is een bijtende en irriterende chemische stof.

Begraven

Pas sinds 1955 is cremeren wettelijk toegestaan. Daarvoor werden mensen begraven.

Voordelen

Milieuvriendelijk transport is erg haalbaar: met meer dan 3000 begraafplaatsen in Nederland (tegenover 115 crematoria) hoef je nooit ver te reizen. De keuze in duurzame kisten, grafmanden of draagbaren is groot: karton, wilgentenen en zelfs bananenblad (hoewel dat laatste wel geïmporteerd moet worden).

Nadelen

Grafstenen worden veelal gemaakt van graniet, dat van ver komt en bovendien vaak niet vrij is van kinder- en/of slavenarbeid. Een graf neemt nogal wat ruimte in beslag: 10 m² per persoon. Een graf moet onderhouden worden en er zijn grafkosten.

Impact

Een begrafenis is goed voor 95 kilo CO₂-uitstoot, die grotendeels wordt veroorzaakt door de productie en het transport van de grafsteen. Per jaar worden er 30.000 nieuwe grafstenen gemaakt. 20 miljoen kilo daarvan komt uit India of China. Geruimde stenen worden vaak vermalen en gebruikt om asfaltwegen te repareren. Zonde, want met een beetje slijpen is een grafsteen weer als nieuw.

Natuurbegraven

Begraven worden in een natuurgebied is steeds populairder. Volgens de Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen waren er in 2019 ongeveer 1500 natuurbegrafenissen.

Voordelen

Geen grafsteen nodig. Geen onderhoud of grafkosten. Materiaal dat wordt gebruikt (kist en kleding) is allemaal biologisch afbreekbaar. Graf hoeft nooit geruimd te worden.

Nadelen

Graf is niet gemarkeerd en dus ook niet gemakkelijk te vinden. Er zijn nog niet veel natuurbegraafplaatsen, dus reizen is bijna altijd nodig.

Impact

Niet iedereen is even enthousiast over natuurbegraven. Hoogleraar milieukunde Lucas Reijnders stelt dat het menselijk lichaam zo veel gifstoffen bevat dat het, eenmaal begraven, de aarde eerder zal vervuilen dan verrijken. Met lood, kwik en cadmium bijvoorbeeld.
Maar gelukkig bestaat er mycelium en waar mycelium is, is hoop. Binnen- en buitenlandse ontwerpers gebruiken de schimmel om kleding en kisten te maken om overledenen in te begraven. Mycelium is een opruimkampioen. Het breekt alles af, ook gif, en helpt de bodem gezond te maken.

Composteren

Weer onderdeel worden van de natuur, wie wil dat nou niet? In Washington is het mogelijk en in België wordt ermee geëxperimenteerd: humaan composteren. Het lichaam wordt in een wade op een bed en onder een deken van houtsnippers, plantafval, compost en schimmelculturen gelegd. De natuur doet zijn werk. In Washington vindt dit plaats in een soort cabine.

Voordelen

Neemt alleen tijdelijk ruimte in. Leven geven met je dood, het kan troostend zijn en nuttig is het zeker. Geen steen, kist, urn, kleding of energie nodig. Geen onderhoudskosten. Geen luchtvervuiling. Geen CO₂-uitstoot.

Nadelen

Vooralsnog is composteren toekomstmuziek.

Impact

Een menselijk lichaam levert 1,5 kuub compost op. In Nederland groeit de belangstelling voor humaan composteren. Er is nog weinig onderzoek gedaan naar de kwaliteit van menselijke compost. Is het vrij van gifstoffen? Kan het geen infecties veroorzaken? Er is een onderzoeksgroep in opstartfase die gaat onderzoeken hoe humaan composteren op een veilige manier mogelijk gemaakt kan worden: De Humusator.