Down To Earth Magazine

Milieu | Mensen | Meningen

Logo Down To Earth

Zoek op de site

  • Home
  • Onderwerpen
    • Uitgelicht
    • Energie & klimaat
    • Landbouw & voedsel
    • Mobiliteit
    • Bossen
    • Economie
    • Mensenrechten
  • Rubrieken
    • Interview
    • De Activist
    • Opinie
    • Boeken en films
    • Consument
    • Recept
    • Columns
  • Magazines
  • Nieuwsbrief
  • Over ons
Home > Mobiliteit > Hans Jeekel: “Van de auto verlies je het altijd”

Hans Jeekel: “Van de auto verlies je het altijd”

Freek Kallenberg | 16 juni 2011 |

Meer snelwegen of beter openbaar vervoer? Daarover gaat de discussie. Maar als we de opmars van de auto willen stuiten moeten we volgens Hans Jeekel eerst begrijpen waarom we daar zo afhankelijk van zijn.

Van de auto verlies je het altijd
Raymond Rutting/HH

“Een tragiek”, noemt Hans Jeekel de discussie over duurzame mobiliteit. “Van de auto verlies je het altijd! De auto heeft zoveel voordelen. Die strijd is niet te winnen. Ja, er is misschien wel iets van haar hegemonie af te knabbelen. Als je zorgt voor mooie zoevende bussen, flitsende fietspaden en lightrail-verbindingen laat een aantal mensen de auto wellicht staan. Maar dan gaat het om kleine percentages, hiermee bereik je geen omslag naar duurzame mobiliteit.”

Ik vroeg hem zijn licht te laten schijnen op het door Milieudefensie gepubliceerde plan voor een groene metropool (zie kader). Maar daarover wil hij het liever niet hebben. Niet dat het een slecht plan is. “Helemaal niet. Minder files en schonere lucht is natuurlijk toe te juichen, maar het is zo’n beperkte discussie. Duurzame mobiliteit vraagt om een veel ruimere blik, een veel bredere discussie. Die is in Nederland volledig afwezig.”

Morele discussie

Hans Jeekel kan het weten. Werkend aan kennis en innovatie bij Rijkswaterstaat heeft hij vanuit zijn werkkamer op de 16de verdieping van het ministerie van Infrastructuur en Milieu niet alleen prachtig zicht op de bossen en duinen die zich ten westen van Den Haag uitstrekken, maar ook op de discussies die er in het ‘veld’ van de bouw, water en mobiliteit worden gevoerd.

“Het is opvallend dat het rond water voor alle maatschappelijke partijen duidelijk is wat het grote vraagstuk is”, zegt Jeekel. “Dat is veiligheid. Men is het natuurlijk over veel dingen niet eens, maar wel over het vraagstuk waarover de discussie moet gaan. Bij mobiliteit is dat geheel anders. De een wil het over luchtvervuiling en klimaatverandering hebben, de ander over het opraken van de olie, en een derde over files. Al die partijen kwetteren vrolijk door elkaar heen, niet mét elkaar. Daarom is er in Nederland feitelijk geen debat over mobiliteit.”

Ook de milieubeweging is hier debet aan, meent Jeekel. “Zij versmallen het debat vaak tot de auto versus het openbaar vervoer en de fiets. Dan wordt het dus al snel een morele discussie waarbij mensen zich of schuldig voelen of boos worden. Waarom? Omdat ze het gevoel hebben dat ze niet zonder die auto kunnen, ook al weten ze dat deze ‘slecht’ is. Ze zijn voor een groot deel van hun dagelijkse activiteiten immers van die auto afhankelijk. Dat moet je onderkennen voordat je over oplossingen kan gaan praten.”

Auto-afhankelijkheid

In zijn recent verschenen proefschrift De auto-afhankelijke samenleving laat Jeekel zien dat die afhankelijkheid van de auto daadwerkelijk groot is. Ruim 40 procent van de huidige verplaatsingen met de auto kan niet, of heel moeilijk, met een ander vervoermiddel worden gedaan. Als onze manier van leven niet verandert, is dat percentage over een jaar of tien opgelopen tot ruim 50 procent, stelt Jeekel vast. Een schrikbeeld: “Dan zijn mensen voor de helft van hun dagelijkse activiteiten, hun werk, consumptie, vrije tijd, sociale contacten en dus voor hun deelname aan de maatschappij afhankelijk van de auto. Dáár moeten we ons echt zorgen over maken. Niet alleen de milieubeweging. Nee, iedereen.”

Maar als 40 procent van de verplaatsingen nu auto-afhankelijk is, is 60 procent dat niet. Is er niet veel gewonnen als je er voor kunt zorgen dat mensen voor die verplaatsingen de auto laten staan? “Ja, maar dat doen ze niet en je moet dus uitzoeken waarom niet. De Fietsersbond zei in reactie op mijn proefschrift: weet je dat een heel groot percentage van de autoritten over kleine afstanden gaat. Dat kan gemakkelijk met de fiets. Klopt, maar het punt is dat veel mensen, met name vrouwen, deze korte ritjes combineren. Ze brengen hun kinderen naar school, doen wat boodschappen, drinken een kop koffie op een terras in de stad en gaan ook nog even bij hun schoonmoeder langs omdat die ziek is. Vervolgens gaan ze weer naar huis. Elke keer een ritje van 3 tot 5 kilometer, gemakkelijk op de fiets te doen. Maar elke korte trip zit in een keten van trips, en er zit een winkel tussen. Dan wordt de fiets lastig als je net even iets meer wil kopen dan dat wat er in een fietsmandje past. Dus al deze activiteiten zijn volgens mijn definitie niet auto-afhankelijk, maar toch nemen mensen hiervoor de auto. Waarom? Omdat het comfortabeler en gemakkelijker is. Veiliger ook, en omdat het minder tijd kost. Want om 3 uur staan de kinderen alweer op de stoep.”

Honderd dingen tegelijk

Veel meer dan een gebrek aan ruimte is volgens Jeekel een gebrek aan tijd er de oorzaak van dat het verkeer in Nederland vastloopt. We willen honderd dingen tegelijk op een dag. De kinderen naar school, werken, boodschappen doen, naar de sportclub, nog even op familiebezoek. En dat terwijl alle winkels en voorzieningen maar van 9 tot 6 uur open zijn. Jeekel: “Hoe je dat geregeld krijgt zoek je zelf maar uit. Mensen worden in feite geacht individuele oplossingen te zoeken voor collectieve problemen. En de auto is voor velen de individuele oplossing bij uitstek. Het openbaar vervoer niet.”

Als je het autogebruik ter discussie wil stellen moet je het volgens Jeekel over al deze laatste zaken gaan hebben. Over ons streven naar gemak en comfort, over ons verlangen naar veiligheid, over afnemende sociale cohesie, over onze tijdsbesteding en toenemende stress. “Daar zie ik een waanzinnige hoeveelheid aangrijpingspunten voor een andere en duurzamere mobiliteit. Dan krijg je pas een debat en discussie die ons uiteindelijk minder afhankelijk van de auto maakt.”

Levenspatroon

Veiligheid en gemak. Het lijken niet de meest voor de hand liggende thema’s om je als milieubeweging mee bezig te houden. “Waarom niet? Ik ben me daar ten tijde van mijn voorzitterschap van De Kleine Aarde hogelijk over verbaasd. We proberen de duurzaamheid met zuinigere en schonere producten verder te brengen. Dat levert ook wel wat op. Maar het is niet genoeg. Als je werkelijk slagen wilt maken, moet je tenminste ons streven naar gemak en comfort ter discussie stellen. Dat vreet immers grondstoffen en energie. In Chigaco ging men vroeger buiten slapen als het binnen te warm was, nu zetten ze daar de airco aan. En waarom slapen ze niet meer buiten? Omdat het buiten onveilig zou zijn. Onveiligheid is zo’n ander onderbelicht aspect in de discussie over duurzame mobiliteit, maar het is wel een belangrijke reden waarom mensen de auto pakken.”

“We hebben een bepaald levenspatroon gekregen waarin de auto geweldig past. Dat levenspatroon is natuurlijk te veranderen, maar dan moeten we eerst beseffen dat er iets mis mee is. Bij voeding is het besef aanwezig dat we voor onze gezondheid en het milieu anders moeten gaan eten. De overheid probeert daar wat aan te doen. Misschien niet genoeg en niet de juiste dingen, maar er is een besef dat we wat aan ons levenspatroon moeten veranderen. Bij de auto is dat besef er niet. Er wordt geen koppeling gemaakt tussen ons levenspatroon en de automobiliteit. Omdat er fysieke alternatieven zijn gaan we altijd over twee dingen praten: alternatieve transportmiddelen of ruimtelijke inrichting. Dat zijn de twee grote thema’s. Maar mensen willen niet in compacte steden wonen en met alleen beter openbaar vervoer of de elektrische auto redt je het niet. Echt niet.”

Minder files, schonere lucht

Milieudefensie  presenteert alternatief verkeersplan voor regio Rotterdam

Matiging van de groei van het wegverkeer met 75 procent, 40 procent minder files tijdens de spits, 6 procent minder vrachtverkeer en betere luchtkwaliteit Dat is het resultaat als de plannen van Milieudefensie voor de regio Rotterdam-Den Haag worden uitgevoerd.

In deze regio staat de aanleg van een groot aantal nieuwe wegen en tunnels, zoals de A13/A16 en de Blankenburgertunnel, gepland. Hierdoor komt de toch al schaarse groene ruimte en schone lucht in deze stedelijke regio met 3 miljoen inwoners nog verder onder druk te staan.

Als alternatief voor deze wegenplannen lanceerde Milieudefensie in mei haar mobiliteitsplan Bouwen aan een groene metropool. In plaats van meer asfalt om de toenemende automobiliteit alle ruimte te geven, kiest Milieudefensie ervoor de groei van het autoverkeer af te remmen. Hoe? Door het autorijden middels een spitsheffing duurder te maken, waardoor mensen eerder voor een alternatief kiezen. Daarom moet de 2,2 miljard euro die nu in de aanleg van nieuwe wegen wordt gestoken, worden geïnvesteerd in trein, light-rail, metro en een iconisch netwerk van fietssnelwegen.

De komende weken verzamelt Milieudefensie samen met burgers en lokale organisaties handtekeningen om het plan middels een burgerinitiatief op de agenda van de provinciale staten van Zuid-Holland te krijgen. De Rotterdamse verkeerswethouder Baljeu die het plan in ontvangst nam, reageerde enthousiast op de plannen maar liet weten dat ze toch ook de wegen aan wil leggen. “Waar ze het geld vandaan gaat halen wist ze niet”, zegt Willem Verhaak van Milieudefensie. “Maar het is duidelijk dat wij met dit plan een realistisch alternatief bieden voor de mobiliteitsproblemen in de regio. Daarbij hebben we er bewust voor gekozen niet alleen maar de asfaltplannen tegen te houden, maar door te laten rekenen wat alternatieven kosten en hoe ze de mobiliteitsproblemen helpen oplossen.”

Maar legt Milieudefensie zich hierdoor niet neer bij de groei van de mobiliteit en het autoverkeer? “Dat klopt. We willen invloed uitoefenen op het huidige politieke debat en dat gaat over files. Wij laten zien dat voor de bestrijding hiervan geen nieuw asfalt nodig. Onze plannen leveren een enorme milieuwinst op doordat we de groei van het autoverkeer afremmen.”

Kom op de mailinglijst

Schrijf je in voor de D2E nieuwsbrief

Categorie: Mobiliteit Tags: klimaat, verkeer, fossiele energie, openbaar vervoer Dossier: Luchtkwaliteit Verschenen in: Down to Earth 05 (jun 2011)

Freek Kallenberg

Freek Kallenberg

Freek Kallenberg is redacteur van Down to Earth.

  • Volg Freek Kallenberg op Twitter @FreekD2E
  • freek.kallenberg@downtoearthmagazine.nl
  • Alle artikelen van Freek Kallenberg op Down To Earth Magazine

Gerelateerde berichten

Mobiliteit

De treinreiziger aan het stuur

Op het leeglopende platteland van Frankrijk hoopt Railcoop een spoorlijn nieuw leven in te blazen nadat die werd opgeheven door de Franse NS.
De Activist

Keep it in the ground: Erlan Sleur

We moeten af van fossiele brandstoffen. Erlan Sleur verzet zich tegen oliewinning voor de kust van Suriname. Keep it in the ground!
Mobiliteit

“Elke veerpont is een vergroening”

Veerponten zijn niet alleen geliefd onder wandelaars en fietsers, maar voor veel mensen zijn ze een belangrijke schakel in het ov om naar werk of school te reizen. De vereniging Vrienden van de Veerponten probeert ze in de vaart te houden.
Mobiliteit

De treinreiziger aan het stuur

Op het leeglopende platteland van Frankrijk hoopt Railcoop een spoorlijn nieuw leven in te blazen nadat die werd opgeheven door de Franse NS.
Ontvang ons magazine

Recente reacties

  • Alexa op Fluweelzachte muren zonder latex
  • Loek Beukman op Protesteren met een smiley
  • Ingrid Staal op Gek van insecten: Paul Beuk
  • Ronaldo op “De tijd van het ecopopulisme is aangebroken”
  • Loek Beukman op “Het probleem ligt bij de machine”
  • Loek Beukman op Kaas zonder koe
  • Ad op “De tijd van het ecopopulisme is aangebroken”

Lees ons papieren magazine

Lees — Down to Earth 56

Contact

Redactieadres:
Nieuwe Looiersstraat 31
1017 VA Amsterdam
Tel: 020-5507433
redactie@downtoearthmagazine.nl

Over ons

  • Over ons
  • Auteurs
  • Word abonnee
  • Disclaimer
  • Privacy en cookies

Volg ons