In 1972 pleit eurocommissaris van landbouw Sicco Mansholt in een brandbrief aan de EU-voorzitter voor radicale ecologische veranderingen. Dit inspireerde Slow Food en Het Nieuwe Instituut voor het project The Mansholt Letter op de Expo Milaan. Het aangrijpende toneelstuk Mansholt laat zien hoe hij de rampzalige gevolgen van zijn beleid overziet en zich ontpopt tot profeet van de nulgroei.
Het locatietheaterstuk Mansholt gaat over een falend Europees landbouwbeleid dat het milieu vernietigt en de wereldmarkt verstoort. Over de man die daarvoor verantwoordelijk is en er alles aan doet om zijn fouten te herstellen. Over het Rapport van Rome en de discussies van ruim vier decennia geleden die verdacht veel lijken op die van nu. Maar het stuk gaat ook over een man in een midlifecrisis die verliefd wordt op een veertig jaar jongere stagiaire. Over zijn vrouw, die hoopte dat na jaren wachten met het pensioen van haar man haar huwelijk eindelijk echt begint. Over een jong meisje dat per se de wereld wil veranderen. Over een ambtenaar die liever vasthoudt aan ingezet beleid dan gezichtsverlies te lijden. En over de worsteling van een boer en zijn dochter die afscheid moeten nemen van de grond waarvan zij al generaties lang leven.
Non-conformistisch
Heel veel verhalen ineen dus, die allemaal te maken hebben met Sicco Mansholt. In de laatste jaren voor zijn pensioen wordt hij verliefd op zijn stagiaire, een meisje met een revolutionaire inborst dat later in Duitsland de Grünen opricht. Ondertussen is zijn wijze, relativerende vrouw bezig een boerderij te kopen, ze wil terug naar hun leven voor de politieke roeping van haar man zich manifesteerde. En zo zien we ook het perspectiefloze, sappelende boerenleven waaraan Mansholt een einde wil maken. “Jij vecht voor een leven wat geen leven is”, zegt hij dan ook glashard tegen de boer.
Acteur Helmert Woudenberg zet Mansholt neer als een man van beton. Dapper, rechtdoorzee, analytisch en non-conformistisch. Als hij met zijn trouwe assistente praat over zijn veranderende lichaam en zij oppert dat het de ouderdom is – “het vlees dat de grond in wil” – zegt hij verontwaardigd: “Daar hoef je dan als mens toch niet in mee te gaan.”
Van die mooie, typerende scènes stikt het in deze voorstelling die de komende maanden op boerderijen in het land wordt gespeeld. De acteurs spelen stuk voor stuk sterk en worden door de vaak ontroerende teksten opgetild. Volgens schrijver Tjeerd Bisschof zuchten Nederland en Europa nog steeds onder het door Mansholt als landbouwminister en eurocommissaris ingezette beleid. Europese voedselveiligheid en een goed leven voor boeren dreven hem, maar de schaalvergroting en landbouwsubsidies leidden in de jaren 70 tot overproductie; boterbergen, melkplassen, fruit dat werd doorgedraaid.
Gecorrumpeerd
Dat het zo niet verder kan ziet Mansholt zelf ook in en hij begint zich uit te spreken tegen het kapitalisme en de zucht naar meer. In het stuk praat hij over kringloopeconomie en bruto nationaal geluk. Zijn altijd trouwe rechterhand is woedend; mensen die hun dromen najagen of op hun 64e zeggen dat ze het allemaal fout hebben gedaan vindt hij maar eng. Bovendien: “Al die ecologische ellende was al lang en breed bekend toen jij bezig was de bio-industrie op te zetten. Rationele landbouw komt van jou.”
Gewoon doorgaan en deeloplossingen bedenken, vindt hij. Maar Mansholt is ervan overtuigd dat de grote vraagstukken van deze tijd niet op zijn te lossen binnen het kapitalistische systeem. Hij weigert zijn ogen te sluiten voor wat hij om zich heen ziet. Monocultuur, doodbemeste sloten, nauwelijks vogels, onnatuurlijk groene en ongezond glimmende weilanden. “Ik reis door het land. Wat hebben we gedaan. De mens is een ziekte op de korst van de planeet.”
Hij maakt het dilemma waarvoor we staan heel simpel door te vertellen over geiten. Als je die op een weide zet, vreten ze het gras kaal tot aan de wortels. De vraag is eigenlijk: zijn wij slimmer dan die geiten of putten we de aarde uit tot ze geruïneerd is?
Docu RTV Noord over Sicco Mansholt
Rijksvoorlichtingsfilmpje uit 1957 over het belang van ruilverkaveling; die maakt een intensievere landbouw mogelijk en garandeert daarmee voldoende voedsel en een goed bestaan voor de boer. Gemaakt in opdracht van het ministerie van Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening, waar Mansholt destijds het bewind voerde.
Recente reacties