Het is lastig fruit plukken in een hoogstamboomgaard. Maar daar staat veel tegenover: schoonheid, smaak en een fijne plek. Michiel Bussink viert de oogst in ‘zijn’ boomgaard in Lettele.
De nazomerzon schijnt over de lange rij tafels die tussen de fruitbomen slingert. Vlak voor de bebouwde kom van het Sallandse dorpje Lettele ligt de dorpsboomgaard, omzoomd door een meidoornhaag. Met 21 oude hoogstamrassen, fruitbomen met een stam van ongeveer 2 meter hoog. Er staan vooral appels en peren, twee pruimen en een kweepeer. Eind 2015 hebben we als bewoners, samen met basisschoolleerlingen uit het dorp, de vruchtbomen aangeplant. Inmiddels beginnen de bomen een beetje volume te krijgen en het nodige fruit te leveren. Nauwelijks appels dit jaar, maar de köttelperen en oranjeperen hangen aanlokkelijk goudgeel te rijpen. Om de boomgaard en het belang van voedsel uit de buurt onder de aandacht te brengen, organiseren we dit jaar voor de zesde keer een oogstfeest in de boomgaard.
Oude fruitrassen
Na afloop van de oogstdankviering in de nabije tuin van de pastorie wordt het lekker druk. Op de middagmarkt presenteren lokale producenten hun waar, de kramen zijn gevuld met jam, zoetzuur, honing, zuivel, gebak en bier gebrouwen in het klooster in Diepenveen. Maar ook keramiek en bloemboeketten van Het Bloemlokaal uit het dorp, een van de weinige Nederlandse gifvrije bloemenkwekers. Leden van het collectief De spinnende wieven zitten achter hun spinnewielen. “We vonden het zo zonde dat er niks meer met de Nederlandse schapenwol werd gedaan”, zegt spinster Gertien Obdeijn. Een groepje kinderen is zaadbommetjes aan het maken.
De oranjeperen hangen aanlokkelijk goudgeel te rijpen
Eén kraam is gevuld met kisten appels en peren in allerlei kleuren en maten. Boomkweker Bert Jansen Manenschijn, die de fruitbomen in de dorpsboomgaard heeft geleverd, determineert appels en peren die de bezoekers hebben meegenomen. Hij wijst naar een kistje grote, geel-oranje appelvormige peren. “Dat is de oranjepeer, ook wel oranje bergamotte, echt een streekras uit Salland en de Achterhoek. Lekker uit de hand en als stoofpeer.” Het is een van de honderden oude fruitrassen die ten onrechte in de vergetelheid zijn geraakt, vindt Jansen Manenschijn.
Buurkalveren
Op luchtfoto’s die de Britse luchtmacht in 1945 van de omgeving van Lettele heeft gemaakt, is te zien dat bij de meeste boerderijen een flinke hoogstamboomgaard floreerde. Hetzelfde gold voor grote delen van Nederland. Vanaf de jaren 50 werden die met overheidssubsidies massaal gerooid omdat de hoge vruchtbomen achterlijk werden bevonden in vergelijking met ‘moderne’ laagstamfruitbomen. Daarvan is het namelijk een stuk makkelijker oogsten. Maar vanaf de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw kwamen er juist weer subsidies voor behoud en aanplant van hoogstambomen. Want, oh ja, die hebben toch ook zo hun voordelen. Hoogstamboomgaarden verrijken het landschap, herbergen veel meer biodiversiteit, zijn goed milieuvriendelijk te beheren en maken meervoudig landgebruik mogelijk: het gras in de Lettelse dorpsboomgaard wordt af en toe begraasd door kalveren van de buurboer. Al is dat niet zonder risico: vorig jaar takelden de kalveren een aantal bomen dusdanig toe dat die het niet overleefden. Nieuwe boombeschermers moeten herhaling voorkomen.
Onder de bomen
’s Avonds serveren we een driegangenmaaltijd, door de dorpelingen gekookt met grotendeels biologische ingrediënten uit de buurt. De Deventer Stadstroubadour opent het diner met een loflied op de oogst, dat ze speciaal voor dat doel heeft gecomponeerd. Na diverse soepen, pasta’s met onder andere paddenstoelensaus en salades, vertellen de kinderen van het plaatselijke Kinderkookcafé trots dat zij dit jaar het nagerecht hebben verzorgd. Ze bakten pruimenplaatcake en serveren daar een beetje vanillevla bij van De Melkbrouwerij, een lokale biologische melkveehouder.
“Hoogstambomen hebben ook nog als voordeel dat je er samen onder kunt zitten”, zegt Jeroen Ex na afloop van het diner. De gepensioneerde bosbouwkundige helpt mee met het beheer van de boomgaard, stond ’s morgens al groenten te snijden in de keuken van het dorpshuis en had tijdens het diner geanimeerde gesprekken. Een van de onderwerpen: waarom halen we niet alles bij de Albert Heijn in Deventer? “We kwamen tot de conclusie dat door producten uit je eigen omgeving te eten, we ons meer op ons gemak voelen in een wereld die toch al zo veel verandert.”
Paddenstoelensaus voor bij de pasta
De verse en gedroogde, biologische en wilde paddenstoelen in dit gerecht werden geleverd door De Boleet uit het naburige Heeten. Ook binnen handbereik voor hoofdstedelingen, want ze staan elke zaterdag met een kraam op de Amsterdamse Zuidermarkt.
Ingrediënten, voor 4 tot 6 personen
- 500 gram gemengde verse paddenstoelen
- 25 gram gedroogde paddenstoelen
- 1 ui
- 100 gram boter
- 1 teen knoflook
- 3 eetlepels bloem
- bosje peterselie
- peper en zout
- citroensap
- pasta
- geraspte (vegan) kaas of edelgist
Week de gedroogde paddenstoelen in een kom met lauw water. Fruit de gesnipperde ui in de boter. Bak de gesnipperde knoflook en de (eventueel in stukjes gesneden) gedroogde paddenstoelen zo’n vijf minuten mee. Roer de bloem er door en laat een paar minuten zachtjes bruinen. Voeg dan al roerend, scheutje voor scheutje het gezeefde weekvocht van de paddenstoelen toe totdat een dikke gebonden saus ontstaat. Voeg de in plakjes gesneden verse paddenstoelen toe. Laat zo’n tien minuten zachtjes koken met de deksel op de pan, af en toe roeren. Breng op smaak met peper en zout, gehakte peterselie en wat druppels citroensap. Serveer met pasta en geraspte (vegan) kaas. Een ander alternatief is edelgist.
Recente reacties