De circulaire economie kan niet zonder fossiele brandstoffen en zal nooit alles kunnen recyclen. Maar de grootste boosdoener is die ene, heilige graal: groei. Echter, het concept van de circulaire economie is er nu juist voor bedoeld om duurzaamheid te verzoenen met economische groei.
De circulaire economie is onderdeel geworden van de ambitie om de uitstoot van broeikasgassen te verlagen. In de circulaire economie zou geen roofbouw worden gepleegd en geen afval worden geproduceerd, omdat grondstoffen steeds opnieuw worden gerecycled.
Een kringloopeconomie is niets nieuws. Voor de Industriële Revolutie werden bijna alle afvalstoffen opnieuw gebruikt of aan de natuur teruggegeven. Maar moderne producten bestaan uit een veel grotere diversiteit aan (nieuwe) materialen, die meestal niet biologisch afbreekbaar zijn en ook slecht te recyclen zijn.
Hergebruik
Een onderzoek naar de modulaire Fairphone 2 – een mobiele telefoon die met het oog op recycling en een langere levensduur is ontworpen – laat zien dat slechts 30 procent van de gebruikte grondstoffen kan worden teruggewonnen. De lage efficiëntie van het recyclingproces is op zich al voldoende om het concept van een moderne kringloopeconomie onderuit te halen: het verlies van grondstoffen tijdens de recycling moet altijd weer worden gecompenseerd door nieuwe roofbouw op de planeet.
Fossiele brandstoffen
Een tweede deuk in de geloofwaardigheid van de circulaire economie is het feit dat 20 procent van de grondstoffen fossiele brandstoffen zijn. Meer dan 98 procent daarvan wordt ingezet als energiebron en kan niet worden hergebruikt of gerecycled.
Een overgang naar hernieuwbare energiebronnen maakt de cirkel nog steeds niet rond: voor de bouw en vervanging van hernieuwbare energiecentrales zijn ook veel grondstoffen nodig.
3 procent
Maar het meest fundamentele probleem is dat het grondstoffenverbruik met gemiddeld 3 procent per jaar stijgt. Groei maakt een circulaire economie onmogelijk, zelfs al zouden alle recyclingprocessen 100 procent efficiënt zijn. De hoeveelheid gerecyclede grondstoffen zal namelijk altijd kleiner zijn dan de benodigde hoeveelheid nieuwe grondstoffen.
Een aanzienlijk deel van alle grondstoffen – ongeveer een derde van het totaal – wordt noch verbrand, noch gestort en komt daarom niet voor recycling in aanmerking. Ze komen terecht in gebouwen, infrastructuur en consumentenproducten die langer meegaan. Het verschil tussen vraag en aanbod is dus groter dan op het eerste gezicht lijkt.
Voor een circulaire economie is meer nodig dan recycling. Het vereist ook dat we minder fossiele brandstoffen gebruiken (wat niet hetzelfde is als meer hernieuwbare energiebronnen gebruiken), dat we minder grondstoffen vastzetten in goederen, en dat we niet langer gebruik maken van niet te recyclen of energie-intensieve producten als microchips, kunststoffen, batterijen en composietmaterialen.
Het is zeer onwaarschijnlijk dat de voorstanders van de kringloopeconomie zich achter deze bijkomende voorwaarden zullen scharen. Het concept van de circulaire economie is er juist op gericht om duurzaamheid te verzoenen met economische groei. Die illusie kan alleen maar in stand worden gehouden door naar een erg klein deel van de grondstoffencyclus te kijken.
Beeld: Flickr/Friends of Europe
Thecla de Waal zegt
Een indrukwekkend artikel. Graag zou ik, eventueel in een vervolg-artikel, m.b.t. de voorlaatste alinea (onder het hoofdje ‘3 procent’) iets vernemen omtrent mogelijke alternatieven voor de genoemde niet te recyclen of energie-intensieve producten als microchips, kunststoffen, batterijen en composietmaterialen. Daarbij zou het voor leken moeilijk vatbare begrip ‘groei’, de heilige koe van economen, misschien eens onder de loep kunnen worden genomen.
Anke zegt
High tech is zelf een deeloplossing, dus wat kan men dan van een deeloplossing daarbinnen, zoals de circulaire economie in zijn huidige typering, verwachten? ( Met een deeloplossing bedoel ik hier geen echte oplossing voor iets, wat als deelprobleem is omschreven. maar wat de Romeinen ‘pars pro toto’ noemden: men gelooft eenvoudig met de deeloplossing ook het geheel te dienen.)
Zo dringt het ook maar langzaam door, dat de high tech methoden waarmee kooldioxide uit de lucht gehaald kan worden alleen al door hun onbetaalbaarheid helemaal geen oplossing voor het zich snel ontwikkelende klmaatprobleem kunnen zijn. Er lijkt eerder een soort benadering nodig zoals die wordt vertegenwoordigd door de beweging, waarvoor ik hier kortheidshalve naar de website http://www.4p1000.org verwijs.