Reacties

  1. Anke Korteweg zegt

    Het belangrijkste argument tegen gentech lijkt mij de neiging van voorstanders de voedselvoorziening wereldwijd van industriële landbouw te verwachten, een ongewenste productiewijze uit het oogpunt van milieu, klimaat, en – in grote delen van de wereld – verdeling van werk en inkomen. Daarom zou men de gentech-discussie het beste in agro-ecologische richting kunnen verbreden. (Wie weet eigenlijk, dat op kleine bedrijven in de zgn. derde wereld met biologische landbouw vaak meer dan een verdubbeling van de opbrengst wordt verkregen?)
    Graag ook zo’n informatief artikel daarover in DtE als over gentech!

    • Rasscha Wisse zegt

      Dag Anke,

      Ik studeerde tropische landbouw in de begin jaren 90 en toen was al bekend dat de opbrengst ind e tropen het hoogst is in de traditionele systemen met een combinatie van schaduw leverende en vrucht dragend e bomen, struiken en daartussen de eenjarigen. Die samen met het onkruid daar groeien. Het onkruid wordt naast het graan ook greoogst en gegeten (natuurlijk net als hier in nderland lusten de kinderen en de vaders dat groene spul niet zo graag, dus dat wordt door het eten verstopt. Het is daarmee ook voor de westerse wereld “verstopt “geraakt dat de vrouwen daarmee het heel gezin aan voldoende vitamine (ook vitamine A) wist te krijgen. Dus die hoef je zeker niet uit vit A rijst te halen.
      En je moet geen landbouwgif gebruiken op je land, want dan dood je het onkruid.

  2. rix Kijne zegt

    Anke schreef dat in ontwikklingslanden de opbrengst van landbouw verdubbelt als er overgestapt wordt op biologische teelt .Maar in de regel heeft biologisch juist 20% meer grond nodig dan gangbaar voor een gelijke opbrengst .
    Ik denk dat het zo zit: Ongeveer 5 jaar geleden schreef Olivier de Schutter een artikel waarin hij schreef dat hij zelf gezien had dat boeren in ontwikkelingslanden een 2x hogere opbrengst van hun land kregen na instructie van ontwikkelingswerkers, die biologische teelt aanbevolen. Toen al dacht ik “Tja….. als zij instructie hadden gekregen over gangbare landbouw zou de opbrengst nog 20% groter zijn geworden.
    Immers biologisch geeft in de regel een opbrengst die 20% lager is dan van gangbaar, onder dezelfde omstandigheden.

    Ik vind het altijd vreemd dat veel mensen van de biologische kant niet weten dat gangbaar per oppervlak 20% meer opbrengst geeft dan biologisch. Maar kijk eens op google en zoek dan b.v. “verschil opbrengst biologisch t.o.v. gangbaar” dan krijg je vele voorbeelden.

    • Willem Drok zegt

      In veel gevallen is gangbare landbouw niet duurzaam; de bodem erodeert, verzilt, verliest structuur. Andere inkomstenbronnen lijden onder de grootschaligheid en het verlies aan biodiversiteit. Die 20% houdt lang niet altijd stand op lange termijn.

      • Rasscha Wisse zegt

        Dag Willem,
        Na mijn studie tropische landbouw heb ik een studie ecologische landbouw in wageningen gedaan in 1997 studeerde ik af. Een van mijn afstudeer opdrachten was het vergelijken van de teelt van tarwe in nederland bij twee gezinnen ; waarvan 1 biologisch en 1 gangbaar (familie van mij), beide op jonge zeeklei. De opbrengst was bij beide 10 ton per hectare dus gelijk. Echter de kosten waren bij het gangbare bedrijf veel hoger, door meerder bewerkingen (steeds met de trekker erdoor om te spuiten en met halmverkorter om te voorkomen dat het graan te snel groeit (omdat het op kunstmest groeit), terwijl de biologische boeren in de zomer gezellig avonds door het veld wandeleden om te kijken en voelen hoe het graan groeide, ook lieten ze de halmen lang groeien (die hun veerkracht door de betere organische (vercomposteerde koeiepotstalmest) bemesting behouden hadden en niet omwaaiden bij een storm). En daarmee was hun stro opbrengst veel hoger en waardevoller als voedsel (er was immers niet over gespoten) en dat voerden ze weer aan hun eigen koeien en gebruikten ze in de stal om de mest van die koeien te verberteren die het land weer ging verbeteren. Daarnaast groeiende er natuurlijk een heleboel onkruid tussen het graan, denk aan klaprozen, vergeetmenietjes. kamille, vogelmuur, op sommige plekken waar de trekkers hadden gedraaid (verdichting) groeiede akkerdistel (goed voor vlinders). En het was dan ook echt een genot om door het veld te lopen en alle insecten die op de bloemen afkwamen te horen en zien en het wuivende graan alsof je een zee ziet golven.
        Gangbaar behandeld graan kan niet wuiven het staat stram en stijf, de wortels wortelen minder diep en sterven aan het eind van het seizoen sneller af, bij een storm breken de halmen en onstaat er opbrengst derving doordat het graan dan op de grond ligt, je herkent zo een veld aan de gekke platte stukken erin. Ook hebben de boeren aan het eind van de groei “last” van regen, want door allerlei redenen hebben alleen ganbare boeren last van “kiemen in de aar”, dus zaad dat al kiemt terwijl het graan staat af te rijpen. Lastig voor hun, heel berijpelijk voor een biologische opgeleid landbouwkundige.

        Als tweede over veel kleinschaligere familie landbouw in de tropen: de tropen is een enorm containerbegrip, het beslaat landen en volkeren en strkene en grondsoorten en bergen en rivier delta’s. Overal gelden andere mogelijkheden. Maar overal geldt ook: als je de natuur dood door het gebruik van kunstmest dood je de regenwormen in je bodem (hun dunnen huid kan niet tegen de zoute oplossing (ga zelf maar voelen als je een wondje hebt op je hand in de zak met kunstmest, dat prikt). De regenwormen zijn aan de top van een bodemvoedselweb, dat hele web werkt in interactie met de wortels van planten, dus bacteriën en schimmels en nog veel meer werkt samen met de planten en bomen wortels in de omgeving. Daaruit ontstaat een enorme diversiteit in mogelijke reacties op stress situaties zoals veel droogte, veel regen, storm, warmte, koude. Ook wordt de voedingswaarde, dus de eiwitkwaliteit, de micro en macro nutriënten verhoudingen en aantallen en hoeveelheden beter (gangbaar hebben aardbeien nog maar 25 van de vit C die ze na de oorlog hadden). Een gezonde plant (die gezonde voeding ook voor de mens levert) wordt niet standaard ziek en hoeft niet bespoten te worden. Het is domweg niet nodig. Kleine familie bedrijven overla over de wereld zijn ermee gebaat dat ze hun kleine akkertjes kunnen bewerken zonder inputs van buiten af waar ze voor moeten betalen , dan krijg je geen schulden. Ook zijn de natuurlijke teeltsystemen beter bestand tegen stress, en is er een breder risico spreiding. Zo is er ook niet het probleem dat de hele oogst instort omdat de natuur in de bodem en “wilde planten” is gedood met pesticiden, herbiciden en kunstmest.

  3. rix Kijne zegt

    Herman van Bekkum van Greenpeace beweert dat de “Gouden Rijst” , een rijstsoort die via genetische modificatie vitamine A bevat, beter vervangen kan worden door gewone rijst en daarbij spinazie eten voor de vitamine A. Kan dat? Ik denk van niet. Spinazie groeit in het voorjaar en soms een beetje in het najaar. In de zomer zie je het niet in de winkels. Waarom niet? In zomertemperatuur gaat spinazie snel doorschieten. Het is dus geen geschikt gewas voor tropenlanden, waar de mensen vaak 3x er dag rijst eten. Ik kan me ook niet herinneren dat ik in mijn tropenjaren ooit spinazie op de markt heb zien liggen.

    • Rasscha Wisse zegt

      Dag Rix,
      Vandana Shiva die een boederij heeft in India (zie website navdanya), en samenwerkt met heel veel kleine boeren vertelde dat de vrouwen altijd koriander verwerkte in de curries bij het dagelijkse eten (curry maak je van gekookte linzen), . Koriander groeit als onkruid in de velden met de eenjarige planten. Nadat steeds meer boeren omgepraat raakten om kunstmest en landbouwgif te gaan gebruiken verdween die koriander van het veld. En dat terwijl juist een klein beetje koriander veel meer vitamine A
      bevat dan een bak vol gouden rijst.

      Trouwens die samenwerking met al die kleine boeren daar bij navdanya, is er ook om allerlei gebiedseigen rassen in stand te houden en daar zelf te zaden van te oogsten en weer opnieuw te zaaien. Toen de grote tsunamie de kust raakt van india (ver weg van de navdanya boeren) hebben al die boeren hun bestaande traditionele zout tolerante zaden verzameld en is er een vrachtwagen vol zaad naar de kust gereden zodat de boeren daar hun door de zee overspoelde land toch weer konden inzaaien. Heeft iemand van jullie ooit gehoord dat monsanto toen zout tolerant zaad kon leveren dat ook nog eens aaneenpast was aan het inheemse klimaat, bodem etc. Nee! Waarom niet, omdat het een fabel is dat zulke gewassen zo makkelijk gentech te maken zijn en dan overal super produceren. Het gouden rijst verhaal is al heel oud. In eind jaren negentig hoorde we dat al.. al die tijd is er geen enkel nieuw zogenaamd superras speciaal voor arme mensen bij gekomen. En daarnaast wat hebben arme mensen aan zaden die ze moeten kopen en die ze daarna niet zelf mogen vermeerderen. Een gewoonte die wij hier in nederland tot voor een paar decennia gelden ook nog hadden.

  4. Marga Vintges zegt

    Er is een onterechte welles-nietis discussie ontstaan over gentech gewassen. Er zijn vele vormen van gentech. Alleen uitschakelen (wegknippen van niet wenselijke eigenschappen) of het toevoegen van eigenschappen. Het inbouwen van gewas-natuurlijke eigenschappen, cisgene (positieve eigenschappen van verschillende variëteiten van een gewas samenvoegen binnen één variëteit) kan ook met Mendeliaans kruisen, maar dat kost heel veel meer tijd. Genetisch inbouwen van eigenschappen die uit een bacterie, een heel ander gewas of zelfs een dier zijn gehaald, is een heel andere zaak en wellicht gevaarlijker. En dan is er de discussie over de doelen van genetisch manipuleren, bv. resistentie tegen een ziekte, of juist resistentie tegen een gewasbeschermer (Monsanto). Het zou fijn zijn als de discussie wat verbreed werd en Greenpeace de verschillende vormen van Gentech met alle voors en tegens goed beschrijft in Down to Earth. Ik begrijp dat dat lastig is, omdat het moeilijke materie is, maar het moet volgens mij wel kunnen. Ik denk ook dat er bij de meeste mensen dan een genuanceerd beeld ontstaat. (Zie voor een goede uitleg van de verschillende technieken: http://www.agriholland.nl/dossiers/gmo/home.html

    • Willem Drok zegt

      Ik ben het met je eens dat niet alle vormen van gentech even gevaarlijk zijn. Maar uiteindelijk gaat het erom wat een ontwikkeling doet in de maatschappij. De manier waarop Monsanto gentech gebruikt om monopolie te krijgen en zelfstandige boeren de nek om te draaien is daar een voorbeeld van. Hoe zou je gentech kunnen inzetten om lokale landbouw te ondersteunen en de voedselzekerheid te vergroten zonder mensen afhankelijk te maken van de wereldmarkt?

      • Rasscha Wisse zegt

        Dag Willem,

        In 1986 heb ik mijn eerst presentatie over gentech gegeven op school. Ik was enthousiast, mooi wat mensen toch al niet kunnen bedenken ! Ik wilde het zelfs wel gaan studeren. Dat liep anders en het werd landbouw (tropisch en daarna ecologische klaar in 1997) dus nu in 2016 bijna 20 jaar verder ontwikkeld in die richtingen en sinds 2000 betrokken bij kritisch blikken op gentech, ben ik van mening dat gentech leuk is voor BINNEN, voor STUDIE, maar niet om commercieel ingezet te worden en ook niet om honger mee op te lossen. Het vliegwiel van de natuurlijke weerstand van een bodem, een plant en dier en een mens, dát moet weer aangezwengeld worden als er ergens honger is. Hoe krijg je bodem, plant, dier en mens weer zo gezond mogelijk. Wat is daarvoor nodig? En dan kom je op antwoorden zoals prof Lijbaart op zijn pensionsafscheids inaugurele uitspraak in 2016: je moet de biologie van de bodem op orde brengen. De maatregels in nederland zijn; geen kerende grondbewerking (=niet ploegen);, grasland niet scheuren, zorgen voor goed bemesting (geen drijfmest), geen gif dat bodemleven dood, voldoende organische stof (met daarne C koolstof) toevoegen (dus geen herbiciden gebruiken).
        Ik zou zeggen als je de arme mensen wil helpen, kom dan uit het gentech laboratorium en ga ze helpen hun eigen leven in handen te kunnen nemen, door grote bedrijven regels op te leggen die hun tegenhoudt om arme boeren te adviseren hun zaad te kopen en hun pesticiden te kopen. We kunnen de ontwikkelingszorg toch niet met droge ogen aan een multinational overlaten? Zoiets doe je als mensen voor mensen met steun van een democratisch gekozen overheid.

  5. Willem Drok zegt

    Volgens mij heeft het geen zin om nieuwe technieken tegen te houden, al zou ik dat best willen. Waar het om gaat is dat technologie gebruikt kan worden om mensen ui te buiten, te onderdrukken, hun vrijheid in te perken, maar dat het ook kan emanciperen, bevrijden en helpen een bestaan op te bouwen. Dus moet je ervoor strijden dat het onderzoek en de ontwikkeling gestuurd worden door de vragen van onderaf, dat er voldoende onderzoekscapaciteit is buiten de multinationals, dat regeringen op tijd de wetten en regels op orde hebben. Protesten kunnen helpen om tijd te winnen en het probleem op de agenda te zetten. Tegenhouden zal niet lukken.

  6. roland zegt

    @: “voorzorgsprincipe: als je de gevolgen op lange termijn niet kent, kun je beter afzien van introductie”
    – Die gevolgen op lange termijn blijken pas na toepassing van gentech. Tevoren kun je nooit allle gevolgen voorspellen. Greenpeace misbruikt het voorzorgsprincipe om ontwikkeling te blokkeren.

    Omdat er ook slechte toepassingen van gentech zijn, moet elke vorm van gentech gestopt worden ook voor gewasen die beter bestand zijn tegen zilte omgeving, droogte, overstroming en dergelijke. Voor Greenpeace kan de voedselproduktie wel wat minder

  7. Jan Juffermans zegt

    Bij de vergelijking van de opbrengst tussen gangbaar en biologisch komt vaak dat gemiddelde getal van 20% meer voor gangbaar naar voren. Maar tegen welke prijs? Er staan zoveel andere aspecten tegenover dat de weegschaal qua voetafdruk toch positief uitpakt voor biologisch, of liever agro-ecologisch. Bijvoorbeeld: gemiddeld gebruikt gangbaar 40% meer fossiele energie en wordt in de bodem bij biologisch meer CO2 opgenomen. Gezien het ernstige klimaatprobleem belangrijke punten. En de biodiversiteit blijkt op biologische bedrijven gemiddeld 30% hoger dan bij gangbaar.
    Graag sluit ik me aan bij de conclusie uit het rapport ‘Farming for the Future’ van Friends of the Earth. Ik zal die conclusie hier weergeven:
    In the face of today’s monumental food and
    agriculture challenges, the solutions are within
    our grasp. Using well-proven practices that
    build economic equity, restore our environment
    and create a resilient and reliable food supply,
    agroecology offers humanity essential tools
    to address our biggest crises. Our solutions
    to climate change, environmental destruction
    and world hunger must focus on reviving rural
    economies and advancing food sovereignty,
    democratizing governance and power in the
    food economy and raising incomes for small
    and mid-scale producers, especially women. To
    feed the world while also confronting climate
    change, we need policies, incentives and
    public investments that promote agroecology,
    diversified organic farming and small- and
    mid-scale farmer livelihoods. By transitioning
    from industrial to agroecological food and
    farming systems, we can produce enough food
    to feed the world, reduce poverty and restore
    essential natural resources to feed the planet for
    generations to come.

      • Willem Drok zegt

        Als je biologische en gangbare landbouw vergelijkt op de volgende aspecten :
        – energiekosten van kunstmest en bestrijdingsmiddelen
        – gebruik van machines
        – intensiteit van grondbewerking en landschapsinrichting
        – wereldwijd gesleep met grondstoffen en producten
        Dan klinkt 40% mij heel plausibel .

      • Rasscha Wisse zegt

        Voor de productie van kunstmest wordt 75% van het in nederland geproduceerde aardgas gebruikt. (bron congres down to earth 2016, later beaamd, ligt op dit moment bij tweedekamerlid als vraagpunt) Kunstmest is niet nodig in een landbouw waarbij je de biologie van de bodem op gang probeert te brengen en in orde te houden.
        Als je kunstmest aan een bodem toevoegt (naast dat jer de regenwormen mee dood door hun dunne huid), dan lost het zoute kunstmest op in het bodemvocht. Normaal voeden planten zich via hun wortels in een samenwerking met bodemleven en de wortels die suikers gemaakt uit zonlicht door fotosynthese. Nu zit de (arme) NPK voeding in het bodemvocht. Dus als de plant dorst heeft, en vocht wil opnemen, dan wordt het zoute vocht opgenomen. Dit gebeurt bij een plant door mondjes ind e bladeren openen zich en daardoor verdampt er aan de bovenzijde water, daarna wordt het water aan de ondrzijde aangetrokken door de eigenschap van water. Een plant kan er dus niet voor kiezen om wel of niet dat zoute water op te nemen. De zoutwaarde in de cellen is dan lager dan erbuiten, dus de plant wissel zouten uit, nu moet er weer water opgenomen worden, het gevolg is dat de cellen veel te veel vocht gaan bevatten (zogenaamde plofplanten (denk aan de plofkippen), de plant voelt zich ellendig en gaat een andere info rood straling geven. vliegende insecten met in hun voelsprieten detectors voor die infraroodstraling zien dit en komen de plant verlichten (of opruimen wat je wil) door hun cellen aan te boren (gaatjes prikken). Nu zijn daarna die gaatjes een opening voor de opruimers in de natuur; de virussen en de opruim bacteriën (rottin noemen we dat), . Bedankt de waardeloze plant wordt opgeruimd. HELP zegt de boer, ik heb zieke planten, ik moet pesticiden gaan spuiten. Duh, je plant was al ziek, doordat je de biologie van je bodem niet op orde had. Omgepraat door de vertegenwoordigers van de grote multinationals die daar geld genoeg voor hebben om op je erf hu zogenaamde goede waar aan te prijzen. Terwijl ik mijn verhaal hier suf in een pc moet typen. Ik zou zeggen. stop met die grote jongens het voordeel van een twijfel te geven! Kom op voor ons, voor jouw, voor de bodem!

  8. Anke Korteweg zegt

    ‘Die het kleine niet eert…’:

    BACTERIEN bepalen o.a. de koolstofkringloop en daarmee, hoeveel koolstof in de bodem wordt vastgelegd, onder meer van belang voor het klimaat. Hiervoor zijn landbouwmethoden die het bodemleven koesteren van het grootste belang!

    Nog iets ‘kleins’: alleen de GENETISCHE BIODIVERSITEIT van de voedselgewassen kan, door de instandhouding ervan in het veld,, de wereld blijvend voor misoogsten behoeden.

  9. Huib de Vriend zegt

    Zeer prijzenswaardig dat de redactie een poging doet dit thema bespreekbaar te maken. Het lijkt me goed om de voorwaarden die je als milieubeweging wilt stellen aan een veilige, gezonde, eerlijke en schone voedselproductie als uitgangspunt te nemen en vervolgens met open vizier te kijken naar de technieken, methoden en organisatievormen die daar een bijdrage aan kunnen leveren. Om te kijken naar hun haalbaarheid, hun voor- en nadelen, en een keuze te maken die niet bij voorbaat vastligt.
    Naast soja, mais, herbicideresistentie en Monsanto gebeurt er heel veel meer op het gebied van de gentechnologie: andere gewassen, andere (nieuwe) technieken, andere kenmerken, andere spelers. Dus laten we daar dan ook een serieus naar kijken
    Ik zou zeggen: laten we dicht bij huis beginnen en kijken hoe we het probleem van aardappelziekte (phytophthora) kunnen aanpakken. Dat is een reëel probleem voor Nederlandse aardappeltelers, gangbare en biologische, en daar is/wordt al aan verschillende oplossingsrichtingen gewerkt.

    • Willem Drok zegt

      Fijne wetenschappelijke benadering, maar de milieubeweging moet vooral oog hebben voor de machtskant: wie bepaalt het onderzoek, hoe voorkom je monopolies en patenten, hoe zorg je dat de resultaten van onderzoek ten goede komen aan lokale boeren en de lokale voedselzekerheid?

      • Huib de Vriend zegt

        Beste Willem, die machtskant is erg relevant. Dat zal ook worden onderkend door veruit de meeste veredelingsbedrijven in de aardappelsector, die vrijwel allemaal hun voorkeur hebben uitgesproken voor toepassing van het kwekersrecht.
        Ik heb het gevoel dat we niet echt verder komen met een algemene strijd tegen patenten en monopolies, belichaamd door Monsanto (en Syngenta/Chinachem, Bayer, Dupont-Pioneer enz.). Als je wilt dat resultaten van onderzoek ten goede komen aan lokale boeren en lokale voedselzekerheid, dan lijkt het me goed om je ook actief met dat onderzoek te bemoeien. Verkondig niet alleen dat het anders moet, denk als de milieubeweging mee over concrete innovaties, voorwaarden waaraan die moeten voldoen, en die leiden tot oplossingen waar telers iets aan hebben. En protesteer waar je zit dat het mis gaat.

    • Rasscha Wisse zegt

      Dag Huib en Willem,

      Greenpeace is een milieu organisatie en kijkt breed voor de hele wereld. Ons aardappel probleem in Nederland is niet iets wat de wereld gaat helpen.
      Even iets over aardappels: in nederland (ierland, engeland, in mindere mate elders in europa) zijn we die pas na de ontdekking ervan in zuid amerika gaan eten. Dat was rond 1600 (zie wikki voor exacter datum). Dat was wennen voor de aardappel, een gewas dat van natuur in een veel droger klimaat groeit, met een veel stenigere bodem dan de klei. Ook groeit de aardappel van nature tussen vele andere planten in en was onderdeel van het dieet bij de indianen (niet hoofdvoedsel). De aardappel bleek door de combi van vocht en koude en soms vocht en warmte massaal te sterven aan een schimmel (phytopthera). Sindsdien is die strijd doorgegaan zonder rekening te houden met wat de aardappel wilde.
      Wij hebben die piepkleine aardappeltjes met veredeling gigantisch veranderd, en steeds weer, om de kilo opbrengst per hectare zo groot mogelijk te krijgen, later aangepast aan gelijkvormigheid voor machinaal oogsten, en verwerken ga maar door.
      En waar is de plant in dit verhaal? We hebben alleen aan onszelf gedacht. Alle kleinschalige oude rassen aardappel rassen telende kennissen die ik heb (plus mezelf) hebben nooit last van phytopthera! Wij latend e aardappels gezellig met andere planten en kruiden en bloeiende onkruiden groeien. Nooit teveel bij elkaar. Dus mensen, misschien moeten we ons dieet eens herzien? 1600- is echt niet zo lang geleden. Ik eet maar een paar keer aardappels per jaar en een paar keer patat. Dat teel ik gemakkelijk zelf.

  10. Anke Korteweg zegt

    Reagerend
    op Huib de Vriend: het probleem van phytophtora-resistentie doet zich volgens mijn informatie al langere tijd veel minder voor bij de biologische teelt van bepaalde, biologische pootaardappelen dan bij de gangbare teelt. Speciaal aanbevolen is mij in dit verband ‘Alouette’, maar ook ‘Carolus’, ‘Connect’ en ‘Vitabella’ zouden het goed doen.

    Meer in het algemeen beveel ik bij dit soort discussies voor het mogelijke (zelf teel ik geen aardappelen, laat staan pootaardappelen) f a c t c h e c k s aan!

    • Huib de Vriend zegt

      Anke Korteweg: Het klopt dat er aardappelrassen zijn voor biologische teelt die verminderd vatbaar zijn voor phytophtora, maar:
      – dat zijn over het algemeen resistenties die gemakkelijk worden doorbroken omdat ze op een enkel resistentiegen zijn gebaseerd,
      – het phytophtoraprobleem doet zich toch nog regelmatig voor in de biologische teelt en zal alleen maar toenemen als het areaal biologische teelt verder toeneemt – de groei van biologische teelt lijkt door te zetten- als gevolg van vergrote kans op besmetting.

      Overigens is het niet alleen een kwestie van rassenkeuze, maar ook van zorgvuldige monitoring van infectiehaarden en snelle maatregelen wanneer er een infectie optreedt.

  11. Eelco zegt

    Gentech gewassen zijn volgens mij echt iets van de huidige tijd.
    Dus zoveel mogelijk, zo goedkoop mogelijk en zo uniform mogelijk produceren.
    Dat de patenten voor deze gewassen in handen zijn van een paar commerciële bedrijven en dat mens en milieu er niet beter op worden is dan van mindere zorg.
    Maar is dit duurzaam? , moeten we dit willen? En is het wel nodig?
    Ik denk het niet.
    -Bij winkels en huishoudens wordt 30% van het voedsel weggegooid.
    -Bij de verwerking,veiling (doordraaien), keuring(misvormd) en opslag gaat goed voedsel verloren.
    -Bij in 1 keer machinaal oogsten gaat tot 50% van oogst verloren, maar toch is het goedkoper.
    Ook kan je nog
    -Landbouwgrond niet meer gebruiken voor veevoedergewassen. Er blijft genoeg gras en bergland over voor veeteelt en dus voor een bescheiden vlees en zuivelconsumptie
    -Landbouwgrond niet meer gebruiken voor biobrandstof. Het wordt tijd om onze mobiliteit anders vorm te geven.
    -Wegwerpmode ontmoedigen, zodat er minder katoen nodig is. Het katoen areaal kan gebruikt worden voor voedselgewassen.
    -Tabaksteelt onaantrekkelijk maken. Grond waar nu tabak groeit kan ingezet worden voor voedselproductie. Tabak verdwijnt dan naar de thuisteelt, wordt duur. Een goede reden te stoppen met roken en een leuke bijverdienste voor kleine boeren in arme landen.
    Als we de wereldwijde landbouw anders indelen, de verspilling tegengaan, in het westen wat bescheidener gaan leven en de klimaatverandering weten te stoppen, is er voldoende voedsel voor iedereen. Ik denk dat de milieubeweging zeker tegen gentech gewassen moet blijven.

    • roland zegt

      Eelco,

      “-Bij winkels en huishoudens wordt 30% van het voedsel weggegooid.
      – Bij de verwerking,veiling (doordraaien), keuring(misvormd) en opslag gaat goed voedsel verloren.
      – Bij in 1 keer machinaal oogsten gaat tot 50% van oogst verloren, maar toch is het goedkoper.”
      Het verband met gentech mis ik.

      Juist bij katoen worden veel bestrijdingsmiddelen gebruikt, bt-katoen gaat dat tegen!
      Ook met minder (verspilling) kan gentech helpen bij droogte, wateroverlast, verzilting …

      • Eelco zegt

        Het verband is dat we gentech niet nodig hebben. Er zijn vele andere manieren om voldoende voedsel te produceren voor de hele wereldbevolking waarvan voorkomen van verspilling de belangrijkste is en een wat bescheidener levensstijl in het westen een goede tweede.
        Gentech staat toch vooral voor massaproductie en uniformiteit.
        Een kleiner katoenareaal verbruikt ook minder bestrijdingsmiddelen, vooral als je katoen teelt op gronden die daar echt geschikt voor zijn.
        Geen enkel landbouwgewas kan tegen wateroverlast, ook g-t gewassen niet.
        Droogte (klimaatverandering) en verzilting (grondwater oppompen voor irrigatie van gewassen die daar van nature niet kunnen groeien/ kunstmest
        gebruik) zijn gevolgen van het gedrag van de mens.
        Gedragsverandering en langetermijnbeleid is nodig. Zal helaas niet gebeuren.
        Met g-t gewassen kunnen we onze huidige nogal verspillende levensstijl misschien iets langer volhouden. Moet je dat willen? Ik vind van niet

        • Rasscha Wisse zegt

          Dag Eelco,

          Bedankt voor je bijdrage. Gentech gewassen zijn niet nodig. Ben ik het helemaal niet eens. Maar daarnaast wil ik nog graag toevoegen dat het niet zeker is of ze onschadelijk zijn. IN het artikel in down to earth staat iets over onderzoeken die niet kunnen aantonen of het schadelijk is. Echter die onderzoeken worden met de ons huidige geaceppteerde wetenschappelijke kennis gedaan. En alle wetenschappers zullen beamen dat we nog lang niet alles weten. EN DUS NOG LANG NIET ALLES GOED KUNNEN ONDERZOEKEN.
          Dat hoeft onze onderzoekende geest niet te stoppen om te onderzoeken, maar ga nu niet zeggen dat we zeker weten dat dit niet een milieu en gezondheidspronbleem gaat opleveren.
          Veel minder heftig lijkende dingen zijn inmiddels bewezen slecht (zoals tabak roken), of met zware trekkers over je land rijden (leek zo makkelijk, helaas kan de bodem er niet tegen, wordt momnenteel bewezen in wageningen), heel veel fosiele brandstof uit de aarde pompen en opbranden zodat de co2 in de lucht komt (mm, 92% van de wetenschappers wereldwijd is het erover eens dat als we daarmee doorgaan de temperatuur zoveel stijgt (mondiaal) dat er ongekende heftige klimaatproblemen ontstaan (jammer toch? Toen we de handkrachten en paardenkrachten inwisselende voor trekkers en motoren waren we superblij! Nu zitten we met gebakken peren; voortschrijdend inzicht!

          De nadelen van gentech die ik ben tegen gekomen na 16 jaar kritisch volgen zijn: dure techniek die derhalve verbonden is voor commercieel gebruik aan grote bedrijven met ruim genoeg middelen om het onderzoek te doen, dat is geheim en dus niet handig te monitoren (kennis wordt geheime kennis)
          stamhoofd van een hongerlijdende stam in afrika (was een krantenartikel) weigerde gentechmais voedselhulp (niet dat hij wist dat het gentech was) omdat hem het aanzien van de mais niet aanstond (voelde niet goed).
          Doordat de teelt van de paar gentech gewassen die pas commercieel geschikt blijken altijd gepaard gaat met goed respons op kunstmest en daarom ook op toepassing van bestrijdingsmiddelen is het een zaad soort die tot nu toe niet helpt aan omzetten van deze velden naar biologie op orde velden, dus gezonde bodems. En ik ga niet aan een multinational vragen of die aub daaraan willen denken, dat vraag ik aan mijn democratisch gekozen regering en ik begin zelf alvast.
          Stop te denken dat monsanto onze ontwikkelingshulp zal en wil vertegenwoordigen. Dat doen ze niet, ze zijn een bedrijf geen regering. Sta op en kies je regering! De kans om je multinational te kiezen heb je nooit.

  12. Anke Korteweg zegt

    Wij kunnen weten dat de huidige westerse levenswijze in bepaalde opzichten een rampzalig voorbeeld voor de hele wereld is, al zijn wij er, allemaal op onze eigen manier, aan gewend en verknocht. Dat lijkt mij een goed standpunt – al behoeft het niet het enige te zijn – om gentech vanuit te bekijken.
    Pat Mooney, auteur van ‘Seeds of the Earth’ en (met Cary Fowler) ‘The Threatened Gene’, wijst er als executive director van de ETC groep, een mondiale anti-armoede beweging, op, dat in de afgelopen vijftig jaar
    ’the industrial food chain has destroyed 75 percent of the genetic diversity of our food chain. Organic agriculture is key to protecting this disappearing biodiversity, which farmers have long known is the heart of food security’,

  13. Tjerk Dalhuisen zegt

    Milieuorganisaties besteden juist veel te weinig aandacht aan de gevaren van gentech. Het is een lastig terrein waar enorme financiële belangen mee gemoeid zijn en waarop een leger van lobbyisten actief is en waar de gentech industrie grote sommen geld in steekt. Helaas met succes blijkt wel uit dit artikel, want langzaam dringen gentech mythes niet alleen tot de gewone maar ook tot dit soort kritische media door. Onweersproken nog wel. Bijvoorbeeld de mythe dat er wetenschappelijke consensus zou zijn over de veiligheid van gentech voedsel. Niet dus. Dat werd vorig jaar nadrukkelijk tegengesproken door 300 onafhankelijke wetenschappers en experts. http://www.ensser.org/media/0115/

    In het artikel wordt ook gesuggereerd dat gentech landbouw meer opbrengt. Nee dus. Uitgebreide vergelijking over vele jaren van de VS landbouw (met gentech) en de EU landbouw (zonder) toont aan dat de opbrengsten vergelijkbaar zijn. Het pesticidengebruik in de VS is enorm toegenomen (vooral herbiciden), dus daarmee is ook gelijk het verhaal dat gentech gifgebruik zou terugdringen uit de wereld. http://www.nytimes.com/2016/10/30/business/gmo-promise-falls-short.html?_r=0

    De fans van cisgenese zullen roepen dat aardappelen terug resistent maken tegen phytophtora daar verandering in zal brengen. Dat is echter net als de andere gentech gewassen een wapenwedloop. In plaats van de plant te bespuiten gaan we hem bewapenen, maar ook daar treedt na verloop van tijd resistentie op. Met als resultaat een wapenwedloop en boeren die afhankelijk zijn van het pootgoed van de ontwikkelaars. Bovendien, ga die aardappels nou eerst eens op veiligheid testen, dan weten we of ze veilig geconsumeerd kunnen worden. Met een langlopende voedingsproef wel te verstaan, want effecten treden pas na langere tijd op. Dat valt in de VS goed te zien met de enorme toename van chronische ziektes, die zich voordoet sinds de introductie van de gentechgewassen. Of deze ziektes nou komen door de gewassen zelf of de copieuze hoeveelheden gif waar ze mee bespoten worden moet nog steeds in beeld gebracht worden. Maar veilig en niet omstreden? Het tegendeel is het geval. http://sustainablepulse.com/2014/11/07/new-study-huge-increase-us-chronic-diseases-linked-glyphosate-herbicides/

    Dat ruim 100 nobel laureaten zich voor het gentech karretje hebben laten spannen door een emotionele en ontluisterend slecht beargumenteerde brief over gouden rijst te ondertekenen is een ander voorbeeld van de invloed van de gentech lobby. Deze rijst met toegevoegde vitamine A wordt al tientallen jaren als een wonderoplosssing gepresenteerd. Alleen werkt het nog steeds niet, en daar heeft de houding van Greenpeace (aan wie de brief gericht was) helemaal niets mee te maken. De wetenschappers die klakkeloos zo’n slechte brief over een terrein waar hun deskundigheid helemaal niet ligt moeten zich schamen.

    Rijst onderzoeker Professor Stone: “Golden Rice was a promising idea backed by good intentions… In contrast to anti-GMO activists, I argued that it deserved a chance to succeed. But if we are actually interested in the welfare of poor children — instead of just fighting over GMOs — then we have to make unbiased assessments of possible solutions. The simple fact is that after 24 years of research and breeding, Golden Rice is still years away from being ready for release.” http://www.counterpunch.org/2016/07/13/gmos-greenpeace-and-nobel-laureates/

    Dat het artikel Patrick Moore opvoert als milieuactivist is bijzonder. Hij is een dik betaalde industrie lobbyist, een van de grote verkopers van het gouden rijst fabeltje. Overigens liet onder andere NRC journalis Rosanne Hertzberger zich in januari 2014 ook voor dit lobby karretje spannen in een schaamteloze PR show in De Wereld Draait Door. Inmiddels weten we dus (zie hierboven) dat dit op emoties en helemaal niet op feiten gebaseerd was.

    Ook Mark Lynas en zijn volgelingen Stijn Bruers in België en Hidde Boersma in Nederland zijn niet bepaald onafhankelijk. Deze stroming van eco-modernisten probeert met simplistische en vaak verdraaide feiten een peidooi voor gentech en technologie te maken als oplossing voor alle problemen. George Monbiot maakte daar in The Guardian ruim een jaar geleden al gehakt van: Meet the ecomodernists: ignorant of history and paradoxically old-fashioned https://www.theguardian.com/environment/georgemonbiot/2015/sep/24/meet-the-ecomodernists-ignorant-of-history-and-paradoxically-old-fashioned

    Hebben we dan helemaal niets aan gentech? Nee op het moment in elk geval niet. Deze techniek maakt al bijna 30 jaar niet waar wat steeds beloofd wordt. Geen hogere opbrengsten, geen vermindering van gif, geen gezondere gewassen, geen tolerantie tegen zout of droogte. Voor al deze problemen zijn vele praktische en laagdrempelige oplossingen voorhanden. Slimme, moderne, agro-ecologische technieken stellen kleine en grote boeren overal ter wereld in staat op zonder afhankelijk te worden van de agrochemie bedrijven hun opbrengsten te verhogen, hun bodem te verbeteren en de landbouw echt duurzaam te maken. Dat is hard nodig, niet alleen om de voedselvoorziening duurzaam te regelen, maar ook om de klimaatproblemen aan te pakken. De huidige industriële landboouw is met haar grote afhankelijkheid van fossiele brandstoffen een van de grote vervuilers en veroozakers van eroesie, ontbossing en verlies aan biodiversiteit. Agro-ecologie kan de wereld duurzaam voeden door juist op te bouwen, met veel minder uitstoot en bodems creëren die juist grote hoeveelheden CO2 opnemen. Cooling the planet, feeding the world. Daar moet alle publieke onderzoeksgeld naartoe, niet naar omstreden technologiën die al tientallen jaren beloven maar niet waarmaken.

    • roland zegt

      “Voor al deze problemen zijn vele praktische en laagdrempelige oplossingen voorhanden. Slimme, moderne, agro-ecologische technieken stellen boeren in staat zonder afhankelijk van de agrochemie bedrijven hun opbrengsten te verhogen, hun bodem te verbeteren en de landbouw echt duurzaam te maken.”
      Waar zijn al die technieken en hun resultaat beschreven?

    • Stijn Bruers zegt

      Tjerk, hoe weet jij of ik niet onafhankelijk ben? Heb jij aanwijzingen dat ik mij reken tot de stroming van ecomodernisten? En heb je aanwijzingen dat ecomodernisten niet onafhankelijk zijn? Of bedoel je met onafhankelijk gewoon “niet behorende tot een stroming”? Dan wordt het nietszeggend, want dan is niemand onafhankelijk.
      Over de wetenschappelijke consensus: kijk naar wat de grootste wetenschappelijke academies (NAS, EASAC, British Royal Society…) en gezondheidsinstanties (WHO) zeggen, en kijk naar de PEW peiling bij AAAS wetenschappers http://www.pewinternet.org/2015/01/29/public-and-scientists-views-on-science-and-society/
      Dat gentech meer opbrengt: zie de meta-analyse http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0111629 22% hogere crop yields, 68% hogere farmer profits. En 37% reduced chemical pesticide use, dus wel vermindering van gif.
      Over de cisgenese aardappelen. Fungiciden werken als één slot: van zodra de schimmel door toevallige mutatie de juiste sleutel heeft gevonden, is het slot gekraakt. Met cisgenese kan men aardappelen tegelijk op meerdere manieren schimmelresistent maken en dus voorzien van meerdere sloten tegelijk. De kans dat een schimmel in één trek alle sloten kraakt, is exponentieel klein. Bioboeren hebben in het verleden met klassieke veredeling (kruising met schimmelresistente aardappelvariëteiten) nieuwe aardappelvariëteiten gekweekt die tot op zekere hoogte schimmelresistent zijn. Waarom moesten die nieuwe aardappels niet uitgebreid met lange termijn proeven getest worden? Als ik een oude (vaak giftige of onproductieve) schimmelresistente aardappelvariëteit van zuid-amerika zou gebruiken om met kruising een nieuwe variëteit te bekomen, dan is dat niet aan strenge regelgeving onderworpen en zou niemand protesteren, zelfs wanneer 50% van het genoom op onvoorspelbare wijze wordt gemixt en gemuteerd. Als ik daarentegen van datzelfde oude aardappelras het ene gewenste gen overbreng in mijn aardappels via cisgenese om zo een nieuwe schimmelresistente variëteit, dan moet dan aan strengere tests onderworpen worden? Daar zit toch geen logica in?
      De brief naar Greenpeace werd wel ondertekend door meer dan 40 nobelprijslaureaten geneeskunde en genetica. Dat is een grote meerderheid van nobelprijslaureaten geneeskunde en genetica. Er is geen reden voor Greenpeace om expliciet over gouden rijst te communiceren als ze er niet tegen waren. En gewoon tegen een gewas zijn omdat er nog niet genoeg van een gewenst nutriënt in zit, is ook irrationeel, want dan kun je tegen alle gewassen zijn. Het was op zijn minst erg misleidend van Greenpeace om expliciet iets over gouden rijst te zeggen.

  14. Huib de Vriend zegt

    Het CBS meldde onlangs dat in Nederland de meeste boeren en tuinders op leeftijd geen opvolger klaar hebben staan, en dat er in de komende tien jaar (nog eens) ruim 15.000 (van de 55.000) bedrijven zullen verdwijnen. Zelfs voor grotere bedrijven neemt de belangstelling voor overname af. Het is de vraag of we dat tij nog kunnen keren.
    Willen we een duurzamer agro-ecologische, biologische of wat voor soort land- en tuinbouw dan ook, die ook sociaal-economisch aantrekkelijk genoeg is voor mensen om daarin te werken? Dan moet er geïnnoveerd worden. We kunnen dan allerlei ‘onderzoeksrapporten’ uit de kast trekken en de resultaten zo interpreteren dat ze ons gelijk voor of tegen welke oplossing dan ook ondersteunen, maar dat gebeurt al 30 jaar en brengt ons niet veel verder. Of gentech risico’s met zich meebrengt of voordelen biedt kun je niet in generieke zin beoordelen, net zomin als je dat kunt voor andere technieken en maatregelen. Dat moet je van geval tot geval bekijken.
    Laten we omwille van het milieu die uitdaging met open vizier tegemoet treden, zonder uitsluiting van welke aanpak dan ook.

  15. sandra zegt

    Ik heb zelf jaren lang voor groot chemisch concern onderzoek gedaan (HLO biochemie achtergrond), waarbij ik productieprocessen probeerde te verbeteren door gebruik te maken van bacterien die genetisch veranderd werden. In der tijd geloofde ik dat ik met goed werk bezig was voor de wereld. Vooral omdat de systemen gesloten waren en de gemodificeerde bacterien niet in het milieu terecht kwamen.
    Mijn visie is door de tijd echter geheel veranderd.
    Ik kwam er achter dat het onderzoek vooral met geld te maken had. Hoe behalen we meer en meer winst?
    De rest was hier allemaal ondergeschikt aan. Deze basis kan, mijn inziens, nooit leiden tot een objectieve kijk en objectief onderzoek.

    Ook kwam ik er achter dat het allemaal niet goed voelde voor mij. Vanuit mijn hoofd kon ik alles beredeneren en goed praten, maar mijn gevoel was anders.
    Tegenwoordig verbouw ik een deel van mijn eigen biologische groente in mijn tuin met biologische zaden en vooral veel zorg en liefde. En dit voelt heerlijk! Goed!
    Ik wil dan ook naar het stukje van verwijzen wat Rasscha Wisse vandaag schreef over een stamhoofd die niet koos voor gentechmais omdat dit niet goed voelde. Deze man kan nog beslissingen nemen vanuit zijn gevoel.
    En wij?
    Laten we niet alleen met ons hoofd deze zaken delen maar ook ons gevoel hierbij proberen in te zetten.
    Gentech voelt niet goed voor mij!

  16. Nina Holland, Corporate Europe Observatory zegt

    Het is inderdaad zeer merkwaardig dat in dit artikel van Down To Earth, dat over het verschil tussen feiten en fictie zou moeten gaan, een “groeiende groep” milieuactivisten geidentificeerd wordt die “bekeerd” zou zijn wat gentech betreft, en daar dan voorbeelden als Patrick Moore bij te halen. Het gaat om een zeer klein groepje enkelingen, en bovendien verdoezelt het artikel de werkelijke achtergrond van met name Patrick Moore: http://www.greenpeace.org/international/en/about/history/Patrick-Moore-background-information/

    Op de vele gebreken in het verhaal van Stijn Bruers hebben wij in juni 2016 een uitgebreid antwoord gepubliceerd: https://corporateeurope.org/food-and-agriculture/2016/06/gm-crops-rebuttal-claims-safety-and-benefits

    Daarop volgde een dialoog waarin hij ons antwoord “indrukwekkend” noemde. Het is dan ook nogal teleurstellend dat hij opnieuw beweert dat er een “hoge mate van pseudowetenschap” in de argumenten van de anti-gentech wetenschap zit, en doet alsof er altijd maar naar slechts twee onderzoeken gewezen wordt. Dit is onzin.

    Henk Schouten, die in het artikel wordt aangehaald, heeft de GGO-techniek ‘cisgenese’ bedacht, een oude GGO-techniek maar dan niet met soortvreemde genen. Hij is aktief binnen het “New Breeding Techniques Platform”, opgericht door het lobbybedrijf Schuttelaar & Partners, om een hele serie nieuwe GGO-technieken compleet vrijgesteld te krijgen van wat voor milieuregels dan ook. Merkwaardig, want hij, als ChristenUnie insider heeft die fractie ervan overtuigd dat cisgenese wel door de religieuze beugel kan, omdat deze techniek geen inbreuk zou maken op God’s schepping. Zie ons uitgebreide rapport over deze lobby:
    https://corporateeurope.org/food-and-agriculture/2016/02/biotech-lobby-push-new-gmos-escape-regulation

    Over Golden Rice publiceerde Oneworld laatst een zeer nuttige toevoeging aan het verhaal. Dat de bewering in de Nobels verklaring, dat Greenpeace schuldig zou zijn aan het vertragen van de introductie van ‘Golden Rice’, onzin is, dat wisten we. Hier zegt ook het plaatsvervangend hoofd onderzoek Jackie Hughes van het IRRI, het instituut dat de rijst onwikkelt, dat: “..according to Hughes Greenpeace did never obstruct the development of this specific GM crop: ​“Greenpeace is active in the Philippines” Hughes, who is involved in the Golden Rice research project herself, tells, “and yes, we at the IRRI have interacted with them from time to time. But frustration of the work? No, not that.”
    https://www.oneworld.nl/english/how-nobels4gmos-campaign-rife-biotech-industry-ties

    • Stijn Bruers zegt

      Hoewel ik de uitgebreide kritiek van Corporate Europe Observatory op mijn blogartikel indrukwekkend vond, heeft het mijn standpunt over ggo’s slechts in beperkte mate gewijzigd en blijf ik nog steeds geen tegenstander van ggo’s. Op de kritiek van CEO heb ik uitvoerig gereageerd, zie appendix in https://stijnbruers.wordpress.com/2016/06/23/on-gmos-and-effective-environmentalism/
      Een deel van de kritiek van CEO was terecht en nieuw voor mij, en heeft wel enige invloed gehad op mijn standpunt over ggo’s. Maar een ander deel van de kritiek bevatte drogredenen en/of pseudowetenschap, waardoor ik zelfs meer vertrouwen kreeg in mijn standpunt over ggo’s, namelijk dat de milieubeweging het woordje “ggo’s” mag schrappen in haar campagnes en in die zin dus het ggo-dossier mag loslaten.
      De weerstand tegen cisgenese lijkt me erg irrationeel te zijn, omdat ze een ongewenste willekeur bevat: er is toch wel een uitgesproken wetenschappelijke consensus dat cisgenese niet risicovoller is dan conventionele plantenveredeling en dat er dus geen reden is om cisgenese aan strengere regelgeving te onderwerpen dan andere veredeling. Dus ofwel alle gangbare veredeling die minstens even risicovol is ook onderwerpen aan de strenge regelgeving voor ggo’s, ofwel de regelgeving voor cisgenese afzwakken tot het niveau van de gangbare veredeling.
      De vraag of Greenpeace schuldig is aan kindersterfte door verzet tegen gouden rijst is moeilijk te beantwoorden. Er zijn wel ontwikkelaars van gouden rijst die klagen dat door ondermeer Greenpeace er te strenge regelgeving is voor gouden rijst en dat dat de ontwikkeling enorm belemmert en dat er daardoor zoveel vertraging is en dus veel kinderdoden. Als Greenpeace echt duidelijk wil maken dat ze geen verantwoordelijkheid dragen in de zaak, dan kunnen ze dat eenvoudig communiceren door te zeggen dat ze niet tegen gouden rijst zijn. Ik heb nog steeds geen woordvoerder van Greenpeace duidelijk horen zeggen “oh maar we zijn niet tegen gouden rijst. Het zou goed zijn als er rendabele gouden rijst beschikbaar wordt.” Het blijft natuurlijk de vraag waarom Greenpeace in het verleden expliciet communiceerde over gouden rijst als ze er nooit tegen waren geweest. Het “misverstand” van de Nobelprijslaureaten die denken dat Greenpeace zich verzet tegen gouden rijst is erg begrijpelijk gezien het feit dat Greenpeace expliciet communiceerde over gouden rijst. Greenpeace had gewoon kunnen zwijgen over gouden rijst, dan was er nooit een misverstand geweest. Waarom moest Greenpeace er uberhaupt iets over zeggen? Greenpeace zei bijvoorbeeld dat de gouden rijst te weinig vitamine A produceert. Dat is waarschijnlijk niet het geval. Maar zelfs als het wel zo was, waarom klaagt Greenpeace niet dat een gewas dat via klassieke veredeling werd bekomen niet voldoende van een gewenst nutriënt heeft? Het standpunt van Greenpeace wat betreft gouden rijst is allesbehalve duidelijk. Mij lijkt de eenvoudigste interpretatie toch dat ze er tegen zijn. Stel dat Greenpeace tegen een niet bestaand aidsmedicijn zou zijn dat 1% van de aidspatiënten zou genezen. Dan lijkt me dat nog steeds onverantwoord, zelfs al gaat het om een niet bestaand medicijn en slechts om 1% aidspatienten die geholpen zouden kunnen worden. Het gaat om het principe: door tegen dat niet bestaande medicijn te zijn geven ze aan dat ze die 1% aidspatiënten onderwaarderen. Hetzelfde met gouden rijst: zelfs al bestaat er nog geen commerciële gouden rijst variëteit, dan nog is het onverantwoord om er zo verwarrend over te communiceren alsof ze ertegen zijn, omdat ze dan die kinderen met vitamine A tekort onderwaarderen.

  17. Anke Korteweg zegt

    Dag Rascha,
    ‘Mijn idee’: van de natuur op en in de bodem moeten meer mensen vrolijk worden, zodat wij er beter voor gaan zorgen.
    Zie de bacteriën in mijn bijdrage, te danken aan de website van professor Lijbert Brussaard van de WUR (Omgevingswetenschappen), die 6 oktober jl. afscheid nam als hoogleraar bodembiologie en biologische bodemkwaliteit.
    Maar jij beet pas echt een fundamentele spits af!

  18. Anke Korteweg zegt

    Reagerend op Huib de Vriend, 9 november:
    Het wordt inderdaad wat oeverloos als men in het wilde weg met lijstjes pro en contra blijft werken. Men moet de argumenten kunnen toetsen aan een gemeenschappelijke norm of doelstelling. Het uitgangspunt dat je voorstelt van een ‘veilige, gezonde, eerlijke en schone voedselproductie’ lijkt mij in dat verband een goede keus.

    In het kader van de uitwerking van het mensenrecht op voedsel worden in deze eeuw door speciale onbezoldigde rapporteurs (sr’s) van Het VN Hoge Commissariaat voor de Mensenrechten voortdurend afwegingen gemaakt en onderbouwd die voor deze discussie van belang zijn. Zie b.v. The Right to Food – an Overview (YouTube 22-10-2014) een ’talk’van de jurist Olivier De Schutter (sindsdien opgevolgd door Hilal Elver, met o.a. een belangrijke milieu-achtergrond).

    Het recht op voedsel, daar kunnen wij niet omheen.

  19. Bernard Gerard zegt

    Ik zou willen beginnen met een paar opmerkingen vooraf.
    1) de traditionele discussie over genetische modificatie is met de komst van de CRIPR/Cas9 techniek achterhaald geworden. Het voorbehoud bijv. dat je niet weet waar het ene gen in het andere terecht komt, geldt niet meer. Met CRISPR/Cas9 weet je dat tot op het Base pair nauwkeurig.|
    2) Al ons voedsel is sinds eeuwen of millennia gemodificeerd, alleen gebruikten we tot voor kort een ouderwetse, evenmin voorspelbare en uiterst trage traditionele techniek.
    3) Ik geloof als natuurkundige niet in metafysica en een geheimzinnige natuurlijke werkingen. Op de keper beschouwd is genetische modificatie een soort toegepaste polymeertechniek. Het is gewoon scheikunde in een levende omgeving.
    4) De problemen van de aarde zijn zo groot, dat je blij zou moeten zijn met elke ontwikkeling die mogelijkerwijs zou kunnen helpen. Ik snap werkelijk die houding niet van mensen, die van alles verzinnen om toch maar triomfantelijk uit te leggen dat GM niets doet.
    5) Het tegendeel van een gevaar is altijd een ander gevaar, niet geen gevaar. Nul-gevaren bestaan niet en elke gevaardiscussie is per definitie altijd relatief ten opzichte van iets anders. Niet alleen bij GM, maar bij alle technische ontwikkelingen.
    Een voorbeeld is het DURPH-project van Wageningen om in een snel en beheerst proces met behulp van wild aardappelmateriaal aardappels te maken die veelvoudig resistent zijn tegen de Phythophthora-schimmel, een van de grootste massamoordenaars uit de geschiedenis. Nu nog gaat in Nederland zowat de helft van de bestrijdingsmiddelen op aan het bespuiten van aardappels, en daarvan het meeste tegen die rotschimmel. Een tijd geleden was het bij ons in Brabant heel nat en heel warm, en dan begint de schimmel meteen en is op geen enkele manier bestrijdbaar. Er zijn maar een paar biologische aardappelrassen (zoals de Carolus) en die zijn (bij mijn weten) enkelvoudig resistent. En het heeft decennia gekost om ze te ontwikkelen.
    De discussie gaat dus niet over wel of geen gevaar, de discussie gaat over het gevaar van bestrijdingsmiddelen enerzijds en GM-aardappelen anderzijds. Geef mij dan maar de DURPH-aardappelen. Zie http://www.bjmgerard.nl/?p=1263 .
    6) Deze discussie lijkt vaak erg op een algemeen wantrouwen tegen technische ontwikkeling.
    7) Men moet de wetenschappelijke en technische kennis enerzijds en de erop gebaseerde bedrijfsmodellen anderzijds goed uit elkaar houden, net zoals dat moest bij de uitvinding van het weefgetouw of het paardenfokken of de kunstmatige insuline of het raffineren van aardolie – kortom, van welke uitvinding dan ook. Men kan moeilijk zeggen dat het weefgetouw verboden moet blijven omdat er ooit iemand uniformen op gaat weven, of dat een farmaceutische industrie rijk wordt van de insuline.
    De algemene handelwijze is dat de mensheid de nieuwe technische mogelijkheden zou moeten verwelkomen, en strijd voeren tegen verkeerd gebruik.
    De wetenschappelijke consensus is dat GM op zichzelf niet gevaarlijk is. Er is nog nooit een ongeluk mee gebeurd. De onenigheid gaat over vooral één specifiek erop gebaseerd bedrijfsmodel, de Roundup-resistentie van Monsanto. Ik ben geen fan van dit specifieke model, maar daarmee ben ik nog geen tegenstander van GM als beginsel.
    8) Het varkensonderzoek ken ik niet, maar het rattenonderzoek van Seralini heb ik in detail geanalyseerd (zie http://www.bjmgerard.nl/?p=1294 ). Seralini heeft niet alleen waardeloos onderzoek verricht, maar bovendien moreel ook bedenkelijk geopereerd. Hij heeft zijn resultaten gebracht onder ‘restricted embargo’, wat betekent dat journalisten alleen maar nieuws kregen als ze tekenden dat ze tot de openbaarmaking geen enkele vorm van second opinion mochten halen – een wantoestand die tegenwoordig steeds meer om zich heen grijpt. Bovendien was Seralini directeur van de Stichting die betaalde, en tevens de begunstigde van die Stichting. Ik noem dat zelfs niet meer onafhankelijk.
    9) Overigens is ook glyfosaat in de gangbare praktijk niet vreselijk gevaarlijk. ten behoeve van het convenant tussen Albert Heijn-Jumbo enerzijds en Greenpeace-Natuur en Milieu anderzijds is een rangorde gemaakt van alle 238 bestrijdingsmiddelen (zie http://www.bjmgerard.nl/?p=3530 ). Glyfosaat hoort daarin tot de groep van de minst giftige vergiften. Er zijn veel ergere vergiften die gebruikt mogen worden. Het convenant verbiedt de slechtste 28 en volgens mij is dat de beste aanpak.
    Door alsmaar hetzelfde riedeltje rond te papegaaien over Roundup, verliezen delen van de milieubeweging uit het oog waar het werkelijk om gaat.
    10) Ik zie het vraagstuk van de patentering van levend materiaal en monopolievorming. Ik sympathiseer met kritische opvattingen daarover, maar ik weet er te weinig van om hier een mening uit te spreken.
    Wat ik wel weet, is dat het vraagstuk ‘geen of wel (en zo ja hoe) GM’ en het vraagstuk ‘monopolie en patenteren’ twee verschillende vraagstukken zijn.
    Er zijn GM-verworvenheden als Roundup of BT-mais die gepanteerd zijn. (I)
    Er zijn GM-verworvenheden als DURPH. Wageningen heeft dat gepatenteerd, maar verstrekt ruimhartig niet-exclusieve licenties
    Er zijn niet-GM verworvenheden die wel gemonopoliseerd en mogelijk ook gepatenteerd zijn, zoals bijv. F1-hybriden
    Er zijn niet-GM verworvenheden die half gepatenteerd zijn via het kwekersrecht
    Er zijn niet-GM verworvenheden die geheel vrij zijn.
    Kortom, er zijn allerlei toepassingen. Een argument tegen monopolievorming en patentering (waarbij ik mij iets kan voorstellen) is niet automatisch een argument tegen GM.
    11) ik weet te weinig van landbouw af om hier sweeping statements te gaan doen. Tav industrieel versus niet industrieel hou ik vooralsnog het midden aan. Ik zie de problemen, maar ik heb ook niet graag een hongersnood op mijn geweten. Zoals toxicoloog Martin van den Berg zegt: als je bij ons niet spuit, raak je misschien 10% kwijt. Als je in de tropen niet spuit, hou je 10% over. Ik zou op dit punt graag even voorzichtig zijn.

  20. Anke Korteweg zegt

    Bij het gentechdebat moet het in ieder geval óók gaan over de invloed van – onder meer – de productie(wijze) van ons voedsel op de biodiversiteit en het klimaat.

    Volgens het RIVM zou de voedselproductie en -consumptie wereldwijd zorgen voor 25% van de uitstoot van alle broeikasgassen, waarvan 55% gerelateerd aan dierlijke producten. Onder meer om de klimaatdoelstellingen van Parijs te halen raadt het instituut daarom de consument aan, minder en vooral minder dierlijke producten te eten (Nrc next, 25-1-2017).

    Het laatste is o.a., gezien dezelfde krant van 19-1, door primatoloog Serge Wich (UvA) bepleit om de apen wereldwijd te laten overleven, in plaats van ze uit hun bossen te laten verjagen om daar veevoer te doen verbouwen.

    Altijd goed, aandacht vragen voor de verantwoordelijkheid van de consument? Nee, tenzij – in dit verband – óók de rol van de export van voedsel wordt belicht, in het bijzonder de ten behoeve hiervan gekozen producten en productiewijzen.
    Daar heeft de individuele consument, waar ook ter wereld, bitter weinig invloed op.

  21. Laura zegt

    In mijn optiek is gentech het gevolg van een groter probleem. Met gentech proberen de boel te redden biedt dus geen echte oplossingen; het is een work around. Daarom ben ik tegen gentech en vóór het aanpakken van de oorzaak. Daar zullen grote bedrijven en commerciële partijen niet blij mee zijn. Misschien kan je zelfs stellen dat ‘oplossingen’ in de vorm van gentech het aanpakken van werkelijke problematiek vertraagd en juist in stand houdt, dat is ernstig.

  22. Rix Kijne zegt

    Rix Kijne.
    Gentech kan (o.a.) gebruikt worden bij het veredelen van eetbare gewassen. De mensheid veredelt eetbare gewassen al vanaf het bestaan van de mens. Waarom zou nu veredelen via gentech ineens een gevolg zijn “van een groter probleem”? “Waren het veredelen van grassorten naar grassen met grotere korrels en het veredelen van diploide planten tot tetraploide rassen ook pogingen “de boel te redden?
    En, Laura, je bent wel erg mistig : “aanpakken van de werkelijke problematiek” “de boel redden” over welke “boel”die gered moet worden heb je het?

  23. Rix Kijne zegt

    Gentech kan (o.a.) gebruikt worden bij het veredelen van eetbare gewassen. De mensheid veredelt eetbare gewassen al vanaf het bestaan van de mens. Waarom zou nu veredelen via gentech ineens een gevolg zijn “van een groter probleem”? “Waren het veredelen van grassorten naar grassen met grotere korrels en het veredelen van diploide planten tot tetraploide rassen ook pogingen “de boel te redden?
    En, Laura, je bent wel erg mistig : “aanpakken van de werkelijke problematiek” “de boel redden” over welke “boel”die gered moet worden heb je het?

  24. Anke Korteweg zegt

    Ja Laura, dat vind ik ook.
    De beantwoording van de vraag of men al dan niet ‘gentech’ moet bestrijden veronderstelt ook een duidelijke omschrijving van het begrip. Voor zover hier van belang, denk ik aan genetische modificatie (gm). De mogelijkheid van beïnvloeding van deze markt (want daar gaat het om) door de politiek bestaat in de EU en in nationaal verband. Maar daar komt niet alles aan de orde waarop gm ten goede of ten kwade van invloed kan zijn, zoals het klimaat, de (agro)biodiversiteit, beschikbare hulpbronnen en de verdeling van werk en inkomen.
    Wel hebben de Verenigde Naties in het kader van het mensenrecht op voedsel voor agro-ecologische methoden gekozen, waar – voor zover ik heb kunnen nagaan – tot nog toe geen behoefte aan genetische modificeerde gewassen heeft bestaan. Als ik het tegenkom, zal ik het laten weten.

  25. Anke Korteweg zegt

    RE Stijn Bruers:
    Na zijn artikel van 24-3-2015, “Waarom de milieubeweging het ggo-dossier mag loslaten”, is d.d. 23-06-2016 een (gemakkelijk te vinden) update daarvan verschenen, getiteld “On gmo’s and effective environmentalism”. Hierin bestempelt de auteur bij nader inzien de ‘wetenschappelijke consensus’ m.b.t. niet geconstateerde nadelen van ggo’s op het gebied van gezondheid, milieu en sociale rechtvaardigheid, die hij eerder meende te hebben waargenomen, als ‘onbeslist’. In de toekomst verwacht hij die consensus wel – zij het niet zeker -, mede als gevolg van de overweldigende steun van ‘Nobel Laureates in Medicine and members of the American Association for the Advancement of Science’ die gmo’s ‘generally safe to eat’ hebben verklaard. Tot zover Bruers’ update.

    Het kan met de wetenschappelijke consensus over het klimaat – dat ik hier tot het milieu reken – óók wel eens niet helemaal in orde zijn.
    Diep ploegen en spitten leidt tot minder opslag van CO2 in de bodem, dus minder buffer tegen klimaatverandering, zo dachten wij. Die grondbewerkingen zijn veel minder nodig bij herbiciden-tolerante ggo-gewassen, dus: een win-win situatie, als de grote graan- en sojateelt overgaat op zgn. conservation agriculture! En dat deed men ook (NRC 16-17 mei 2015).
    Onderzoekers in de VS hebben echter in 2014 op grond van een meta-analyse vastgesteld, dat bij de huidige staat van het klimaat het bodemleven zodanig is geactiveerd, dat er weliswaar in toenemende mate CO2 in de bodem wordt opgenomen, maar het bijna even hard weer wordt afgegeven.

    Wat ook de conclusie hiervan moge zijn voor het te gebruiken zaad, voor het klimaat lijkt zij te vragen om de grootst mogelijke beperking van de uitstoot van broeikasgassen in én buiten de agrarische sector!

  26. Anke Korteweg zegt

    Nog eens proberen.

    Mijn bijdrage van 19 april was een reactie op Trackbacks (die de update niet vermeldt). Hoewel Pasen achter de rug is, blijft die echter aan het haasje-over springen.

  27. Anke Korteweg zegt

    Onlangs (19 maart) beloofde ik het te zullen melden, wanneer ik een behoefte aan gm gewassen zou tegenkomen bij de agroecologische benadering van de landbouw – waarbij men, kort gezegd, niet wordt gedwongen steeds meer schadelijke bedrijfsmiddelen toe te passen, maar in staat wordt gesteld, het gebruik daarvan steeds meer te verminderen – .

    Een kans daarbij tot de bronnen te gaan is inmiddels geboden door de Advisory Legal Opinion van het Monsanto Tribunaal d.d. 18 april jongstleden. (Helaas weet ik nog niet, wanneer de Nederlandse tekst beschikbaar zal zijn.) Google: International Monsanto Tribunal – april 2017 en gebruik daar de link RESULTS page, if you please.

    Voorafgegaan door de internationaal erkende rechten van de mens en hun bronnen die in verband met de activiteiten van Monsanto onder de aandacht van het Tribunaal zijn gekomen, te weten ’the right to a healthy environment, the right to food, the right to health and the right to freedom, indispensible for scientific research – , en de getuigenissen m.b.t. die schendingen, wordt bij het recht op voedsel – waartoe ik mij hier beperk – opgemerkt:

    ‘Feasible studies have indicated that agroecology is capable of delivering sufficient yields to feed the entire world population and ensure that people are adequately nourished.’ Hierbij werd verwezen naar het International Assessment of Agricultural Knowledge, Science and Technology for Development IAASTD ‘Agriculture at a Crossroads’ (Washington-Covelo-London, Island Press, 2009).

    Het Tribunaal stelde hier vast, dat ‘Monsanto’s conduct had negatively affected the right to food’.

    Tot zover, zo ver mogelijk, vandaag!

  28. Anke Korteweg zegt

    Ten vervolge op mijn bijdrage van 21 april hierbij, vers van de naald, de link naar de volledige Nederlandse tekst van de uitspraak van 18 april 2017 van het ‘Monsanto Tribunaal’ (van de samenvatting bestaat geen Nederlandse vertaling): http.nl.monsantotribunal.org/Resultaten.

  29. Anke Korteweg zegt

    Het gaat bij de agro-ecologie niet precies om de biologische landbouw van de EU-wetgeving, wat de hierna vermelde titel misschien suggereert. Des te meer aanleiding, in het kader van dit debat het betreffende interview in de NRC van 29 juni 2015 met de toen uit Wageningen UR vertrekkende Argentijnse hoogleraar Pablo Tittonell (Farming Systems Ecology) aan te bevelen.(Google: ‘Lang leve de biologische landbouw – NRC’.

    Ook aanbevolen: Tittonell’s inaugurele rede in Wageningen van 16-05-2013, te downloaden via
    http://www.wur.nl/nl/show/Towards-ecological-intensification-of-world-agriculture-htm.
    Veel leesplezier.
    (Tittonell’s opvolger Rogier Schulte is pas 2 februari 2017 aangetreden.)

Trackbacks

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.