Hoe kunnen we mensen motiveren om te verduurzamen? Barbara Baarsma, econoom, probeerde deze vraag afgelopen zomer te beantwoorden. Haar antwoord was: een persoonlijk CO2-budget. Met zo’n budget houden we allemaal bij hoeveel CO2 we uitstoten en at heeft natuurlijk een bovengrens. Wanneer mensen te weinig CO2-rechten hebben, kunnen ze die bijkopen. Of preciezer gezegd: tegen betaling van andere mensen overnemen.
Het klinkt als een sympathiek plan, want de vervuiler betaalt. Maar het rammelt aan alle kanten. Huishoudens met een kleinere portemonnee zullen eerder CO2-rechten verkopen. Hun prioriteit ligt ergens anders: bij eten op tafel zetten, de energierekening betalen of schulden aflossen. Rijke huishoudens hebben deze zorgen niet. Ze kunnen deze CO2-rechten gemakkelijk overnemen en hun levensstijl behouden. Ze kopen daarmee hun schuld af, net als eeuwen geleden gebeurde in de katholieke kerk. Op deze manier creëren we een nieuw klassensysteem in onze samenleving; mensen die zich een hoge uitstoot kunnen veroorloven staan aan de top en de mensen die hun CO2-rechten verkopen om de eindjes aan elkaar te kunnen knopen bungelen helemaal onderaan.
Ondertussen verschuiven we de aandacht van het systeem naar het individu. Wie heeft verantwoordelijkheid voor het oplossen van de klimaatcrisis? Mensen kunnen op individueel niveau een positieve invloed hebben, maar ze bepalen niet waar het eten in de supermarkt vandaan komt, of het op een sociale en milieuvriendelijke manier geproduceerd en getransporteerd wordt. Het is een illusie om te denken dat de macht bij de consument ligt. Die ligt nog steeds bij de politiek, bedrijven en het systeem.
Het idee dat het individu de verantwoordelijkheid heeft om klimaatverandering te bestrijden past wel binnen ons neoliberale systeem – waarbij datzelfde individu privacy mag inleveren ten gunste van het grotere geheel. Maar het hoeft niet zo te zijn. Wanneer een duurzaam huis de standaard wordt, moeten verhuurders die aanpassingen maken. Als de maximale afstand van voedsel 200 kilometer is, moet het lokaal worden geproduceerd. Als een product circulair moet zijn, worden de makers gedwongen om na te denken over de levenscyclus. Op deze manier kunnen we het systeem veranderen.
Het doel van de milieubeweging moet niet zijn om die technische transitie naar een duurzame samenleving te realiseren. We weten al dat het mogelijk is. We moeten ons richten op de sociale transitie; hoe kunnen we ervoor zorgen dat iedereen mee kan doen? In ieder geval niet door de elite haar schuld te laten afkopen, zodat ze net zo vaak kan vliegen als voorheen.
Lawrence Cheuk was jarenlang actief als jongere klimaatactivist. Hij was voorzitter van JMA en lid van het Europees jongerenbestuur. Hij zet zich in voor een rechtvaardig klimaatbeleid, inclusiviteit en antiracisme.
jan bruning zegt
Strekking van je kritiek op voorstel van mevr Baarsma, helemaal mee eens.
Sturen van de grote geldmakers kan met wetgeving , maar de mensen meenemen moet ook.
CO2 rechten sparen zou dan ook iets kunnen zijn. Dus minder(%) geld uitgeven als je koopt bij een bedrijf dat zijn best wil doen.
René Heeskens zegt
Naar mijn idee slaat het artikel de plank volledig mis, met name het argument ‘zo creëren we een klassensysteem’. We zitten al in een klassensysteem en door een persoonlijk CO2-budget in te stellen wordt dit klassensysteem niet versterkt maar juist verzwakt. Nu kunnen de rijken ook al zoveel vliegen als ze willen, als ze straks CO2-rechten moeten kopen, dan moeten ze er tenminste nog meer voor betalen. En degenen die nu te weinig geld hebben voor een vliegvakantie, houden dan tenminste nog geld over aan het systeem. De ongelijkheid wordt dus verkleind, niet vergroot.
Ik ben het wel eens met het feit dat een systeem verandering nodig is en dat we de verantwoordelijkheid niet bij de consument moeten leggen. Maar invoering van een CO2-budget is een systeemverandering, waarin enerzijds bijvoorbeeld vliegen ook binnen het bereid van de armeren in onze samenleving blijft – zij krijgen immers gratis een bepaald CO2-budget – maar waar anderzijds het vliegen voor de veelvliegers véél duurder wordt. Dit is beter dan bijvoorbeeld een CO2-belasting, waarbij vliegen of andere zaken wel buiten bereik van degenen met lagere inkomens komt te liggen.
Jan Juffermans zegt
Voortbordurend op de bijdrage van René Heeskens, zou je ook kunnen besluiten om wel de mogelijkheid te bieden om een deel van je CO2eq-budget te kunnen verkopen, maar dan alleen aan de overheid. Dan kunnen die rechten uit de handel worden genomen, wat ook een extra reductie van de CO2-uitstoot betekent!