Groene initiatieven komen als paddenstoelen op in Rotterdam. Letterlijk, in het voormalige zwembad Tropicana, en figuurlijk, aan de rand van de haven en op de daken. De stad staat in bloei, tijd om te oogsten. Beeld: Marten van Dijl
Op een drukke netwerkborrel voor Rotterdamse ondernemers in het pas geopende designhotel Nhow in Rem Koolhaas’ De Rotterdam loopt een man in een imkerpak. It’s from Rotterdam Honey, staat op zijn rug. Het is Balten Schalkwijk, die verbaasde blikken beantwoordt met een bevlogen verhaal over het houden van bijen in de stad.
De mediator bij vechtscheidingen en zakelijke conflicten heeft een droom. “Ik wil op vijftig plekken in de stad bijenkasten neerzetten. Bijen zorgen voor bestuiving, groene natuur, meer vogeltjes… iedereen voelt zich lekkerder in een groenere omgeving.” Hij probeert stadsmensen bij de bij te betrekken. “En er lekkere, gezonde honing aan over te houden.”
Uit Je Eigen Stad
Wat lekker is, weten ze ook bij de Keileweg, aan de rand van de haven tussen Rotterdam en Schiedam. Te midden van bonkende heimachines en aanmerende zeeschepen is een braakliggend stuk stad omgetoverd tot trekpleister voor de buurt. Op het terrein van Uit Je Eigen Stad, zoals de combinatie van moestuin, proeftuin, restaurant, markt en evenementenplek is genoemd, kakelen stevige Franse kippen en poetsen jongens met hippe kapsels de glazen.
Bedrijfsleider David-Jan van Gorkom: “Wij willen de Rotterdammer laten zien wat er in hun eigen stad allemaal kan, en wat er gemaakt wordt. Op één plek. En met zo min mogelijk verspilling.”
De gewassen, de kippen en zelfs de vissen die in aquaria achterin het pand rondzwemmen, moeten onderdeel vormen van een gesloten ecologische cirkel. “De vissenontlasting gebruiken we als voedingsbodem voor kiemen, etensresten en afval gaan naar de kippen.”
Het slaat aan, merkt Van Gorkom: “We zitten hier de laatste weken in een soort flow. Uit onderzoek blijkt dat 70 duizend Rotterdammers geïnteresseerd zijn in duurzame voeding. Wij willen hier een plek voor ze creëren.”
Rotterzwam
Veel Rotterdammers kennen Tropicana, het voormalig ‘subtropisch zwemparadijs’ aan de Maasboulevard. Tegenwoordig lijkt het pand van het failliete zwembad op een ruïne. Siemen Cox zag het meteen: “Ik fietste hier een keer voorbij toen de zon vol op de koepel viel, en ik realiseerde me dat dit één grote stadskas is. De ideale plek om paddenstoelen te kweken.”
Rotterzwam, de onderneming die Cox en mede-oprichter Mark Slegers in het leegstaande Tropicana begonnen, wil iets naar de stad brengen, en er tegelijkertijd iets van opnemen. “Wij werken met afval dat anders de verbrandingsoven in gaat. Daar kweken we oesterzwammen op, die weer in de omgeving op het bord belanden. Grondstof, productie en consumptie, in een straal van 3,7 km. Op de bakfiets. Lokaal met een hoofdletter ‘L’, noemen Cox en Slegers dat. “Als je bedenkt dat de ingrediënten van een gemiddelde maaltijd al snel 10 duizend kilometer hebben afgelegd, besparen wij een heleboel CO2-uitstoot.”
Kromkommer
Hetzelfde principe passen de dames van Kromkommer toe tijdens een ‘groene catering’ op de Erasmus Universiteit, waar ze sandwiches met bieten-geitenkaasspread en sojamelk serveren. Jente de Vries en Lisanne van Zwol, die met Chantal Engelen Kromkommer begonnen, studeerden er allebei. Ze putten inspiratie uit een vak over wereldproblemen, waarvan voedselverspilling onderdeel was. “Die mand broden van Marqt zou gewoon zijn weggegooid, terwijl ze nog prima zijn. Alleen staat er een stempel van gisteren op.”
Tijdens hun studententijd dumpsterdiveden ze hun eten bij elkaar op de markt. Van Zwol: “Het was heel verwarrend: hoe kan het nou, dat je met drie tassen thuis komt, eten wat gewoon gedumpt is, waar je niet tegenop kunt eten.”
Ze kwamen erachter dat veel groenten al worden weggegooid voordat ze überhaupt in de distributieketen terechtkomen. “Alleen omdat ze er raar uitzien.” Treurige tuinbonen dus, barse paprika’s, en tweebenige penen.
Dit voorjaar introduceerde Kromkommer een ‘gekke groentensoep’, die inmiddels wordt verkocht in alle grote steden. Ook de paddenstoelen van Rotterzwam zijn gewild. Cox: “Een banketbakker verwerkt onze zwammen in kroketten, en ze belanden in de soep, pasta en salades in restaurants in de stad.”
In Rotterdam is gezond en verantwoord voedsel ‘een ding’. Van Zwol: “De hele foodsector hier beleeft een enorme boost. Het popt overal uit de grond, en mensen komen er steeds meer speciaal voor naar Rotterdam.’
Geen woorden maar zaden
Geestdrift en idealen gaan in Rotterdam gepaard met daadkracht. Van Gorkom: “We willen landbouw bedrijven in de stad en laten zien wat dat inhoudt. Maar we willen dat tegelijkertijd bedrijfsmatig doen. Als ondernemers, niet uit hobbyisme.” De talloze initiatieven zitten elkaar niet in de weg. Er wordt vooral gedacht in krachten bundelen.
Dat zie je op de biomarkten waar veel kleine ondernemers samenkomen, zoals Rotterdamse Oogst, op het Noordplein, en Stadsmarkt, op het terrein van Uit Je Eigen Stad. Van Gorkom: “Er zijn ontzettend veel kleine initiatieven die heel veel tijd, energie en liefde in hun product stoppen. Zij kampen allemaal met dezelfde problemen: hoe vermarkt ik mijn product, en hoe krijg ik het bij mijn afnemer. Uit Je Eigen Stad wil best een aanlegsteiger worden voor al die lokale initiatieven. Vele kleintjes maken één grote.”
Ook Cox van Rotterzwam ziet andere initiatieven niet als bedreiging. “Alleen in Nederland is al 120 miljoen kilo koffieprut per jaar te verdelen. Zonder elkaar de tent uit te vechten, kun je makkelijk lokaal een winstgevend bedrijfje opzetten.”
Cox en zijn partner komen uit het bedrijfsleven, maar voelden zich daarmee niet meer verbonden. Zo’n twee jaar nadat ze begonnen met hun eigen onderneming gaat het ze al voor de wind. Recent haalde Rotterzwam 30 duizend euro op via crowdfunding, en won de Stadslandbouw Award. “We willen anderen graag helpen eigen kwekerijen op te zetten, daarom lanceren we nu een kennisnetwerk.”
Maatschappelijke functie
“Uiteindelijk willen we gewoon toe naar een wereld zonder voedselverspilling”, zegt Lisanne van Kromkommer zachtjes. “Dat is het ultieme doel. We willen niet per se de wereld veroveren, maar het merk zó sterk en overtuigend neerzetten, dat anderen het gaan navolgen. In Nederland, maar ook daar buiten.’”
Uit Je Eigen Stad, de grootste van de groene Rotterdamse ondernemingen, heeft vijftien vaste krachten en 25 vrijwilligers ‘in dienst’. Van Gorkom: “Deze plek heeft ook een maatschappelijke functie. Er werken mensen die al wat ouder zijn en nog lekker bezig willen zijn en jonge stagiaires. Sommigen kunnen wat rust in hun hoofd gebruiken of proberen wat structuur in hun leven te brengen. De natuur is hier de baas: als het regent groeit alles heel snel, en oogsten we hier de hele dag alleen maar doperwtjes. Daar word je op een gegeven moment echt wel rustig van.”
Recente reacties