Stamppotbuffet en Omgevingswet

Na vele malen uitstel is sinds 1 januari 2024 de Omgevingswet van kracht. Die gaat over “alles wat je om je heen ziet, voelt, hoort en ruikt”. Wat kun je er mee als je je wilt inzetten voor een groene buurt? De Groene Bondgenoten organiseerden een etentje.

In de mistige schemering ligt aan het eind van een lange oprijlaan in het Sallandse Heeten de tot groepsaccommodatie verbouwde boerderij De Maathoeve. Binnen wachten zo’n vijfentwintig vertegenwoordigers van groene bewonersgroepen uit Gelderland en Overijssel op de aftrap van een bijeenkomst over de Omgevingswet. “Dat klinkt als best een saai onderwerp”, zegt Lotte Huiberts van Natuur & Milieu Overijssel, die de avond samen met Landschap Overijssel heeft georganiseerd. “Dus laten we het combineren met iets leuks: dineren en leren.”

Onder het genot van een stamppotbuffet met boerenkool, zuurkool, vegetarische gehaktballetjes en hachee wisselen de bewoners alvast de nodige ervaringen uit. De Twentenaren van Behoud het Rutbeek verzetten zich tegen de bouw van honderden vakantiewoningen tussen drie natuurgebieden in. Een klimaatburgemeester uit Zwolle wil een ecologische woonwijk realiseren. Inwoners van De Steeg maken zich zorgen over het gifgebruik van een aardappelteler, pal naast een woonwijk en vlakbij een kwetsbaar natuurgebied. Allemaal hebben ze zo hun redenen om te willen weten hoe dat nu zit met die nieuwe Omgevingswet. De invoering werd telkens uitgesteld, maar sinds 1 januari 2024 is die dan toch van kracht.

Meer samenhang

“De Omgevingswet gaat over onze ­­fysieke leefomgeving, dus over alles wat je om ­je heen ziet, voelt, hoort en ruikt”, vertelt oud-wethouder en ‘Omgevingswet-­expert’ Dick Spel na de stamppot. De oude wetgeving voor ruimtelijke ordening was een lappendeken. De woningwet stamde bijvoorbeeld nog uit de 19e eeuw en er waren vele aparte wetten over water, verkeer, natuur. De Omgevingswet brengt dat allemaal samen, met als doel een meer integrale aanpak. Als de overheid bij het maken van plannen vanaf het ­begin oog heeft voor de samenhang tussen belangen zoals wonen, werken, natuur en klimaat, dan wordt het draagvlak voor die plannen ook groter, is het idee. ­ “En wordt de kans kleiner dat verschillende belangenvertegenwoordigers elkaar gaan bestrijden”, vervolgt Dick. Daarom is participatie een belangrijk onderdeel van de gemeentelijke omgevingsplannen die de vroegere bestemmingsplannen vervangen.

De indruk is ontstaan dat met de Omgevingswet burgers en maatschappelijke organisaties meer invloed hebben gekregen, maar dat moet in de praktijk nog blijken, volgens Dick. Er is nu nog te weinig jurisprudentie over de interpretatie van de nieuwe wet om daar een definitieve uitspraak over te kunnen doen. In­ ieder geval staan milieu- en ­natuurgroepen de gebruikelijke middelen – zoals petities en inspraakprocedures – ter beschikking om hun belangen voor het voetlicht te brengen. Waarbij inzicht in de wetgeving wel zo handig is.

Bomen vol gif

Na de introductie van Dick gaan de verschillende deelnemers in groepjes uiteen om een aantal cases te bespreken. Bomen kweken klinkt als groene, klimaatvriendelijke bedrijvigheid, maar sommige bewoners van de Betuwe ervaren dat toch heel anders. Op 1800 hectare landbouwgrond kweken tuinders daar onder de paraplu van Tree Centre Opheusden laanbomen zoals esdoorns, eiken, lindes en beuken, die vervolgens worden geëxporteerd. 5 duizend bomen per hectare, met bijbehorend massaal gifgebruik en eeuwenoude stroomruggen – oeverwallen van een voormalige rivier – die met de kluiten van verkochte bomen geleidelijk verdwijnen. Wat kunnen we daartegen doen, met de Omgevingswet in de hand, willen ze graag weten.

“Een saai onderwerp kun je beter combineren met iets leuks: dineren en leren”

Dick vertelt dat er volgens de Omgevingswet sprake moet zijn van een “evenwichtige toedeling van functies aan locaties”. In dit Betuwse geval: wordt er voldoende rekening gehouden met wonen, natuur, landschap en milieu in vergelijking met werken en bedrijvigheid? “Ga er in ieder geval over in gesprek met bestuurders, gemeenteraadsleden en andere belangenorganisaties”, adviseert Dick.

Tips

“Voor ons als bewoners is het moeilijk om het allemaal te behappen”, zegt een deelnemer. “Waar kan ik deskundige ondersteuning vinden?” Lotte geeft verschillende tips. “Kijk of je medestanders kunt vinden, zorg voor draagvlak onder inwoners, zorg ervoor dat je in gesprek komt en blijft met politici, voor publiciteit, dat je de feiten kent en probeer een positieve draai aan je belang te geven: wat valt er te winnen?”

Zes natuur- en milieuorganisaties­ (Vogelbescherming Nederland, LandschappenNL, de Natuur- en Milieufederaties, IVN Natuureducatie, SoortenNL en KNNV, de natuurvereniging voor veldbiologie) hebben de handen ineengeslagen via de Groene Bondgenoten. Zij hebben onder andere een Toolbox Omgevingswet voor groene vrijwilligers gemaakt. De bewoners uit de Betuwe krijgen ook nog een tip van iemand uit de zaal die bezig is met de aanleg van een voedselbos: “Misschien kunnen jullie Tree Centre Opheusden vertellen dat je bomen ook prima biologisch kunt kweken.”