Heeft plastic afval scheiden eigenlijk wel zin? Een bezorgde lezer hoorde geruchten dat het plastic achteraf weer bij al het andere afval wordt gegooid, en belde de redactie. Is al haar moeite voor niets geweest? En als het plastic wel wordt hergebruikt, wat gebeurt er dan mee? We gaan op onderzoek uit en volgen de reis van het plastic bakje van Wietske.
Wietske Lute staat boven de vuilnisbak te twijfelen. Beneden, buiten het portiek van de flat waarin ze woont, staat de afvalcontainer voor plastic. Wietske denkt aan de bos takken die laatst door iemand in de container werd geduwd. Via via hoorde ze van een buurvrouw dat afval scheiden helemaal niet nodig is, omdat er toch niets mee gebeurt. Die buurvrouw werkt bij een groot recyclingbedrijf. Wat nu? Wietske scheidt haar afval trouw, want ze koopt helaas veel plastic. Gelukkig worden er klapstoelen van gemaakt, denkt ze dan altijd. Maar is dat wel zo? En als alles weer bij elkaar wordt gegooid en scheiden geen zin heeft, waarom doen we het dan? Goede vraag. Wietske kijkt naar haar plastic bakje en twijfelt, maar besluit toch naar beneden te lopen. In de container ermee.
Bron of nascheiding?
Het bakje ligt nu in de container. We maken even kennis. Tenslotte hebben we een gezamenlijke reis voor de boeg. Het bakje blijkt groen met een doorzichtige deksel. Daar zitten gaatjes in. In het bakje hebben biologische champignons gezeten. Er kleeft nog wat aarde aan de binnenkant van het bakje. Uit het feit dat het nu in een speciaal voor plastic bestemde container ligt, bovenop een hoop ander plastic, klef aanvoelende drinkpakken en gemeen stekende blikjes, blijkt dat ze in Wietskes gemeente aan bronscheiding doen.
Bij bronscheiding doen consumenten het scheiden zelf, bij nascheiding gaat alles op een grote hoop in de grijze afvalzak. De bruikbare delen worden er achteraf uit gehaald. Gemeenten zijn verplicht om aan afvalscheiding te doen, dus denk niet dat er niets mee gebeurt als het allemaal bij elkaar mag. Achteraf scheiden gebeurt meestal in grotere steden, waar mensen dicht op elkaar wonen, zoals in flats. Dan is het lastig om allemaal verschillende containers op straat te zetten. Ook in kleinere plaatsen waar ophaalwagens een eind moeten rijden, kiest men soms voor nascheiding.
Beide manieren hebben voor- en nadelen. Voor papier, textiel en glas is nascheiding geen oplossing omdat dit schoon en droog moet blijven. Gft en glas mag bovendien niet vervuild raken met andere zaken. Maar bronscheiding is ook geen ideale oplossing. Consumenten weten niet altijd wat er wel en niet in de PMD zak mag: lege Plastic, Metalen en Drankverpakkingen. Ze stoppen er soms zaken in die er niet thuishoren, zoals chipszakken of hard kunststof. Wietske weet het ook niet altijd, wat precies wel en niet mag. Of consumenten gooien per ongeluk toch nog zaken bij het gewone afval die wel gescheiden hadden kunnen worden. Die worden dan ‘gemist’ en gaan de verbrandingsoven in, en dat is zonde. Aan de andere kant worden bij nascheiding papier, karton en gft gemist, ook zonde!
De route na bronscheiding
Wietskes plastic bakje wordt uit zijn benarde situatie bevrijd en opgehaald door het bedrijf HVC – de naam is afgeleid van ‘huisvuilcentrale’. De container wordt in de vrachtwagen leeggekieperd en het bakje wordt bedolven onder al het andere afval. Gelukkig is de verlossing nabij.
HVC werkte eerst samen met Suez, een bedrijf dat brongescheiden plastic aangeleverd krijgt. “Wij zijn heel bewust vóór bronscheiding, omdat het bijdraagt aan bewustwording van de consument, over hoeveel plastic er eigenlijk het huis in komt,” zegt woordvoerder Anthonita van Egmond. Daar is Wietske het helemaal mee eens. “Ik ben er echt van geschrokken,” laat ze weten. “Het is veel te veel!”
Van Egmond vertelt verder: “Wij scheiden het plastic en werken samen met fabrieken die er kleine korrels van maken om er vervolgens bijvoorbeeld drinkflesjes van te maken. Of, bij harder kunststof: bloempotten of kinderwagens. Het proces van recyclen is bijna oneindig vaak te herhalen. Daarom zouden producenten niet meer naar ‘virgin’ grondstoffen zoals aardolie moeten grijpen, maar gebruik moeten maken van gerecyclede grondstof. Maar die zijn duurder dan virgin grondstoffen zoals aardolie.”
De mate waarin bedrijven nu doorgaan met nieuw plastic produceren leidt tot de viervoudige hoeveelheid plastic in 2050, volgens Greenpeace. En dat plastic is niet eens allemaal recyclebaar. De taak voor de verpakkingsindustrie is duidelijk: stap over op recyclebaar plastic of – nog beter – kies voor ander verpakkingsmateriaal.
Inmiddels doet HVC zelf wat eerder door Suez werd gedaan: het plastic hergebruiken. Volgens haar eigen communicatieafdeling – die heel veel vragen binnenkrijgt over wat er met het plastic gebeurt, blijkbaar is Wietske niet de enige die zich dat afvraagt – wordt 71 % van het door haar ingezamelde afval hergebruikt. En inderdaad, in het geval van het bakje van Wietske kunnen er, afhankelijk van de kwaliteit van het materiaal, nieuwe flessen, bermpaaltjes of bloempotten van gemaakt worden. Wietske is opgelucht, ze kan dus rustig doorgaan met scheiden. Al is het de vraag hoe lang er behoefte blijft aan nieuwe bermpaaltjes.
De route na nascheiding
Het bakje wordt niet achteraf uit het vuilnis gevist, maar wat als deze route wel was ingeslagen? Dan zou het bij Afvalverwerking Rijnmond terecht kunnen komen. AVR krijgt ongescheiden afval binnen en heeft sorteermachines die het vervolgens gaan scheiden. Henriette Verhoeff, woordvoerder van het bedrijf: “We zorgen er met allerlei machines voor dat al het plastic en alle drankenkartons uit het afval worden gehaald.”
Na het scheiden vindt sortering plaats van verschillende soorten plastic, voordat het klaar is voor recycling. Niet al het plastic kan worden hergebruikt. Verhoeff: “Het klopt dat dit plastic meer vervuild kan zijn, omdat het bij het restafval gegooid wordt. Het mag niet té vies zijn voor de sorteerrecyclebedrijven. Scanners halen de stukken eruit die niet geschikt zijn voor recyclen. Die gaan de verbrandingsoven in.”
Als plastic niet goed gescheiden wordt, en soms te vervuild raakt in de gewone afvalbak, moeten we dan niet zowel voor- als nascheiden om de hoeveelheid recyclebaar plastic omhoog te brengen? Dan kunnen we ook nog eens al het papier, karton en gft verwerken. Veel gemeenten voldoen tenslotte nog niet aan hun recycledoelstellingen. Verhoeff: “De producenten betalen voor zowel bron- als nascheiding, en het is allebei kostbaar. De kosten hiervoor zien we terug in de supermarktprijzen, dus kiezen gemeenten voor het een óf het ander.”
Géén plastic
Die klapstoelen waar Wietske zichzelf altijd mee troostte, die zijn we nergens tegengekomen. Sowieso gebruikt ze gewoon te veel plastic bakjes, flesjes en pakken; daar is Wietske zelf ook van geschrokken. Hoe lang kan ze dan nog rustig doorgaan met scheiden, tot de hele vensterbank vol bloempotten staat? Van Egmond: “We putten de aarde uit. Het belangrijkst is daarom minder (nieuw) plastic te gebruiken.”
Er is natuurlijk ook nog de optie om helemaal geen verpakkingsmateriaal gebruiken. Er komen steeds meer winkels, vooral in grote steden, waar je producten verpakkingsvrij kunt kopen. Wietske fietst soms om naar een Turkse groentewinkel omdat de groente daar niet in plastic verpakt is. Bij de super in de buurt zit groente vaak in plastic, onder andere omdat je zo kunt zien welke groenten biologisch en welke regulier geteeld zijn. Zo wordt voorkomen dat consumenten biologische groenten afwegen als de goedkopere, reguliere groenten. Het biologische groentebedrijf Eosta heeft hier iets op bedacht: zij laseren hun groenten. Daarmee is in één opslag duidelijk dat het om biologische groenten gaat. Ook supermarktketen Jumbo is met het laseren van biologische groenten begonnen.
Conclusie
Wietskes bakje is gereïncarneerd in een bermpaal. Een heerlijk volgend leven met frisse lucht en hopelijk een minder snel einde. Wietske denkt nog eens terug aan de geruchten in haar flat, over de onzin van afvalscheiding. Had die ene buurvrouw het dan helemaal mis? Of heeft Wietske gewoon geluk gehad met dit ene bakje, dat toevallig goed terecht is gekomen?
Wietkse is blij dat ze niet voor niets aan het scheiden is. Toch kan ze beter gelaserde groente kopen of naar de Turkse groenteboer fietsen. Misschien wel langs die bermpaal, kan ze even zwaaien. En het is ook nog eens heel gezond, zo’n fietstochtje.
Dit is het verhaal van maar één Down to Earth lezer en twee afvalverwerkingsbedrijven. Er zijn veel meer bedrijven in Nederland actief. Hoe zit dat bij jou in de buurt? Zoek het uit en stuur je bevindingen naar redactie@downtoearth.nl.
Marijke Ottolini -van der Hulst zegt
Ik ben blij om te lezen dat een deel van het ingezamelde plastic gerecycled wordt, maar onlangs heb ik een documentaire gezien van wat er gebeurt met de enorme hoeveelheden plastic die niet in ons eigen land, maar in landen als Maleisië (voorheen ook China) worden verwerkt. Daar pikken bedrijven bepaalde soorten plastic eruit. De rest gaat op een gigantische openluchtvuilstortplaats. Via rivieren belandt uiteindelijk een enorm aandeel van dat plastic in zee. Plastic scheiden is dus zeker niet zonder meer goed voor het milieu.
Arnout zegt
Leuk verhaal, en zeker goed om apart in te zamelen. In de Volkskrant van afgelopen week stond een ingezonden brief dat het recycelen wel erg lastig is: teveel verschillende soorten plastic, teveel composiet plastic, veel afkeuring vanwege verontreiniging, en het opgeleverde plastic is meestal laagwaardig. Daar is nog een wereld te winnen! Denk aan het apart inzamelen van pet flessen, dat levert een betere kwaliteit recyclebaar plastic op.