Onze lucht moet schoner! Milieudefensie wint kort geding

Milieudefensie eiste dat de Nederlandse overheid voor schonere lucht gaat zorgen. Zij vindt de rechtbank daarbij aan haar zijde.

Afgelopen donderdag 7 september deed de Haagse rechtbank uitspraak in het kort geding voor gezonde lucht dat Milieudefensie aanspande tegen de Staat. Nederland moet zo snel mogelijk voldoen aan de Europese luchtkwaliteitseisen, zo oordeelde de rechter. Bij Milieudefensie ging de vlag uit, en ook advocaat Phon van den Biesen is buitengewoon tevreden. “We hadden een kort en helder verhaal. De rechter heeft geoordeeld dat wat wij hebben aangevoerd, klopt en rechtvaardig is. Al onze eisen zijn toegewezen. Het is heel fijn als je je eigen woorden vrijwel letterlijk terugleest in de veroordeling.”

Een recente uitspraak van het Europese Hof van Justitie in Luxemburg gaf het kort geding een flinke duw in de goede richting, zegt Van den Biesen. “De Europese Commissie (EC) moet erop toezien dat EU lidstaten hun verplichtingen nakomen. Nederland heeft al eens te horen gekregen dat het hier met de luchtkwaliteit niet goed zit, maar Bulgarije loopt zó ver achter dat de EC het land voor de Europese rechter heeft gedaagd. Dat proces ging over precies hetzelfde als ons kort geding: ook Bulgarije overschrijdt de luchtkwaliteitsnormen. En is daarvoor dus onlangs veroordeeld door het Europese Hof.” Op dezelfde manier kan de Haagse uitspraak van 7 september weer een steun in de rug zijn voor rechtszaken van andere Europese lidstaten, denkt Van den Biesen. “Er is een Brusselse juridische ngo, ClientEarth, die zichzelf heeft gebombardeerd tot een soort meldpunt voor zaken over dit onderwerp. Dat helpt enorm. Eén van de eerste dingen die ik na het ontvangen van de uitspraak deed, was het document doormailen naar Brussel.”

Bodemprocedure

Het ‘korte en heldere verhaal’ waarmee Milieudefensie het kort geding won, kent niettemin een gecompliceerde geschiedenis. Het dossier van de bodemprocedure die de organisatie al in mei vorig jaar aanspande, beslaat een kleine duizend pagina’s. “In de bodemprocedure stellen we veel verdergaande eisen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bracht tien jaar geleden al een rapport uit waaruit bleek dat de Europese grenswaarden nog eens gehalveerd zouden moeten worden, als je de gezondheid van burgers behoorlijk wilt beschermen. Wij vinden dat de Staat zijn beleid op die strengere normen moet instellen, maar dat is feitelijk en juridisch een veel ingewikkelder verhaal. Daarom hebben we indertijd ook voor een bodemprocedure gekozen.”

De behandeling van die bodemprocedure wordt aanstaande november verwacht. De uitspraak ergens in de eerste maanden van 2018. “Dat duurde ons te lang”, vertelt Van den Biesen. “Vandaar het kort geding. Het voordeel van deze aanpak is dat een groot deel van het verhaal nu al door de rechter is opgehelderd.”

Twee weken

In het vonnis staat onder andere te lezen dat de overheid binnen twee weken een plan moet maken om ‘voorspelbaar en aantoonbaar’ overal aan de Europese grenswaarden te voldoen. “Dat klinkt misschien ingewikkeld”, reageert Van den Biesen, “maar het is helemaal niet veel gevraagd. Het RIVM weet precies waar de kans groot is dat we de normen gaan overschrijden, zij heeft alle benodigde gegevens gewoon in de computer staan. Het is een kwestie van een paar drukken op de knop.” Met hoorbaar genoegen: “Dat is één van de leukste onderdelen van de veroordeling. Wij gaan natuurlijk over twee weken aan de Staat vragen: kunnen we een kopie krijgen van uw lijstje actiepunten? Kijken of ze goed bezig zijn.”

De rechter verbiedt ook dat er nog maatregelen genomen worden die leiden tot nieuwe normoverschrijdingen. “Dat betekent dat de Staat veel beter moet op gaan letten bij beslissingen over bijvoorbeeld maximum snelheden. Als ze straks weer ergens op een stuk weg de snelheid willen verhogen naar 130 km p/u, en het RIVM zegt dat we daarmee de grenswaarden gaan overschrijden, dan mag dat gewoon niet. Hopelijk werkt dat preventief voor allerlei onbezonnen maatregelen.”