Dit is een man met compassie voor de mens, dacht regisseur Wim Wenders toen hij lang geleden op een foto van een Malinese blinde vrouw door fotograaf Sebastião Salgado stuitte – de foto hangt nog steeds boven Wenders’ bureau. Samen met Salgado’s zoon, Juliano Ribeiro Salgado, maakte Wenders de in Cannes bekroonde documentaire The Salt of the Earth die niet alleen het kleurrijke leven van Salgado beschrijft, maar ook veertig jaar van onze wereldgeschiedenis.
De Braziliaanse fotograaf van wereldfaam schoot jarenlang de meest fenomenale portretten van de mens, in allerlei werelddelen en allerlei gedaanten. Onderdeel van zijn serie Workers was bijvoorbeeld een iconische beeldenreeks van een goudmijn in het noordoosten van Brazilië uit 1986. Zo moeten de piramides zijn gebouwd, dacht Salgado bij het zien van de ongelofelijke aantallen besmeurde mannen die tegen de steile wanden aangeplakt leken te zitten. Al kwamen ook hooggeschoolde lieden hier hun geluk beproeven, sociaal onrecht was een belangrijke drijfveer voor Salgado.
Ongelijkheid
Zijn serie Exodus ging over de mens op de vlucht, of dat nou was voor oorlogen, armoede of klimatologische rampen of voor dictaturen, zoals hijzelf. In 1984-1985 was hij in Ethiopië, waar hij zag dat er voedsel was maar dat de mensen gewoon niet bereikte. Al die doden vielen door verdeelproblemen, zegt hij ook nu nog verbeten. Politieke ongelijkheid.
Wenders laat hem zijn foto’s becommentariëren, en toont soms de tegen de camera pratende fotograaf en de foto die hij bespreekt in één shot. Droogte was onder andere in Ethiopië een grote vijand. Ontroerend zijn de foto’s waarop familieleden hun doden met het zo schaarse water wassen – schoon de laatste reis ingaan is voor hen van groot belang. Anders dan op veel foto’s uit die tijd behouden de uitgemergelde Ethiopiërs hier hun menselijkheid en zijn ze geen passieve slachtoffers.
Bomen planten
Na het zien van de wreedheden tussen de Hutu’s en Tutsi’s in Rwanda en de al even abjecte nasleep ervan in Congo verliest Sagado het vertrouwen in onze soort. Gedesillusioneerd keert hij met zijn gezin terug naar zijn vaders boerderij, eens een paradijs maar inmiddels een door erosie aangetaste dorre, droge boel.
Dan komt zijn vrouw op een prachtig idee: wat als we nu de bomen die hier ooit stonden proberen te vervangen? Tweeënhalf miljoen bomen later is het stuk land een jong tropisch bos. Natuurvernietiging is omkeerbaar, is de boodschap die dit fascinerende echtpaar nu overal uitdraagt. Ze hadden zo als voorbeeld in de Tegenlicht-aflevering Het groene goud 2 van begin oktober gepast (ook over het omkeren van verwoestijning, een aanrader). Inmiddels fotografeert Salgado weer, het project Genesis is een ode aan de natuur, een liefdesbrief aan de planeet.
The Salt of the Earth is te koop op dvd.
Cornell Evers zegt
Twee van mijn wereldhelden samen in een film. Dank voor dit bericht, Wendy. Een documentaire over leven die iedereen moet gaan zien.