Ruimtelijk inzicht

Van heldendaden tot kritiek op kolonisatie: deze boeken tonen hoe we naar de ruimte en de mensheid kijken.

Wat gebeurt er met ons als we de aarde van een afstand bekijken? Ruimteverhalen laten vaak de heldhaftige kant van de mens zien, maar ook de kwetsbaarheid van onze planeet. Als je bedenkt dat iedere ster ooit een zon was, dan hebben al die fonkelingen iets droevigs. Zelf ook een ruimtereiziger worden? Deze boeken zijn je transportmiddel.

Zes astronauten op een ruimtestation

In de roman In orbit (2024) van Samantha Harvey volg je de belevenissen van zes astronauten op een internationaal ruimtestation. Het boek laat je beseffen hoe kostbaar onze aarde is en wat ons als mensheid verbindt. Zwevend boven onze atmosfeer zijn er geen grenzen en doen verschillen tussen mensen er niet toe: we hebben samen maar één aarde. Na het lezen kon ik het boek direct toevoegen aan mijn lijst met favorieten. De woorden komen tot je in een poëtisch ritme. “De aarde is het antwoord op elke vraag. De aarde is het bezielde gezicht van een geliefde; ze kijken hoe zij slaapt en waakt, en verliezen zich in haar gewoonten. De aarde is een moeder die wacht tot haar kinderen thuiskomen, vol verhalen, geestdrift en verlangen. Hun botten wat minder dicht, hun ledematen wat dunner. Ogen vol vergezichten die moeilijk na te vertellen zijn.” Pak In orbit erbij om afstand te nemen. Veel dichter bij een ruimtecapsule kom je haast niet.

Een onmogelijke ruimtemissie

In 2026 komt Project Hail Mary in de bioscoop, gebaseerd op het gelijknamige boek van Andy Weir (die bekend werd door The Martian, die ook werd verfilmd). Ryan ­Gosling gaat vast stralen als hoofdpersoon Ryland Grace in dit ouderwetse ruimteavontuur. Toch zou ik iedereen aanraden om Project Hail Mary eerst te lezen. Stel je eens voor: je ontwaakt op een onbekende plek, geen idee waar je bent en met welk doel je daar zit. Geleidelijk herinner je je het weer: je bent in een ruimtestation. Alle andere bemanningsleden zijn omgekomen. Alleen jij kunt de missie voortzetten en de mensheid redden.

Ik kan vrij weinig vertellen zonder het plot te verklappen. Maar het boek bevat een persoonlijke laag die je lang met je zult meedragen. Bedenk eens hoe absolute eenzaamheid in een hopeloze situatie moet aanvoelen. Terwijl je omringd wordt door de oneindige leegte van de ruimte. Hoop kan echter allerlei vormen aannemen. Als het er is, dan ontstaat er iets. Iets om voor te vechten. Om oplossingen te bedenken voor allerlei onmogelijke problemen. En doe mij een plezier en laten we de jazzhanden eens adopteren als standaard gebaar (lees het boek en je begrijpt wat ik bedoel). De high five heeft z’n beste tijd gehad!

De ruimte koloniseren

In het essay Wat is ruimte waard (2023) prikt Marjolijn van Heemstra door iedere ruimtezeepbel heen. Ze laat zien waarom miljardairs zich zo aangetrokken voelen door de ruimte: “De afgelopen jaren was het vaak in het nieuws: ons zonnestelsel blijkt verpletterende bodemschatten te herbergen. Er gaan lijstjes rond met de grondwaarde van asteroïden, een soort Funda voor ruimterotsen. De asteroïde 16 Psyche bijvoorbeeld, waar zich grondstoffen zouden bevinden ter waarde van 10 triljoen dollar.”

Marjolijn van Heemstra trekt treffend een vergelijking met een imperialistische gedachte

Ook de maan heeft waardevolle grondstoffen. De komende 10 jaar staan er 250 maanmissies gepland. Naar verwachting zal de lunaire economie zo’n 105 miljard opleveren. Marjolijn trekt treffend een vergelijking met een imperialistische gedachte. “Terwijl op aarde steeds luider werd geroepen om dekolonisatie, sloop het kolonialisme stilletjes de coulissen in en hees zich in een nieuw kostuum. De ruimte koloniseren. Een oud, destructief wereldbeeld wordt verkocht als een progressief, toekomstbestendig idee.” In het essay staan scherpe gedachten over het belang van een aards narratief.

Het overview-effect

Er gebeurt iets bijzonders als astronauten terugkeren op aarde. Psychologen zien dat zij zich empathischer opstellen en een grotere verbinding met de aarde voelen. Dit overkwam ook Wubbo Ockels die in 1985 als eerste Nederlander een ruimtevlucht maakte. “Laten we stoppen met de vernietiging van de aarde, van de mensheid; van ons”, schreef hij in een brief die na zijn overlijden in 2014 werd gepubliceerd. Wat hebben we in hemelsnaam in de ruimte te zoeken als we daarmee onze problemen op aarde vooruitschuiven? De mensheid kan zich in een betere richting ontwikkelen als we allemaal samenwerken. Ik wens je veilige lichtjaren toe, die je allemaal vanaf de aarde maakt.