Duty of care: inspirerende docu over klimaatadvocaat Roger Cox

Regisseur Nic Balthazar kreeg de unieke kans om klimaatadvocaat Roger Cox te volgen in de rechtszaak van Milieudefensie tegen Shell. Zij kenden elkaar van de klimaatzaak die elf bezorgde burgers (waaronder Balthazar) tegen de Belgische regeringen aanspanden. Het resultaat is de bevlogen documentaire Duty of care die in première gaat op het Movies That Matter Festival. “De strijd tegen de klimaatcrisis is niet verloren.”

Zowel bij advocaat Roger Cox als bij filmmaker Nic Balthazar werd het klimaatactivisme wakker gekust door Al Gores An Inconvenient Truth. “Twee mannen van ongeveer dezelfde leeftijd werden op hetzelfde moment achterover geblazen door de feiten waarvan je dacht: dit kan toch niet waar zijn?”, vertelt Balthazar. “Niets doen was geen optie.” Sindsdien was Balthazar betrokken bij allerlei acties om de Belgische regering in beweging te krijgen, zoals The Big Ask. In 2012 deden maar liefst 380 duizend Vlamingen mee aan de actie die hij opstartte, Sing for the Climate. 

Precies op het moment dat hij en wat vermoeide mede-activisten het even niet meer wisten, verscheen Roger Cox ten tonele, die samen met Urgenda de Nederlandse staat aanklaagde. “Hij zei: we kunnen dit niet laten gebeuren en het recht heeft hier haar rol te spelen, simpelweg door ervoor te zorgen dat klimaatschade veroorzaken onwettelijk wordt.” Elf bezorgde Vlamingen, waaronder Balthazar, besloten met de hulp van Cox een rechtszaak aan te spannen tegen de vier bevoegde regeringen in België. Een soort Urgenda-zaak op z’n Belgisch.

Shell-familie

Balthazar zat al een tijdje na te denken over een klimaatfilm, maar kwam er niet uit. “Ik had het er met Roger over: welk verhaal moet ik vertellen? Want naast documentaires maak ik eigenlijk het liefst fictiefilms. Maar het is zo ongenadig moeilijk om voor een klimaatfilm het juiste onderwerp te vinden. Toen zei hij: misschien is de werkelijkheid interessant genoeg, want wij gaan Shell aanklagen. Soms zoek je een verhaal en is het juist het verhaal dat jou vindt, een oude filmwaarheid. De realiteit kan hier de fictie nog wel eens overtreffen, daar kun je maar beter bij zijn.”

En zo geschiedde. Zijn documentaire Duty of Care, de Engelse term voor voorzorgsbeginsel, gaat in april in première op Movies That Matter. Het is een slim geconstrueerd verhaal over de revolutionaire klimaatzaken van Cox en wat die wereldwijd teweeg hebben gebracht waarin tegelijk ontzettend goed de urgentie van klimaatactie beargumenteerd wordt. Balthazar besteedt aandacht aan een bijzonder feit: “De grootste klimaatadvocaat van de lage landen is in een Shell-familie getrouwd. Dan denk je als filmmaker: dank je wel. We konden het aanwenden om iets te vertellen wat veel mensen niet weten, namelijk dat Shell al in de jaren 90 een klimaatfilm maakte, op dat moment waarschijnlijk wel de beste ooit gemaakt. Dat geeft aan hoeveel slimme mensen daar zaten die waarschijnlijk ook het goede wilden doen, maar zich afvroegen hoe ze de meute mee moesten krijgen. Aanvankelijk zetten ze in op hernieuwbare energie, maar rond de eeuwwisseling maken ze een dramatische bocht en worden ze een van de meest vervuilende bedrijven van die olie- en gassector.”

De-politiseren

Ondanks alle navolging was een nadeel van An Inconvenient Truth dat klimaat hierdoor werd gepolitiseerd. “Maar het klimaat is niet links of rechts, dat is het punt dat Roger en de documentaire willen maken. Een rechter heeft geen politieke kleur en een advocaat die activist is, moet zich in een rechtszaak houden aan de feiten. Zoals Roger zo mooi zegt: het is onnozel om te zeggen dat we de waarheid aan onze kant hebben, maar het is wel belangrijk om te zeggen: helaas hebben we het bewijs aan onze kant.”

Wat Balthazar bijzonder vindt aan de klimaatzaken is de keuze om mensen mede-eiser te laten zijn. “Daardoor lukt het om met droog juridisch-technisch activisme tegelijkertijd het vuur bij mensen die het misschien moe waren om te protesteren weer aan te wakkeren. Als ik lezingen geef, hoor ik vaak: wij kunnen als individu wel alles doen wat we kunnen, maar hoe veranderen we de leiders van de regering en de grote bedrijven? Dat is misschien het gevoel wat mensen krijgen als ze mede-eiser worden in dit soort zaken: damn, we zijn erin geslaagd om regeringen of grote multinationals van koers te laten veranderen.”

Handelingsperspectief

In België zijn dat er 58 duizend mede-eisers. “Dat is niet gewoon even een Facebook-petitie ondertekenen, maar echt onder je eigen naam de staat in gebreke durven stellen. Dat zoveel mensen dat hebben gedaan, hadden wij nooit zo zien aankomen. Het is heel belangrijk om mensen een handelingsperspectief te geven. We kunnen veel meer dan we zelf denken. Als mensheid hebben we nu die heel, heel kleine tijdspanne waarin we nog wat kunnen doen, laat ons alles aanwenden om dat ook proberen te doen.”

Balthazar koos voor een Engelstalige film die niet het breedste, maar wel het juiste publiek kan bereiken. “Als een op de tien mensen binnen de juridische professie na het zien van deze film denkt: dit is waar ik ook iets in kan betekenen, dan hebben we een wereldwijde revolutie. Dat is het ripple effect, de dominotheorie waar Roger het in de film over heeft. Als filmmakers, verhalenvertellers en advocaten gaan samenwerken, dan kunnen we nog ver geraken. Dit gevecht is niet verloren, dat gevoel willen we mensen echt meegeven.”