Maak een oerwoudvrij ijsje! Dat vroeg Milieudefensie aan Unilever. Die is dat echter niet van plan, want de multinational heeft een eigen duurzaamheidsprogramma, met andere criteria. Is Unilever een koploper of niet?
Misschien heb je ‘m ondertekend, de petitie waarin Milieudefensie Unilever vraagt om een ‘oerwoudvrije’ Magnum: ijs gemaakt met melk van koeien die géén Zuid-Amerikaanse soja eten. Want daarvoor wordt bos gekapt. De petitie is onderdeel van de Kleine Hoefprint-campagne: Milieudefensie pleit ervoor dat Europese koeien gevoerd worden met Europees verbouwd veevoer.
Oerwoudvrij dus. Unilever vindt het echter flauw dat Milieudefensie op hun stoep staat, en niet elders. Want ze zijn koploper! En Milieudefensie wilde toch achterblijvers aanpakken? Koploper of greenwash? Laten we eens kijken naar die soja.
Sustainable Living Plan
“Gecertificeerde soja uit Zuid-Amerika in het veevoer is wat milieubelasting betreft de beste optie”, zegt Fleur van Bruggen, woordvoerder van Unilever, als haar de petitie voor de oerwoudvrije Magnum wordt aangeboden. Die reactie is niet zo verrassend. Eerder sprak Down to Earth met Anniek Mauser, duurzaamheidsdirecteur van Unilever, (D2E #17) over hun Sustainable Living Plan. Dit duurzaamheidsprogramma geldt voor de hele keten, heeft strakke doelen en meetbare resultaten. Meten kan dankzij levenscyclusanalyses van de productgroepen.
Aan dit artikel wilde Unilever niet meewerken, dus we putten uit wat Mauser ons destijds uitlegde: de gebruikte soja is gecertificeerd volgens de criteria van de Ronde Tafel voor Verantwoorde Soja, de RTRS. Een voorwaarde is dat er niet recent voor de akkers ontbost is. Ook duurzaam is dat soja in Zuid-Amerika veel meer opbrengt per hectare dan eiwitgewassen op Europese grond, volgens Unilever. Het landgebruik is daardoor minder. Dat alles weegt op tegen het extra transport. Dankzij dergelijke rekensommen maakt Unilever deze keuze. Toch stond Milieudefensie voor de deur. Waarom?
Waterbedeffect
Hugo Hooijer van de Kleine Hoefprint-campagne van Milieudefensie: “Wij vragen om oerwoudvrij ijs, omdat het echt kan: de ijsmakers van Frozen Dutch hebben onze uitdaging aangenomen.” Toch, Unilever berekende dat RTRS-gecertificeerde soja importeren de groenste optie is. “We zijn het oneens met de opzet van levenscylusanalyse. De gedachte is dat je ontbossing niet meetelt, omdat die niet direct voor díe soja plaatsvindt. Maar wij zien gebeuren dat boeren moeten verplaatsen en elders bos kappen. Een soort waterbedeffect.”
De opbrengst per hectare dan? “Die zou lager liggen voor eiwitgewassen in Europa. Maar dat klopt niet helemaal. Het verschilt per gewas. Recente proeven met biologische soja in Nederland laten zien dat hier minstens zo’n opbrengst gehaald kan worden. Bovendien hebben we een veredelingsachterstand, dus dat kan omhoog.”
Is het met zulke volumes wel mogelijk om dit lokaal te doen? “Alle problemen in Zuid-Amerika zijn schaalproblemen. RTRS lost de expansie van de sojateelt niet op. Omdat het zo veel is, kun je het beter niet daar doen. Hier is het veel gemakkelijker om landrechten en arbeidsomstandigheden goed te regelen.”
“Wij vragen om oerwoudvrij ijs, omdat het echt kan.”
Hugo Hooijer, Milieudefensie
Waar Hooijer en Mauser vooral over van mening verschillen is internationale specialisatie: dat het beter is om gewassen te telen waar ze het meeste opbrengen per hectare. Soja in Zuid-Amerika, graan en maïs in Europa, enzovoort. “Dat betekent dus dat Zuid-Amerika, waar het dieet voor het grootste gedeelte uit maïs bestaat, dan maar maïs moet gaan importeren, omdat er hier meer maïs van een hectare komt. Die manier van denken is onduurzaam. Een divers systeem is veel gezonder.”
RTRS-fähig
Dat klinkt als een welles-nietes-discussie. Is RTRS-soja fout genoeg om er campagne tegen te voeren? We spreken Tamara Mohr, van milieu- en ontwikkelingsorganisatie Both ENDS, die samen met Milieudefensie in de Nederlandse Sojacoalitie zit. Ze formuleert het genuanceerd. “Het is belangrijk om de sojaproblematiek op verschillende manieren onder de aandacht te brengen. Zo’n ijsje is heel concreet en een stuk beter te begrijpen dan ‘koop nooit meer soja’. Unilever is daar weer niet zo blij mee, en dat snap ik, ze doen meer dan anderen. Ik zou zeggen, als je campagne voert, neem dan de echte achterlopers, zoals Cargill of de supermarktketens. De vraag blijft: hoe maak je het verhaal genuanceerd en oefen je tegelijk nog druk uit?” Nuance dus. Voorbeeld? “Ontbossing is een lastig onderwerp. Er is nog maar zó weinig RTRS-soja, daar ga je ontbossing inderdaad echt niet mee stoppen. Maar zeggen: die ontbossing komt door de RTRS, vind ik wat ver gaan.”
RTRS is een minimumstandaard, zegt Mohr. “Het is legitiem om er energie in te steken, maar zet tevens in op vervanging, vermindering en tegengaan van verspilling. De RTRS is nu eigenlijk een beetje niks doen: er wordt gezocht naar sojaplantages die RTRS-fähig zijn terwijl de problemen daadwerkelijk moeten worden aangepakt. Als er niets verandert, hadden we blijkbaar geen probleem! Daarbij, RTRS is verantwoorder dan andere soja, maar het is niet ‘duurzaam’.”
Trotse boeren
Voor een andere blik spreken we senior programmamanager soja Jan Gilhuis en communicatiemedewerker Daan de Wit van IDH, Initiatief Duurzame Handel, waar Unilever deel van uitmaakt. In Zuid-Amerika willen ze zo veel mogelijk partijen verantwoorde soja laten telen, zodat er een nieuwe norm ontstaat. “Als we boeren daar blijvend overtuigen, maakt dat ook uit als de rol van Nederland kleiner wordt.”
“In onze ervaring zijn boeren trots, en gepikeerd door het slechte imago dat ze nu krijgen.” Dat er problemen zijn met handhaving, erkent IDH. Gilhuis: “Dit wordt juist verbeterd door de auditors die de certificering controleren. Die vangen het gebrek aan handhaving op.”
Certificering is niet het enige instrument, vinden de mannen van IDH. Ze zijn enthousiast over proeven met Europese eiwitgewassen, en de vraag of we minder vlees moeten eten komt ook voorbij. Ja, achterblijvers moeten worden wakkergeschud. “Campagne kunnen wij niet voeren, maar dat is wel nodig. Wat dat betreft staan we aan dezelfde kant als Milieudefensie, we willen meters maken.”
Waar ze wel van mening verschillen is of dat betekent dat je Unilever aanspreekt:
“In soja is Unilever koploper. We zien bij de RTRS dat zij er niet voor terugdeinzen om in actie te komen. Als je Unilever aanpakt, schrikt dat andere potentiële koplopers af, terwijl je juist achterblijvers wilt afschrikken. Een topper aanpakken is het verkeerde signaal.”
Arrogant
Zo komen we uit bij de vraag: wat is een koploper? IDH vindt dat Unilever het niet slecht doet. Hugo Hooijer van Milieudefensie is minder overtuigd: “Unilever verwijt ons dat we de consument in verwarring brengen. Zij wil bepalen wat duurzaam is. Dat vinden wij een arrogante houding. Unilever moet eraan wennen dat er meer partijen zijn die daar iets van vinden.”
Doen ze ook dingen goed? “Ze hebben serieuze targets, en beleid om die te halen: winst maken met zo min mogelijk impact. Dat is prijzenswaardig. Maar het is geen duurzaam systeem. Onze kritiek van de hand doen als ongewenst of onrealistisch, is de aandacht afleiden.”
Het kan dus beter, maar ook heel veel slechter. Moet je Unilever dan wel aanspreken?
“Wij vinden van wel. Regionalisering is een voorwaarde voor duurzame voedselproductie. Als er één mee aan de slag zou moeten is het Unilever. Hun uitgangspunt van internationale specialisatie betekent echter dat ze daar nooit bij uitkomen. Maar Unilever kan geen openlijke kritiek hebben. Ik denk niet dat die houding bij een koploper past.”
Geef een reactie