Danielle van Oijen, bossenmedewerker bij Milieudefensie, reisde af naar het randje van de Europese Unie. Daar probeerde zij samen met Poolse en internationale activisten de bosverwoesting in Bialowieza te stoppen.
Het is al nacht als we vanuit Nederland aankomen in een heel klein dorpje bij Bialowieza in Polen, een paar kilometer van de grens met Wit-Rusland. Als ik in mijn tentje kruip, hoor ik in de verte kettingzagen ronken. Het zal toch niet waar zijn dat ze nu ook al ’s nachts zagen?
Al maandenlang strijdt een groep Poolse bosliefhebbers en ecologen tegen de destructieve en illegale boskap van het Białowieza bos. De acties begonnen toen vorig jaar het Poolse staatsbosbeheer besloot om de kap te verdrievoudigen. Alle bomen die aangetast worden door een klein kevertje, moesten worden verwijderd. Dat betekent kaalslag en totale degradatie van een bos waarvan grote delen nog nooit eerder door mensen zijn omgevormd.
Dat laatste maakt het bos bij Bialowieza juist zo speciaal. Het is het laatste natuurgetrouwe laaglandbos in Europa. In Nederland waren we dat bos rond de Middeleeuwen al kwijt. Maar in Białowieza hebben de natuurlijke processen al die eeuwen relatief ongestoord hun gang kunnen gaan. De bodem is intact, het bos heeft zich op natuurlijke wijze gevestigd en ontwikkeld. Wilde wisenten lopen er vrij rond. Eiken waar je met vijf mensen nog geen cirkel omheen kunt maken zo groot. Echt een pareltje onder de bossen in Europa. Beschermd door stevige Europese wetgeving én aangewezen als Werelderfgoed.
Kat en muis
De volgende ochtend word ik wakker van klingelende deksels en de oproep voor het ontbijt. Ik weet dan nog niet dat in het holst van de nacht een kerngroep van activisten zich al heeft vastgeketend aan een van de harvesters in het bos. Harvesters zijn grote machines met een grijparm met zaag die in no-time een boom vastpakken, omzagen, ontdoen van takken en in mootjes wegleggen op de bosbodem. Zo kappen ze honderden bomen per dag.
Het Poolse ontbijt smaakt ons goed. Maar we hebben haast, want ook wij willen het bos in om de activisten daar te ondersteunen. Hebben we alles mee? GPS, camera, telefoon, paspoort, verrekijker, spandoeken? Gaan! In kleine groepjes lopen we het bos in. De afgelopen weken zijn volgens onze schattingen meer dan 60 extra boswachters van staatsbosbeheer uit alle delen van het land opgeroepen naar Bialowieza. Zij moeten ervoor zorgen dat de houtkap niet verstoord wordt door de activisten.
Een kat- en muisspel begint. Waar sommige groepjes in het zicht over het pad naar de afzetting lopen, duiken anderen ongezien het bos in om de activisten op de harvester te bereiken. Ik loop met een banner richting de harvester. Afzetlinten worden op het pad bewaakt door 5 boswachters. Met gummiknuppel. Maar de sfeer is vriendelijk en de Poolse leider van onze groep gaat de discussie aan. We willen uitleg waarom we op dit openbare pad niet door mogen lopen. Na een discussie over de telefoon met de baas van het district zijn we niks wijzer. Mediaploegen lopen af en aan. Ik probeer ook dichterbij te komen door het bos, maar een cordon boswachters maakt dit onmogelijk.
Ramkoers
Het is ongelofelijk dat de kap nog voortgaat. Een paar dagen geleden verbood het Europese Hof de kap omdat die het bos onherstelbaar beschadigt. Nog niet eerder gaf een regering geen gehoor aan dit soort gerechtelijke voorzieningsmaatregelen. Maar de Poolse regering ligt op ramkoers en het bos is onderdeel geworden van een zware politieke strijd met in de balans het lidmaatschap van Polen van de Europese Unie. Ze gaan ze door met de kap, onder het motto van veiligheid en ecologisch beheer!
Bovenop de grijparm van de harvester hebben twee activisten zich goed vastgeklonken. Ook al liggen ze ogenschijnlijk in een zeer ongemakkelijke positie, niemand krijgt ze los. De harvester is effectief stilgelegd. Onderhandelaars van staatsbosbeheer lopen af en aan. Wat zijn de eisen? Om de activisten te breken, blijft de machine draaien. Een hard geluid en veel uitlaatgassen. Pas aan het eind van de dag klimmen de activisten er zelf af als het staatsbosbedrijf toezegt die dag niet meer te kappen. Weer honderden bomen gered!
100 jaar
De volgende ochtend rijden we langs een rij van acht enorme houttrucks. Die staan klaar om al dat hout uit het bos te halen en naar klanten te brengen in Zuid-Polen. Eerst gaan we op zoek naar de harvester, maar die maakt zich uit de voeten zodra we eraan komen. We zullen hem die dag niet meer zien. Over naar plan B. Het is illegaal om stammen ouder dan 100 jaar het bos uit te voeren. We zien houttrucks die dit wel doen.
Ik krijg een telefoontje van de activist die de komst van de vrachtwagen scout. Snel naar de weg, waar we ons vastketenen. De truck komt dichterbij en stopt, vlak voor ons. Mooi. Hij komt er niet door. Dan begint het urenlange zitten en wachten. Onze eis? Dat een officiele instantie komt bepalen dat hier inderdaad sprake is van illegale uitvoer van hout. Uiteindelijk komt de politie ons informeren dat we een overtreding begaan en nemen ze onze paspoorten op. Media uit Rusland, Tsjechie en Polen leggen alles vast. De wereld kan meekijken naar deze illegale verwoesting. Alle data worden gebruikt om de klacht bij de Europese Commisie te versterken.
Bos met een hoofdletter
Daarna begin ik met het depressieve werk om de kap te documenteren. Dit is het bos waar ik tien jaar geleden voor het eerst ervaarde hoe echt natuurlijk bos in Europa eruit ziet, hoe prachtig het is. Eeuwenoude bomen bekleed met mossen. Lindebomen, majestueuze eiken, esdoorn, haagbeuk, hazelaar, fijnspar, elzen en essen. Veel dood hout in het bos. Tien spechtensoorten die daar dankbaar gebruik van maken. En de iconische wisenten waarvan je overal de sporen ziet en die ik ook nu weer midden in het bos verraste. Ik hoorde er wolven huilen. Een boommarter komt aanlopen met prooi in de bek. Verwachtte daar geen bosactivist. Draaide zich dan ook maar op zijn gemak om en tippelde de andere kant op. Dit is Bos met een hoofdletter!
Het doet me pijn dat dit bos nu bruut wordt omgehakt. Ik documenteer grote kapvlakten en hoge stapels hout. Een eeuwenoude eik die de harvester kapot maakte. Ook bomen in reservaten zijn geselecteerd voor de kap. En alleen maar om de kas van het Poolse staatsbosbeheer te spekken. Maar gelukkig is er protest. Niet alleen in het kamp. Ook in allerlei steden gingen al duizenden Polen de straat op om hun geliefde Puszcza (oerbos) te beschermen. Het is een toeristische trekpleister en dat levert inkomsten voor mensen in een regio waar nog best wat armoede is. Een deel van het dorp steunt het actiekamp volop en komt voortdurend eten, dekens, stoelen en bemoedigende woorden brengen. Wetenschappers bepleiten dat de kap totaal zinloos en destructief is.
De laatste dag geef ik nog een campagnetraining. We discussiëren over de strategieën om heel het bos tot nationaal park uitgeroepen te krijgen. De voorstanders van de kap hebben zich totaal ingegraven. Het zijn de stuiptrekkingen van de oude machthebbers, de zeer conservatieve regering, een ouderwets staatsbosbeheer en haar vrienden in de machtige kerk. Ik ben er van overtuigd dat de nieuwe progressieve krachten in de jonge democratie die Polen nog is gaan winnen. Er is vasthoudendheid voor nodig, en slimme strategieën. Ondersteund door stevige uitspraken van het Europese Hof, wetenschappers, Poolse burgers.
En door steun van ons in Europa. Kijk hier verder wat u kunt doen om de acties te ondersteunen. En ga vooral op bezoek in het mooiste en oudste laaglandbos van Europa, nu het nog kan.
Recente reacties