Het hebben van een migratie-achtergrond is niet de doorslaggevende factor voor duurzaam gedrag, zo vonden onderzoekers Thiëmo Heilbron en Darko Lagunas van Fawaka Nederland. Maar de duurzaamheidsbeweging bereikt hen doorgaans niet. Hoe krijgen we iedereen mee?
Thiëmo Heilbron – bioloog, ecoloog en oprichter van Fawaka Nederland – ontdekte in Amsterdam Zuidoost tijdens het werken met kinderen hoe belangrijk herkenbaarheid is. En waarom veel mensen zich niet herkennen in de duurzaamheidswereld. Darko Lagunas is als stadssocioloog bezig met diversiteit en duurzaamheid. Samen deden ze onderzoek naar verschillen in duurzaam gedrag tussen Nederlanders met en zonder een migratie-achtergrond. “Als we iedereen mee willen krijgen, moeten we strategischer zijn.”
Waarom dit onderzoek?
TH – “Als ecoloog maak ik me zorgen over de wereld, maar ook over hoe mensen met elkaar omgaan. Als we een duurzaam Nederland willen, dan kan dat niet met klein groepje mensen met een veilige, maatschappelijke positie. Dan moet het breed. Het klimaatprobleem is uitermate urgent, maar grote groepen worden met die boodschap niet bereikt. Omdat er voor hen problemen zijn die nog urgenter zijn. Dat wordt veel te weinig beseft. Hoe kan het dat er zo weinig diversiteit is in de duurzaamheidswereld? Hoe zorgen we ervoor dat we met zijn allen naar een duurzaam Nederland komen? Ik zit zelf met zoveel vragen.”
Wat zijn de voorzichtige conclusies?
DL – “Wat wij vonden was: migratieachtergrond is niet bepalend voor duurzaam gedrag. Alleen wat betreft afval en recyling vonden we kleine significante verschillen. De verschillen in de andere domeinen – consumentengedrag en water- en energieverbruik – verdwenen zodra er werd gecontroleerd op opleidingsniveau, gender, leeftijd en religie. Door de bank genomen is opleidingsniveau de doorslaggevende factor. Bedenk daarbij wel dat Nederlanders met een migratie-achtergrond nog altijd gemiddeld een lager opleidingsniveau hebben.”
Maar bij afval en recycling was wel een verschil te zien.
DL – “Dat klopt. Maar dat zegt meer over de toegankelijkheid van duurzaamheid. Er zijn veel fysieke structuren in de stad, in de leefomgeving, die mensen gevangen houden in onduurzame praktijken. Een simpel voorbeeld: in achterstandswijken rijden minder veegwagens, en er staan minder elektrische laadpalen en glasbakken. Infrastructuur heeft zo ook effect op duurzaam gedrag. Je moet niet alleen naar het gedrag kijken, maar ook of mensen in staat worden gesteld om mee te doen. Ook de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) schrijft: ‘fysieke en economische structuren houden mensen gevangen in onduurzaam gedrag’. Naomi Klein zegt hetzelfde in haar boek This changes everything. Als we echt duurzaam willen worden, moeten we die structuren wel doorbreken.”
Over welke structuren hebben we het dan?
DL – “Een voorbeeld: duurzaamheidssubsidies komen vooral terecht in de rijkere buurten, bij mensen met een hoog opleidingsniveau. En niet in achterstandswijken waar die subsidies het hardst nodig zijn en doorgaans meer mensen met een migratie-achtergrond wonen. Uit de interviews en literatuur kwam naar voren dat duurzaamheid maatschappelijke tegenstellingen creëert: tussen mensen die zich duurzaamheid kunnen veroorloven en hen die dat niet kunnen. Maar er is nog een tegenstelling: tussen mensen die door hun opleiding in staat worden gesteld om kritisch over de samenleving na te denken – of juist niet. Als je naar het MBO gaat, wordt burgerschap vooral aangeleerd als een set bestaande omgangsvormen die je moet opvolgen. Het gaat om wat je moet doen. Op hogere onderwijsniveaus leer je ook waaróm de regels zo zijn, en hoe ze misschien anders kunnen. Dat gaat dus ook over denken. Voor de duurzaamheidstransitie moeten we mensen ecologisch burgerschap aanleren dat denken én doen combineert.”
TH – “Dat laatste proberen wij te doen met de Fawaka Ondernemersschool. We willen een generatie van jonge, duurzame ondernemers kweken. Ondernemen gaat ook over zelfontplooiing en zelfstandigheid. We hopen de kinderen zelfredzaam te maken maar laten hun ook zien hoe hun handelen gevolgen heeft voor mens en milieu. We willen hun de voor duurzaam gedrag benodigde competenties en vaardigheden meegeven.”
Welke reacties kregen jullie op het onderzoek?
DL – “We krijgen erg veel positieve reacties! Veel mensen herkennen het beeld van een ‘witte duurzame voorhoede’ en zijn blij dat daar een keer kritisch naar gekeken wordt. Tegelijk roept de stelling dat er eigenlijk weinig verschil is in duurzaam gedrag tussen mensen met en zonder migratie- achtergrond kritiek op. Ik krijg soms ongelovige reacties: die verschillen zijn er, dat zie je toch gewoon? Maar die verschillen zijn eerder een product van bijvoorbeeld de segregatie in het onderwijs.”
TH – “Als bijvoorbeeld je kinderen een te laag schooladvies krijgen en zo hun kansen op succes binnen de maatschappij verkleind worden, is de aarde redden niet je eerste prioriteit. Voor veel mensen in Nederland staat duurzaamheid daarom nog ver van hun bed. Maar tegelijkertijd is de urgentie zo groot dat we met z’n állen aan de gang moeten. Soms is het praten over gelijke kansen in de samenleving herkenbaarder. Dan is het goed om vanuit sociale vraagstukken uit te komen bij klimaatverandering, en de gevolgen die dat heeft voor mensen. We vermoeden dat die urgentie bij mensen met een migratie-achtergrond inderdaad meer bij people ligt dan bij planet.”
Is het gebrek aan diversiteit vooral een probleem van de milieubeweging?
TH – “Het gebrek aan diversiteit bestaat op heel veel plekken in de maatschappij, ook in de milieubeweging. Het is een gevolg van allerlei zaken, zoals socio-economische ongelijkheid en in- en uitsluitingsmechanismen die door de hele samenleving spelen.”
DL – “Maar er zijn wel steeds meer initiatieven die divers zijn, die toewerken naar een duurzame en meer inclusieve samenleving. Neem Moving Arts Project, een kunstenaarscollectief in Amsterdam-Oost dat vanuit de wijk aan diverse vormen van duurzaamheid werkt. Of het Growfestival in Almere, dat een jong en divers publiek in aanraking probeert te brengen met ‘groene’ duurzaamheid. En zo zijn er meer mooie initiatieven.”
TH – “De link tussen sociale en ecologische duurzaamheid moet sterker worden. Hier willen we aan werken omdat deze inherent aan elkaar verbonden zijn. De groene beweging moet meer begrijpen van de argumenten voor sociale duurzaamheid. Maar ook andersom. Misschien kun je bij sommige mensen beter eerst over fair trade beginnen, en daarna pas over het milieu. Maar of je nu kiest voor fair-trade in het buitenland of duurzaamheid om de hoek, uiteindelijk gaat het om een gemeenschappelijk doel.”
jim zegt
Wellicht goed dat de schrijvers zich eens verdiepen in waarom doorgaans subsidie-structuren het tegenovergestelde bewerkstelligen van het doel dat men voor ogen had. Voor dat ze gaan beweren dat subsidie problemen oplost als niet alleen rijken ervan profiteren. Wanneer subsidie de norm is zul je zien, gaat het geregeld mis. Natuurlijk gaat de max profiterende rijke babyboomer niet minder stoken na de gevel- en venster isolatie subsidie binnengeharkt te hebben besluiten ze om een serre aan hun leasehut te bouwen, lekker veel daglicht scheelt ook weer ’n lamp en alles grealiseerd tegen gelijkblijvende kosten. In plaats van subsidie voor woningisolatie en zonnepanelen zou er een verbod moeten komen op onduurzaam bouwen! Alle te bouwen huizen zouden alleen gebouwd moeten mogen worden met maximale duurzaamheidseissen. Bouwen is alleen maar goedkoper geworden terwijl wonen duurder werd. Hoe dom zijn we? Een bepaalde industrie verdient er goed aan.
Als meest aansprekende metafoor noem ik daarom dat wat de ‘deskundigen bij de banken’ altijd onze ‘woningmarkt’ plegen te noemen, newspeak die door de media kritiekloos herhaald blijft worden, en de eraan gelieerde industrie. Leugenachter kan de erop geplakte term ‘markt’ welhaast niet zijn voor een structuur waar jaarlijks tussen 12 en 13 Miljard Hyotheekrenteaftrek alleen al door de bank geconsumeerd (nee ’t verdwijnt zomaar dat belastinggeld) en dan heb ik het nog niet over de Nationale Hypotheekgarantie en, omdat de huizenprijzen in tegenstelling tot onze salarissen blijven stijgen, de almaar toenemende huurtoeslag omdat men de huur steeds vaker niet meer zelf kan ophoesten. Het gaat om bedragen van monsterlijke proporties.
Onze volkshuisvesting is derhalve het meest gecorrumpeerde deel van de nationale persoonlijke huishoudschuld waarin we de rest van Europa op Denemarken na met gemak verslaan. Spreekt men over ‘het aantrekken van de woningmarkt’ als betrof ’t ’n gunstig iets in economisch opzicht, het betekent feitelijk dat mensen met torenhoge schulden niet afgestraft werden en de bank zelf van risico gevrijwaard bleef. Die newspeak.
Het was ooit heel simpel toen er geen subsidiecircus rond de volkshuisvesting was opgetuigd, er niet of ieg minder gemakkelijk, met grond- en vastgoed te speculeren viel. De kredietcrisis stond en viel met verkapte hypotheekproducten. Er is niets van geleerd en negatieve rente gaan we misschien dit jaar al meemaken.
Is kwantitatieve verruiming geen subsidie, en, hielp het? Ooit?
Elke boerenlul die zich niet laat intimideren door het bankbedrijf en haar vastgoedlobby snapt met z’n boerenhondenverstand dat wat wèl echt goed voor de economie is er uit bestaat dat de bevolking minder aan woonlasten kwijt zou zijn. Waardoor geld wél in de reeële economie terug kan vloeien. Wat produceren woonlasten anders dan slechts voordeel voor de bankenindustrie en aanverwant?
De bank schept geld uit het niets en de overheid beloont het met subsidie. Nu is het grootste deel van onze natie een slaaf geworden van een smerig pyramidespel met hypotheeksubsidie waarbij de bevolking uiteindelijk niet profiteert terwijl het tegelijkertijd ongenadig parasiteerd op haar kinderen die zich merendeels nooit meer hun eigen huis kunnen veroorloven. Het was zo verleidelijk, men had het geld nog niet en kon toch vast zogenaamd een eigen huis. Het is bijna geworden zoals met heroïne. Zonder gaan we dood en failliet, onze schuld is niet onze schuld maar groter dan dat is het iets dat ons overkomt omdat het niet anders kon? Het vooruitzicht van de afkickverschijnselen voorkomt dat we serieus overwegen te stoppen. HRA verslaafd als men is geworden.
Waarom blij zijn met subsidie, iets dat ons onvermogen benadrukt en verondersteld. Wanneer de bank de rente op spaargeld naar negatieve rente manipuleert de overheid je eveneens met graagte van je spaarcenten afhelpt door te doen alsof je belachelijke rendementen behaald, waarin bestaat dan de aansporing eerst voor iets te sparen alvorens iets aan te schaffen?
Het ontbreekt geheel! Het aldus gecreerde onvermogen is allemaal opgetuigd en mogelijk gemaakt met en door subsidie. Nu wordt ik persoonlijk ook niet vrolijk van ’n figuur als Jort Kelder met z’n broekophouder statement maar het is ook bepaald geen empowerment het onvermogen, ’t slachtofferschap als argument en legitimatie te gebruiken en gezonde marktwerking voor onmogelijk te houden. Bestond er subsidie op wasmachines dan gingen de prijzen ervan als vanzelf skyhigh.
Onze democratisch gekozen premier zelve is er tot in het diepst van zijn vezels van overtuigd dat aandeelhouders van bedrijven die bijvoorbeeld geen belasting betalen ook recht hebben op dividend-aftrek-subsidie. De VVD is natuurlijk in principe tegen marktverstorende subsidies, in de praktijk zien we hoe er, door extreem hard te werken (sarc), exclusieve voordelen mee vallen te behalen door dat niet overal het geval te laten zijn. En ’n arbeider heeft na vijftig jaar hard werken nu eenmaal een ander lijf dan iemand die z’n geld met lange dagen achter een bureau verdiende, ook niet vergeten. Waarom is de arbeiderbeweging op sterven na dood?
Wie is er blij met een verbeterd vestigingsklimaat dat in het buitenland ’n notoire reputatie heeft en wel de ‘Dutch Sandwich’ wordt genoemd. Een betere concurrentiepositie van ondernemingen op basis van overheids subsidie? Het niet heffen van belasting!
Waarom nog belasting betalen over spaargeld dat de inflatie niet eens bijhoudt? Banksubsidie! Waarom nog sparen voor iets? Uw bank wil natuurlijk dat u uw geld belegd in producten waarbij resultaten behaald in het verleden… dat u risico loopt! Een bevolking die dus voornamelijk het grootste deel van z’n inkomen kwijt is aan mede door subsidie omhoog gemanipuleerde woonlasten. Die daarmee de sociaal economische positie van minderbedeelden nog verder aantast. Nog harder werken allebei en woekeren met tijd goed voor soldariteit? En ook de nagestreefde ‘diversiteit’ in ons onderwijssysteem waarin nog steeds sprake is van zwarte scholen met alle nare consequenties van dien, spelen een rol. En geërfde rijkdom en vermogen die onevenredig veel meer kansen scheppen en witte scholen mogelijk maken. Weg met identitair onderwijs. Openbaar onderwijs voor iedereen hetzelfde ongeacht klasse, kleur en levensovertuiging. Op basis van gelijkwaardigheid in plaats van op uitzonderlijkheid. Doe dat maar in je eigen tijd.
In een ‘renters-society’ zullen er nog steeds groepen zijn die niet zelfstandig en zonder hulp (subsidie) kunnen existeren en dat is precies de bedoeling! Iemand die zichzelf kan redden daar valt minder misbruik van te maken, gek hé.
De neoliberaliteit en de schaalvergroting, de stijgende ongelijkwaardigheid die exponentioneel toeneemt waardoor bijvoorbeeld steeds minder mensen ongeveer de helft van het vermogen van de hele mensheid in handen hebben. Zijn het er 62 of zijn het er al minder? De winkeltjes die uit het straatbeeld verdwijnen nu zoveel mensen besluiten hun inkopen on-line te doen.
Iedereen is zolangzamerhand aardig op de hoogte van het feit dat vleesconsumptie een enorm klimaatprobleem in zich draagt. Dat we teveel vlees consumeren waarvoor anderen op deze aardkloot straks vooral de onverdiende hoge prijs gaan betalen. waardoor bijvoorbeeld Bangla Desh eerder onder water staat met 50 miljoen meer inwoners dan Nederland. Dat het geen theorie is maar het logisch gevolg. Dat het ons koud laat blijkbaar. Als ik daarvandaan kwam zou ik wraak nemen!
Nederlanders roepen massaal dat ze minder vlees zijn gaan eten maar ze blijken ook te liegen. In 2016 zijn we juist weer méer vlees gaan eten. So what? Moeten we nu armlastige kunstenaars die om werk verlegen zitten (zitten ze altijd, zelf kunstenmaker) subsidie gaan geven om creatieve voorlichtingscampagne’s vorm te geven als oplossing? Ik geloof er niets van dat zoiets helpt. Ik denk zelfs dat het systematische problemen versluierd!
Wat er natuurlijk moet gebeuren is dat wij verontwaardigder moeten zijn dat vlees niet voldoende belast is. Doen we wel met sigaretten en nog steeds zie je hoe moeilijk het is verslavingen tegen te gaan, het levert door de belasting geld op. In plaats van dat het door subsidie geld kost. Nu kunnen we dat opgehaalde belastinggeld onder meer aanwenden voor de gezonde leefstijl campagne maar het geeft vooral een impuls aan jonge beginners er van af te zien omdat ze al niet zoveel geld hebben. Het is van de gekke dat suiker laag belast blijft en groenten en fruit in een hoger belastingtarief komen. Verkeerde subsidie! En hetzelfde geldt voor ons verziekte gesubsidieerde woonklimaat. Weg ermee.
Niet meer kopen met subsidie, de subsidie als de wiedeweerga afschaffen. De vervuilers laten betalen, altijd overal en de boel niet in de maling nemen met groene vlaggen op modderschuiten ook vooral. Belasten, belasten en nog eens waar het hoort! Productie afkomstig uit slavenarbeid, kinderarbeid, uitbuiting van minderheden en afkomstig van totalitaire of apartheidsregime’s verbieden.
Producten die milieuschade veroorzaken en waar alternatieven voor zijn verbieden, een embargo op palmolie valt uitstekend te verdedigen volgens mij. En dan na een hele tijd ontgiften misschien weer komen tot gezonde groei, geen wanstaltige oneindige. Oneindige groei is als de ideologie van een kankercel. Als onze schulden een gezwel zijn is gewenning eraan de aantasting van ons beoordelingsvermogen. Dan heb je kanker èn ben je aan het dementeren. En hoe komt het dat iedereen het de hele tijd te druk heeft en een ander deel vindt dat ze het recht hebben met hun cultureel imperialistische gesubsidieerde luchtvaart drie keer per jaar tegen lage kosten in het buitenland de beest uit te hangen en de mooiste plekjes op aarde gelijkschakelend te vernietigen. Enorm belasten misschien? Of is het niet eerlijk dat puissant rijken het zich nog steeds wel kunnen permiteren? Zie hier het ogenschijnlijk dilemma.
Amsterdamse politici die de toeristenbelasting nodig hebben om hun projectjes mee te financieren is weer een ander ontwrichtend verhaal en het hangt ook weer samen. Over samenhang gesproken wat is samenhang nog? Waar zijn de samenhangplekken in de samenleving gebleven? Een virtueel beleven op facebook en instagram, op twitter en zo. Als sublimatie voor het onvermogen, de boosheid over de overweldigende werkelijkheid als ongeleidde projectielen en kwaadaardige frustratie een uitweg zoeken. Niet kunnen reguleren van emoties. Keiharde oordelen die hun uitwerking niet missen. Verharding en in zichzelf gekeerd narcisme. Het sociale van social media is een paradox gebleken. De macht van grote bedrijven die manipuleren, censureren, fasciliteren de zoete koek, het smeermiddel roddel, achterklap, lust en sensatiezucht de drijfveer van de consument en acteur.
Nu ja zomaar wat gedachten die in mij opkwamen toen ‘subsidie’ genoemd werd, schiet er maar op. Ik geloof er alleen maar steeds minder in en steeds meer in afgedwongen benodigdheden.
roland zegt
@”zomaar wat gedachten die in mij opkwamen” inderdaad en met weinig og geen samenhang
@”In 2016 zijn we juist weer méer vlees gaan eten” en nog meer gaan vliegen, een belangrijker klimaatprobleem, dat veroorzaakt wordt door een relatief kleinere groep.
Er zijn weinigen die maandelijks of meer vliegen en daarmee het klimaat zwaar belasten. Als deze de kosten elders verhalen, werkt een vliegtax niet bij hen.