Comeback van de commons

In Eindhoven komen vrijwilligers vanuit de hele wereld samen in een grote loods. Ze eten er vegan en bouwen machines waarmee je van plastic afval weer nuttige dingen kunt maken. Muren bijvoorbeeld, in een vluchtelingenkamp, waar het plastic afval – verpakkingsmateriaal van allerhande hulppakketten – je om de oren vliegt. De machines worden zo ontworpen dat iedereen ze kan nabouwen, bouwtekeningen zijn kosteloos te downloaden. Waarom doen die mensen dat? Omdat ze de wereld graag iets schoner willen maken, naar hun beste vermogen. Zodat anderen hun uitvindingen kunnen gebruiken, naargelang hun behoeften. En toen herinnerde ik me ineens die oude communistische slogan: ‘Van ieder naar zijn vermogen, aan ieder naar zijn behoeften’.

In het Duitse Chemnitz staat een buste van Marx, zeven meter hoog. Niet dat iemand er nog naar komt kijken, Chemnitz is niet echt een populaire bestemming. Toch gaat het langzamerhand beter; er is weer werk, bij Volkswagen. De belangen van de arbeiders worden behartigd door een machtige vakbond. De echte ellende – of moet ik zeggen, Verelendung – die zie je niet in Duitsland. Die zie je in de Amazone, waar het bos afbrandt omdat daar geld aan verdiend wordt.

Waar ook geld wordt verdiend: op de Balkan. Aan het bouwen van dammen in onaangetaste riviertjes, zo klein dat ze geheel in een pijpleiding verdwijnen. Een milieu-effectrapportage is daarom niet nodig. Perfect voor corrupte aannemers en politici die een extra zakcentje willen verdienen.

Je zou er gedeprimeerd van worden. Gelukkig valt de recensie van Thomas van Slobbe in mijn postvak. De meeste mensen deugen, van Rutger Bregman. Ik surf eens wat op het net. Stiekem zijn we allemaal communisten, schrijft Bregman in De Correspondent, en dat nog wel de hele dag door. Pardon? ‘Mensen zijn gek op het delen van eten en drinken, pleinen en parken, muziek en verhalen, het strand en het bed.’ En dát we communisten zijn, hebben we niet eens door. ‘Je ziet de lucht die je inademt niet als bezit. Pas als iemand die lucht verhuurt, denk je: dit is toch van ons allemaal?’ De commons dus, hulpbronnen die we gemeenschappelijk beheren. En dat loopt geheid fout, denken wij, want we geloven in de mens als egoïstisch uitschot. Maar de meeste mensen deugen, zegt Bregman, en daarom maken de commons een comeback. Energiecoöperaties en buurtboomgaarden schieten overal als paddenstoelen uit de grond. En in Eindhoven dus die geweldige werkplaats.