Als je als journalist lastige vragen stelt, maak je geen vrienden. Platform Authentieke Journalistiek probeert documenten te krijgen via de Wet openbaarheid bestuur. Wat begon als een ambitieuze, maar overzichtelijke onderzoeksvraag, eindigt bij de rechter.
Sinds de zomer van 2017 probeert Platform Authentieke Journalistiek (PAJ) antwoord te krijgen op een ogenschijnlijk simpele vraag: wat doet de Nederlandse overheid om ons bedrijfsleven van Mozambikaanse gasvondsten te laten profiteren? Daarvoor diende PAJ drie Wob-verzoeken in. Een jaar later zijn nog steeds niet alle documenten binnen en stapt PAJ naar de rechter. Hoe heeft het zo ver kunnen komen? In deze serie blogs volgen we drie journalisten en een juridisch adviseur die zich hardmaken voor het recht op informatie.
“Zouden jullie een mogelijkheid zien om jullie verzoek in te perken? Het betreft namelijk honderden documenten…” Aan de lijn: de perswoordvoerder van het ministerie van Financiën die klaagt hoeveel manuren zij aan ons zullen moeten besteden. We deden bij dit ministerie een beroep op de Wet openbaarheid bestuur. Dankzij de Wob kan iedere burger een kopie opvragen van overheidsdocumenten. Dus ook journalisten, zoals wij.
Veel van ons werk richt zich op de vervlechting van de belangen van de staat en het Nederlandse bedrijfsleven. In dit geval proberen we erachter te komen wat de Nederlandse overheid precies doet om het bedrijfsleven te laten profiteren van de recente gasvondst in Mozambique.
Voor de kust van Mozambique werd in 2010 één van de grootste gasvelden ter wereld gevonden. Zoiets gaat doorgaans gepaard met allerlei problemen, zoals we beschreven in het artikel Gasvloek in Mozambique. Een aantal landen, waaronder Nederland, heeft ondertussen de directe steun aan de Mozambikaanse overheid stopgezet vanwege een corruptieschandaal. Dat schandaal had deels te maken met het gevonden gas en werd bovendien via Nederlandse brievenbusfirma’s gefaciliteerd. Maar onze gassector is nog altijd geïnteresseerd in het nieuwe gasveld. Wij vragen ons af: negeert de Nederlandse overheid de problemen rond de Mozambikaanse gasexploitatie, om de belangen van het bedrijfsleven niet in gevaar te brengen?
Dat is wel een paar Wob-verzoeken waard. We besloten drie bestuursorganen aan te schrijven: het Ministerie van Buitenlandse Zaken, het Ministerie van Financiën en De Nederlandsche Bank.
Precies karwei
Formuleren van het verzoek doen we in samenwerking met onze juridische adviseur Roger Vleugels. Het is een precies karwei. Vooral op politiek gevoelige dossiers zal de ambtenaar je verzoek zo nauw mogelijk interpreteren, waardoor één verkeerde formulering je al gauw honderden documenten kost. Een gemiddeld verzoek van ons beslaat al gauw meer dan vier pagina’s, waarvan meer dan de helft uit juridische clausules bestaat. En een politiek gevoelig dossier, dat bleek dit wel te zijn.
Telefoontjes
De reacties komen binnen. Allereerst het telefoontje van de perswoordvoerder van het Ministerie van Financiën; of we ons verzoek kunnen inperken omdat het “honderden documenten betreft”. We melden toch echt geïnteresseerd te zijn in alle documenten. Het ministerie moet aan de slag.
Dan volgt het tweede telefoontje: de juridische medewerker van BuZa. Ook hij beklaagt zich over de omvang. “Jullie verzoek is veel te breed geformuleerd. Dit gaan wij dus zó echt niet in behandeling nemen.” Hij vraagt ons langs te komen op het ministerie, om het verzoek te preciseren. Tot die tijd zal het stilliggen. Om vertraging te voorkomen, wijzen we op onze sub-vragen. Kan het ministerie niet alvast daarmee aan de slag? Het antwoord is resoluut ‘nee’. Het ministerie zal zo spoedig mogelijk een afspraak maken, ná de vakantieperiode.
De Nederlandsche Bank, toezichthouder op banken en trustkantoren, neemt niet eens de moeite om te bellen. Diezelfde week krijgen we een standaardbrief dat DNB ons verzoek niet honoreert, omdat ze geen openbaarheidsplicht hebben.
Uiteindelijk is slechts één Wob-verzoek in behandeling genomen. Buitenlandse Zaken wil eerst een gesprek. DNB zullen we in een bezwaarprocedure moeten overtuigen dat ze – wat ons betreft – wel degelijk onder de Wob vallen. Alleen het ministerie van Financiën gaat de gevraagde documenten leveren. Hopelijk binnen de wettelijke termijn. Het wachten is begonnen.
Recente reacties