Dat zegt Pim Martens, hoogleraar mondiale duurzame ontwikkeling aan de universiteit Maastricht.
Met de essaybundel De mens centraal? Ethische dilemma’s bij gezondheidsbeleid met goede zorg voor dier en natuur wil de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg een discussie starten over de negatieve gevolgen van de gezondheidszorg op het welzijn van dieren en de natuur. Pim Martens schreef daarin samen met collega Carijn Beumer een bijdrage waarin zij pleiten voor een ecologische benadering van gezondheid.
Is de huidige gezondheidszorg slecht voor het milieu?
“Dat chemisch en radioactief afval uit ziekenhuizen niet goed zijn voor het milieu is evident. De relatie met het welzijn van dieren of de biodiversiteit is ingewikkelder. Mijn grootste bezwaar is dat de huidige gezondheidszorg zich richt op symptoombestrijding. Neem de uitbraak van de Q-koorts. Deze kan ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken bij de mens, soms met de dood als gevolg. Reden voor het ministerie van VWS om tienduizenden drachtige geiten en schapen te laten ruimen. Maar dat is aantoonbaar niet goed voor het welzijn van dieren.”
Je kunt je ook afvragen hoeveel dieren een mensenleven waard is?
“Zeker, maar het beantwoorden van die vraag laat ik graag aan ethici over. Mij gaat het er om dat een van de oorzaken, namelijk de intensieve veehouderij, niet of nauwelijks ter discussie wordt gesteld. Terwijl toch algemeen bekend is dat hoe meer dieren je op een oppervlakte bij elkaar brengt, hoe groter de kans is op het uitbreken van infectieziekten.”
U pleit voor een ecologische benadering van gezondheid. Hoe ziet die er uit?
“Gezondheid is een integraal onderdeel van natuurlijke en maatschappelijke systemen en daarmee niet alleen een zaak van artsen, ziekenhuizen en het ministerie van volksgezondheid. Het heeft ook te maken met de voedselproductie, het landbouwsysteem, de leefomgeving en mobiliteit. Gezondheid is de centrale indicator voor hoe we omgaan met de wereld en voor de duurzaamheid van onze economische en ecologische systemen. Als ergens ter wereld de gezondheid van mensen verandert, positief of negatief, weet je dat er daar iets is gewijzigd in de sociale of ecologische omstandigheden.”
Hoe zou deze ecologische benadering het huidige debat over de gezondheidszorg kunnen veranderen?
“Het sluit aan bij het principe dat voorkomen beter is dan genezen. Het debat moet dus niet alleen over medische zorg gaan, maar ook over de sociale omstandigheden van mensen, de vergroening van de woonomgeving, de mobiliteit en de kwaliteit van ecosystemen, hier, maar ook elders in de wereld. Het kappen van de regenwouden, de slechte leefomstandigheden in bepaalde delen van de wereld, hebben gevolgen voor de gezondheid hier in Nederland. Dat besef is niet aanwezig.”
Voor onze gezondheid is het van belang dat de panda blijft bestaan?
“Nee, de relatie tussen biodiversiteit en gezondheid is complexer. Wij kijken naar de functies van ecosystemen. Sommige liggen erg voor de hand. Tropische bossen die lucht zuiveren en ecosystemen die water zuiveren zijn duidelijk van belang voor onze gezondheid. Tropische bossen zitten ook vol met, vaak nog onontdekte, medicinale planten. Bij voedsel is de relatie al minder eenduidig. Grootschalige ontginning van landbouwgebied is niet goed voor de biodiversiteit terwijl meer en kwalitatief hoogwaardig voedsel wel weer goed is voor de volksgezondheid. Een ander complex voorbeeld zijn infectieziekten. Een betere afvoer van de moerassen in het Grote Merengebied van Noord-Amerika elimineerde malariamuggen, maar het verlies van deze moerassen leidde er ook toe dat mensen hun bestaansmiddelen kwijtraakten. Dit had weer negatieve gevolgen voor de gezondheid. Kortom, we weten dat er gevolgen zijn als je gaat sleutelen aan ecosystemen. Maar de relatie is niet altijd eenduidig.”
Een lastig verhaal voor politiek Den Haag?
“Ja, dit is te complex voor de politiek. Je kunt niet zeggen: zoveel hectare minder tropisch bos leidt tot zoveel meer zieken en dus zoveel extra kosten. Maar wellicht kun je het omdraaien, gezondheid is altijd een goede ingang voor elke discussie omdat het iedereen aangaat, jezelf, je kinderen, je naasten. Door te beseffen dat biodiversiteit en dus ook het tropisch regenwoud van belang is voor onze gezondheid, gaat men wellicht het belang van het behouden hiervan inzien.”
Kun je wel zeggen dat, omdat onze welvaart en economische groei leidt tot degradatie van ecosystemen, deze schadelijk is voor onze gezondheid?
“Dat denk ik wel, maar is ook lastig. Er zijn ook gebieden, zoals Nederland, waar de biodiversiteit is afgenomen en de natuurlijke bossen vrijwel zijn verdwenen, maar de levensverwachting het hoogst is. Tegenargument is dat dit ten dele ten koste is gegaan van de biodiversiteit en levensverwachting in andere delen van de wereld.”
Dus onze gezondheid gaat ten koste van de gezondheid van mensen elders?
“Je kunt wel vaststellen dat er gebieden zijn waar de levensverwachting en gezondheid achteruitgaat, maar voor de aardbewoner in zijn algemeenheid kun je niet zeggen dat dat het geval is. Technologie en de beschikbaarheid van medicijnen spelen natuurlijk ook een belangrijke rol. Maar daar moet het debat niet alleen over gaan. We moeten gaan beseffen dat ecosystemen voor onze gezondheid heel belangrijk zijn.”
Geef een reactie