Belastingontduiking als sport

Middenin coronatijd, van maart 2020 tot maart 2021, namen de inkomsten van de twintig rijksten ter wereld toe met 624 procent! Er is behoorlijk wat aandacht voor tegenwoordig, net als voor de belastingparadijzen die het mogelijk maken dat zowel die rijken als de multinationals belasting kunnen ontduiken. Conclusie na het zien van Tax Me if You Can: ondanks de Luxembourg Leaks en de Panama Papers is de strijd tegen belastingontduiking niet bepaald succesvol geweest. In de jaren 70 waren er volgens het Tax Justice Network ongeveer vijftien belastingparadijzen, inmiddels zijn dat er zo’n negentig. Ook Nederland flitst kort voorbij. Een van de ‘slimme’ constructies om geld weg te sluizen heet zelfs een Dutch sandwich.

De focus van deze enigszins taaie en bij vlagen humoristische documentaire ligt op Frankrijk, het land van herkomst, waar politici vanaf de jaren 70 voortdurend hetzelfde riedeltje afdraaien. “Er is geen magisch geld”, zegt de Franse president Macron in coronatijd tegen ziekenhuispersoneel dat meer geld wil om de boel draaiende te houden. “Er is geen magische geldboom”, zegt ook de Britse voormalige minister-president May tegen een verpleegster die klaagt dat ze al jaren geen salarisverhoging meer heeft gehad. De film laat zien hoe de mechanismen overal hetzelfde zijn.

Frankrijk liep in 2018 80 tot 100 miljard euro aan belastinginkomsten mis. Dat is een derde van de totale belastinginkomsten, meer dan wat de overheid aan onderwijs en pensioenen tezamen uitgeeft en bijna drie keer zoveel als het totaal aan bijstandsuitkeringen. Ondertussen worden de publieke voorzieningen uitgehold, met als argument de schuldenlast.

Dat probleem is zo opgelost – als de misgelopen belastingen toch geïnd kunnen worden. Bijvangst is dat de superrijken vaak een enorm hoge voetafdruk hebben. Met iets minder inkomen zullen ze misschien iets minder extreem vervuilen.
Interessant is dat het sinds Reagan (jaren 80) in de VS geaccepteerd is om zo min mogelijk belasting te betalen. “De overheid is niet de oplossing voor onze problemen, de overheid is het probleem”, luidde zijn inmiddels beroemde uitspraak. Zo was het niet altijd: in de jaren 40 vond men eigenlijk dat niemand meer dan 25 duizend dollar zou moeten verdienen (nu ongeveer een ton). Lange tijd werd daarboven gewoon keihard 95 procent belasting geheven. Inmiddels is het idee dat belastingontduiking een geoorloofde sport is wijd verbreid. Ook, zo concludeert een van de sprekers, bij degenen die dit probleem op zouden moeten lossen.

Tax Me If You Can draait vanaf 1 juni in de bioscopen.