Sebastiaan Luyssaert: “Duurzaam bosbeheer helpt niet tegen klimaatverandering”

Bossen aanplanten is goed voor het klimaat, maar ook het juiste beheer van al bestaand bos kan de opwarming tegengaan. Dat was tenminste jarenlang een algemeen geaccepteerd gegeven. De bossen in Europa kunnen, als ze op de juiste manier beheerd worden, miljoenen tonnen CO2 uit de atmosfeer halen en opslaan. “De focus wordt daarom vaak verlegd van CO2-reductie naar CO2-opslag”, zegt onderzoeker Sebastiaan Luyssaert van de VU Amsterdam. Maar, vroeg hij zich af: wat weten we daar nu echt over?

Een onderzoeksteam van internationale wetenschappers, waaronder Luyssaert, zocht dat uit. Het team verbeterde een computermodel zodat ze iets konden berekenen dat nog niet eerder was onderzocht: hoeveel koolstof, energie en water er wordt vastgehouden en vrijgegeven door verschillende bossen in Europa. Op die manier konden zij het effect van diverse soorten bosbeheer analyseren. Daarmee bekeken ze of bosbeheer in Europa zou kunnen bijdragen aan het beperken van klimaatverandering. De uitkomst: de klimaatvoordelen van duurzaam bosbeheer vallen flink tegen.

Allereerst, wat hebben jullie precies onderzocht?

“Wij hebben in een bestaand computermodel Europese bossen nagebootst en daar vervolgens veranderingen in aangebracht. We hebben, net zoals bosbeheerders dat doen, gespeeld met het bos. Met de hoogte van de bomen bijvoorbeeld, en welke verschillende boomsoorten er groeien. Vervolgens hebben we onderzocht wat de effecten daarvan zijn op het waterverbruik, de verdamping, lichtabsorptie, lichtreflectie, et cetera. We hebben bekeken hoeveel koolstof, energie en water er wordt vastgehouden en vrijgegeven in al die verschillende scenario’s. Tot nu toe waren al die effecten samen voor bosbeheer nog niet onderzocht. De focus lag altijd op de klimaateffecten van hoe het land is ingericht; zoals of er ontbossing of bebossing plaatsvindt bijvoorbeeld. Niet op de effecten van het beheer van bestaande bossen.”

Wat hebben jullie ontdekt?

“Veel van het huidige beheer in onze Europese bossen is gericht op een zo groot mogelijke opname van koolstof, CO2. Dat betekent bijvoorbeeld dat er gekozen wordt voor snelgroeiende boomsoorten, namelijk naaldbomen. Deze naaldbomen nemen veel CO2 op, maar absorberen ook veel licht. Daarmee zou je dan een temperatuurdaling verwachten. Maar om hun temperatuurhuishouding te optimaliseren geven deze bomen een deel van het geabsorbeerde licht ook weer af als warmte. Daarmee wordt de verwachte temperatuurdaling juist teniet gedaan.

Als alternatief voor dit beheer gericht op koolstofopslag zouden bosbeheerders kunnen kiezen voor beheer het afremmen van de temperatuursstijging. Daarvoor zouden ze groenblijvende bossen kunnen omzetten naar loofbossen. Dit zou in de lente een temperatuurdaling van 0,3 graden Celsius tot gevolg hebben. Maar alleen in Scandinavië en de Alpen, omdat in deze landen in de lente nog sneeuw is. De sneeuw weerkaatst erg veel licht en heeft veel energie nodig om te smelten. Het effect zou echter niet sterk genoeg zijn om wereldwijd merkbaar te zijn. En bovendien zou de hoeveelheid voor kap beschikbaar hout met 25 procent verminderen.”

We hebben dus eigenlijk te hoge verwachtingen van het inzetten van bossen tegen klimaatverandering?

“Ja. Op basis van de uitkomsten van ons onderzoek, kunnen we dat stellen. Eén van de doelen van het Klimaatakkoord van Parijs is om de opwarming van de aarde binnen de perken te houden. Eén van de belangrijkste manieren om dat te doen is het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen, en dus de uitstoot van CO2. Omdat bomen CO2 opnemen wordt de focus in het klimaatbeleid vaak verlegd van CO2-reductie naar CO2-opslag en CO2-compensatie. Die conclusie is te voorbarig en niet in overeenstemming met wat wij ontdekt hebben. Het klopt: bebossing is goed voor het klimaat en Europese bossen nemen miljoenen tonnen CO2 op, maar daarmee is het verhaal niet afgelopen. Duurzaam bosbeheer blijkt geen snelle en goedkope oplossing om de Parijse klimaatdoelen te halen.”

Hoe kun je bossen wel klimaatvriendelijk beheren?

“Onze bossen en ons bosbeheer zijn eigenlijk ten onrechte gekaapt voor klimaatdoelstellingen. Het bos is geen oorzaak van het klimaatprobleem, en ook niet de oplossing. Het zou hartstikke mooi zijn als we onze bossen zouden kunnen inzetten voor én koolstofopslag én het leveren van biomassa ter vervanging van de fossiele brandstoffen én houtproductie én recreatie. Apart zijn deze doelstellingen wel haalbaar, maar alles tezamen is te optimistisch – daarvoor zitten ecosystemen gewoon te grillig in elkaar. Toch gaan onze beleidsmakers daar wel vanuit en maken ze daar hun beleid op. De manier waarop de klimaatdoelstellingen van Parijs en Kyoto in ons nationale beleid zijn vertaald, mist dus zijn doel.”

Wat zou er wel moeten gebeuren met de Europese bossen?

“We moeten onze bossen weten te behouden terwijl de opwarming van de aarde doorgaat. Onze resultaten wijzen erop dat de voornaamste rol van bosbeheer in Europa in de komende decennia niet het beschermen van het klimaat zal zijn, maar het bos voorbereiden op het toekomstige klimaat. En dat doen we dan om de houtvoorziening op peil te houden, en om bos te hebben dat zogenaamde sociale, culturele en ecologische diensten kan blijven leveren. Zoals bijvoorbeeld het voorkomen van plagen en zomerdroogtes.

Het goede nieuws is dat deze voorbereiding kan zonder verdere opwarming te veroorzaken. We kunnen in Nederland nu al beginnen met het aanplanten van bomen die het in Zuid-Europa goed doen. Eigenlijk móeten we nu al toekomstbestendige bossen aanplanten. En er is meer goed nieuws: we kunnen het bos weer inzetten waar het van oudsher voor gebruikt is: natuurbescherming, biodiversiteit, houtproductie en recreatie.”