Landbouw motor achter illegale tropische ontbossing

Bijna 50 procent van de tropische bossen die op illegale wijze zijn gekapt, moesten plaats maken voor commerciële landbouw. Dit is de voornaamste bevinding uit een rapport van het Amerikaanse NGO Forest Trends. Volgens hoofdauteur Sam Lawson moet daarom de ongebreidelde vraag naar landbouwproducten waarvan we niet weten waar ze vandaan komen aan banden worden gelegd.

“Ik geloof niet dat er voldoende aandacht is voor de omvang van dit probleem”, stelde hoofdauteur Sam Lawson. Het rapport geeft als eerste inzicht in de illegale praktijken die leiden tot ontbossing en de honger van de wereld voor goedkope landbouwproducten moet stillen. Zo komt 40 procent van de geëxporteerde palmolie van plantages waarvoor illegaal bossen zijn gekapt.

Tot nu toe zijn de meeste regelingen die ontbossing willen voorkomen, gericht op het kappen van bomen in houtkapconcessies. Waar de regelingen geen rekening mee houden is de houtkap die voorafgaat aan het vrijmaken van landbouwgebied waar soja, rundvlees en palmolie wordt geproduceerd.

“Het is een beetje zoals bij de AA (Alcoholics Anonymous), vertelde Lawson aan mongabay.com. “De eerste stap is om te herkennen en te erkennen wat het probleem is en volgens mij hebben we dat nooit eerder gedaan.” Volgens Lawson moet de ongebreidelde vraag naar landbouwproducten waarvan we niet weten waar ze vandaan komen aan banden worden gelegd.

Illegale praktijken

Saskia Ozinga, medeoprichter van de milieubeweging FERN, reageerde als volgt: “Het is zeer goed dat we nu eindelijk een rapport hebben dat vastlegt hoever de illegale praktijken gaan binnen de landbouwsector.” Ze zei ook dat de EU haar eigen rol onder de loep moet nemen. Een studie uit 2013 naar de voetafdruk van de EU laat zien wij twee keer zoveel landbouwproducten verbruiken als China en Japan bij elkaar opgeteld. Ook is de EU verantwoordelijk voor een derde van de ontbossing die door landbouwconversie wordt veroorzaakt.

Een voorbeeld hiervan is de vraag in de EU naar biobrandstoffen gebaseerd op palmolie. Milieudefensie heeft vorig jaar een rapport gepubliceerd over een illegale palmolieplantage op Borneo, waarvoor veengebied ontbost is en het leefgebied van orang-oetans is aangetast. Deze plantage valt onder het beheer van Bumitama, een bedrijf dat van de Rabobank financiering ontvangt. Milieudefensie wil dat deze vraag naar palmolie uit Europa wordt gestopt, “zodat de tropische regenwouden behouden kunnen blijven”.

Actieplan

De studie van Forest Trends adviseert de EU haar actieplan voor wetshandhaving, governance en handel in de bosbouw, kortweg VPA’s, uit te breiden met andere landbouwproducten, waaronder palmolie. Onder een VPA belooft een land om geen illegaal hout te verkopen. Ozinga betwijfelt of er voldoende politieke wil is om de VPA’s uit te breiden, maar ze hoopt dat een rapport als dit een duwtje in de juiste richting geeft.

Philippe Verbelen van Greenpeace denkt ook dat VPA’s een belangrijke rol kunnen spelen. Maar alleen als de afspraken worden bestendigd via handhaving. Hij wijst op de meer dan 300 m3 illegaal gekapt hout die Greenpeace recent in Kameroen vond en die bestemd was voor China. De VPA die Kameroen heeft getekend, verbiedt het land om illegaal gekapt hout aan wie dan ook te verkopen. Dit geeft dus te denken over de kracht van de overeenkomst.

Ozinga geeft aan dat het ultieme doel van zulke maatregelen is om zowel bij te dragen aan het milieu als aan de behoeften van de mensen die leven in deze landen. “Je moet maatregelen aan de vraagzijde verbinden met maatregelen aan de aanbodzijde”, zei ze. ”Je zult alleen echte verandering gaan zien als de overheden samen met de bevolking fatsoenlijke plannen gaan maken die zorgen voor én voldoende voedsel voor de lokale bevolking én voor de export”. Op dit moment, vooral in Afrika, betekent corruptie dat slechts enkelen profiteren van de houtkap en de export van gewassen.

Eigendomsrechten

Nu de vraag naar goedkoop voedsel zeker gaat stijgen, wordt Afrika meer en meer gezien als het beloofde land voor grootschalige landbouwproductie. Voordat dit toekomst heeft, zal de governance in Afrika moeten verbeteren. Tot dat moment hoeven niet alle ontwikkelingen te stoppen, maar moeten wel meer gelijke kansen worden gecreëerd voor de mensen die op het land leven.

Een manier om dit te doen is door opnieuw te gaan denken over eigendomsrechten in deze landen, zei Ozinga. Ze wees naar Liberia als modelland. Terwijl bossen in de Democratische Republiek Congo worden gezien als overheidseigendom, zit Liberia in het proces om de eigendomsrechten van deze bossen te geven aan de lokale gemeenschappen. Zoals wij eerder berichtten, blijken lokale gemeenschappen beter in staat ontbossing tegen te gaan dan centrale overheden of particulieren.

Het is een kwestie van een stem geven aan de mensen wier levensonderhoud afhangt van deze bossen. Maar dat vraagt om betere governance: aan de ene kant moeten de producerende landen de rechten van mensen respecteren en geen illegale houtkap toestaan, aan de andere kant moeten de consumerende landen zich committeren alleen producten te importeren waarvoor geen bomen zijn gekapt.

“Zonder die afspraken, kun je niet verder gaan met ontwikkeling, of je moet grote delen van de bevolking gaan marginaliseren, “ voegde Ozinga toe. “En dat gaat een hoop onrust geven.”

Atama Plantation