Er was deze winter een enorm overschot aan witte kolen. Aanleiding voor kunstenaar Arne Hendriks om onze verhouding tot overvloed en schaarste te onderzoeken. “We zijn zulke economische wezens geworden dat we accepteren dat ‘overschotten’ worden doorgedraaid.”
Het begon met een oproep van boer Krispijn van den Dries op Facebook. De witte kolen hadden het het afgelopen jaar zo goed gedaan dat er – nadat hij zijn vaste afnemers had bediend – nog 60.000 kilo op zijn land stond te blaken van gezondheid. Prachtige biologische kolen, niemand voor te vinden. Wie maakte hem los?
Om te beginnen: kunstenaar Arne Hendriks. Als artist-in-residence bij de Rabobank had hij de middelen om duizend kolen te adopteren. In Mediamatic vond hij een perfecte partner. Met deze Amsterdamse kunstinstelling deed hij al eerder projecten; een week lang vasten bijvoorbeeld, om te onderzoeken wat honger met je doet. Bovendien geven ze er workshops fermenteren, en daarmee tover je witte kool om in zuurkool of kimchi – een Koreaans gerecht. Samen verdiepten Hendriks en Mediamatic zich een winter lang in witte kool.
Paradox
Hendriks is al jaren bezig met het project The Incredible Shrinking Man. Hierbij stelt hij zich voor hoeveel van onze eigentijdse problemen verdwijnen als mensen een stuk kleiner worden dan ze nu zijn. We hebben dan immers van alles veel minder nodig. “Ik zei altijd: we moeten overvloed tegemoet krimpen”, vertelt Hendriks. “Maar ik kom er nu achter dat we eigenlijk helemaal niet met overvloed om kunnen gaan. Dat klinkt bijna paradoxaal, want het economische systeem belooft ons overvloed. Tegelijkertijd werkt de markt zo, dat dingen waardeloos worden als het aanbod groter is dan de vraag. Als de markt bepaalt dat die witte kolen moeten worden doorgedraaid, dan accepteren wij dat gewoon. Omdat we zo mooi zijn opgevoed, als economische wezens.”
Als mens en maatschappij hebben we het concept ‘waarde’ weggegeven aan de economie, vindt Hendriks. Maar witte kool heeft, ook als hij economisch waardeloos is, nog steeds dezelfde voedingswaarde en dezelfde culturele waarde. Naar die waarden ging hij met Mediamatic op zoek.
Houdbaar
Ook als er geen overvloed is, wordt witte kool niet als een bijzondere groente gezien. Daarom organiseerden ze het Abundance Dinner, waar chef Thorwald Voss met zijn technieken en wat kruiden een heerlijk negengangenmenu op tafel zette. “Dat hadden gemakkelijk negentien of negentig gangen kunnen zijn, want er zijn zoveel manieren waarop je witte kool kunt bereiden. Voor mij is dat een metafoor voor wat de mens kan toevoegen. Met aandacht, liefde en technologie, want dat is koken eigenlijk.”
Dat de workshops kimchi maken bij Mediamatic steeds zijn uitverkocht, stemt hem positief. “Je ziet een herwaardering van die oude kennis van het fermenteren. De schoonheid van de technologie wordt daardoor weer tot leven gewekt. Ik denk dat zuurkool of kimchi in deze tijd niet zo gauw uitgevonden zou worden omdat die kool gewoon in koelhuizen wordt opgeslagen. Met die langere houdbaarheid gaat allerlei kennis verloren.” Net als het plezier van met de seizoenen mee-eten.
Oogkleppen
Kool blijkt door allerlei culturen op hun eigen manier te worden gebruikt. “Het is mooi dat een van de soberste en goedkoopste groenten zo veelzijdig blijkt te zijn”, vindt Hendriks. “Zo gaat het natuurlijk vaak: als je ergens echt aandacht voor hebt, wordt de waarde ervan ineens zichtbaar. In die zin gaat het project ook over kijken. We moeten onze oogkleppen afzetten.”
Hendriks hoopt de cultuur rond ondergewaardeerde groenten te verrijken. “Waarom vertellen we elkaar geen verhalen over kool? Waarom vieren we de kool niet, zoals we de haring vieren?” Het liefst zou hij willen dat we bij overschotten in de ‘heel-veel-modus’ schieten. “We gaan die groente niet verspillen of weggooien, we gaan het gewoon opeten. Niet iedere keer hetzelfde, nee. We hebben honderden recepten en die gaan we gebruiken ook. Met veel plezier. Ik verheug me alweer op volgend jaar. Als de oogst tegenvalt, ben ik zeker teleurgesteld.”
Omdraaien
Het hoeft geen witte kool te zijn; uien of peentjes kan ook. Het gaat erom dat we een antwoord vinden op overvloed. “In dit geval is die overvloed helemaal niet ontstaan doordat het systeem niet goed in elkaar zit, maar omdat het weer heel mooi was. Doe er dan iets mee!” In de basis is het heel eenvoudig, lacht Hendriks. “Soms is het fijn het aanbod dominant te laten zijn, en niet de vraag. Om de overvloed te vieren. Dat idee gaat een beetje tegen mezelf in, want ik wil schaarste omarmen en blij zijn met minder. Maar als we niet leren omgaan met overvloed, dan blijven we verspillen. En blijven we gewoon doorgaan op dezelfde voet.”
Recente reacties