Op woensdag 9 november gaat de 35ste editie van het IDFA van start. Met Oscarwinnaar en eregast Laura Poitras, verschillende competities en IDFA specials. Er draaien zo’n 300 films en documentaireprojecten in meer dan 20 bioscopen en festivallocaties in heel Amsterdam. Voor het gemak pikt Down to Earth er alvast een aantal voor je uit.
All That Breathes
All That Breathes volgt twee islamitische broers die bezeten zijn van zwarte wouwen. Als de luchtvervuiling in New Delhi op zijn ergst is, vallen ze soms letterlijk uit de lucht. De broers kwamen erachter dat het vogelziekenhuis alleen herbivoren behandelt, en geen vleeseters zoals de zwarte wouw. Daarom zijn ze zelf maar zieke vogels gaan oplappen. Inmiddels hebben ze er zo’n 20 duizend gered. Er wordt gezegd dat een zwarte wouw je problemen opeet als je hem vlees voert, maar dat lijkt in dit geval niet helemaal op te gaan. Soms beginnen de aantallen de broers boven het hoofd te groeien, al hebben ze hulp van een gedreven vrijwilliger. In het huis waar ze met hun beider gezinnen en hun vader leven én een bedrijf runnen, is eigenlijk te weinig ruimte. Er is ook te weinig tijd, te weinig geld en de spullen waarmee ze werken weigeren soms dienst. Toch zetten ze door, zelfs ook al realiseren ze zich dat New Delhi een gapende wond is en zij slechts pleisters kunnen plakken.
Tussen de bedrijven door wordt duidelijk dat deze stad, waar de elektriciteit zomaar uitvalt, de straten en huizen overstromen en de hitte nauwelijks verdraagbaar is, steeds onleefbaarder wordt. Daar komt het steeds heftig wordende geweld tegen moslims nog eens bij. Deze fascinerende film vol bijzondere observaties won dit jaar de prijs voor beste documentaire op twee belangrijke festivals (zowel Cannes als Sundance) en is vanaf 17 november ook in de bioscopen te zien.
Geographies of Solitude
Ruim 40 jaar woont en werkt natuuronderzoeker Zoe Lucas al op Sable Island, meestal alleen. Het is een strook land van dik 30 kilometer lang en anderhalve kilometer breed in de Atlantische Oceaan, niet ver van Nova Scotia. Ze observeert en documenteert alles om zich heen, inclusief uitwerpselen en friemelende insecten. Hoe het karkas van een wild paard langzaam wordt opgenomen in de omgeving bestudeert ze net zo analytisch als de aangespoelde meterslange kabels die beetje bij beetje worden opgeslokt door opstuivend zand en langzaam veranderen in een nieuwe duin. Groot verschil is dat het karkas onderdeel is van de natuurlijke cyclus en als voedingsbodem voor nieuw leven fungeert. Plastic jaagt dieren die het eten de dood in en valt uiteen in schadelijke microplastics.
Razend interessant is hoe Lucas na al die jaren van afzondering uit het vele afval dat aanspoelt allerlei ontwikkelingen in onze maatschappij kan aflezen. Tegenwoordig vindt ze bijvoorbeeld steeds vaker ballonresten van gender reveal parties. Dat de tijd haar door de vingers glipt terwijl ze opgaat in alle indrukken en lessen die dit fascinerende, rijke ecosysteem te bieden heeft, is in Geographies of Solitude heel invoelbaar gemaakt. Soms is ze nog altijd overweldigd door wat ze meemaakt en ziet. Haar liefde en toewijding voor dit wonderschone, relatief ongerepte eiland is aanstekelijk en inspirerend.
Matter Out of Place
Een van de eerste scènes in Matter Out of Place toont een weiland waar met een graafmachine allerlei afval naar boven wordt gehaald. Twee mannen kijken vol interesse naar de inhoud. Er zit veel bruikbaars tussen, constateren ze tevreden. Wat vroeger werd gezien als afval wordt tegenwoordig immers gezien als grondstof. Uit hun gesprek blijkt dat hier niet lang geleden nog voedsel werd verbouwd. Bovenop een oude vuilstort, bizar eigenlijk.
Dat de mensheid te veel afval produceert en we onze eigen leefomgeving vervuilen is al vele malen overtuigend betoogd. In Matter Out of Place geeft de Oostenrijkse filmmaker Nikolaus Geyrhalter een volstrekt originele draai aan dit onderwerp. Hoe de vuilverwerking in sommige delen van de wereld ook is geëvolueerd en hoeveel technologische vooruitgang er ook is geboekt, uiteindelijk ligt er nog steeds heel veel mensenwerk aan ten grondslag. Hotelpersoneel op de Malediven maakt ’s ochtends vroeg de stranden afvalvrij om de idyllische vakantie niet te verstoren, in een skioord gaat het keurig gescheiden afval na wat omwegen via een skilift de berg af. Dat is spectaculairder dan het klinkt, want de vuilniswagen hangt onder de cabine, een vervreemdend maar beeldschoon gezicht. Zo weet deze film steeds weer te verrassen en te verwonderen.
Matter Out of Place is een term van het festival Burning Man en betekent zoiets als “alles wat er van nature niet hoort”. Het motto van dit festival middenin de Nevada-woestijn is “Leave no Trace”. Dit wordt uiterst serieus genomen: het terrein wordt door vrijwilligers meter voor meter afgespeurd zodat er nog geen paperclip of flintertje papier achterblijft. Met deze beelden eindigt de film, maar gaat het, als het goed is, in de hoofden van het publiek verder.
Paradise
Op veel plekken in de wereld worden mensen al keihard door klimaatontwrichting geraakt, denk aan overstromingen in Bangladesh of Pakistan of extreme droogte in Oost Afrika. Ook de Taiga in Siberië is zo’n frontlinie van de klimaatcrisis. In de zomer van 2021 woedden hier nauwelijks te controleren bosbranden, als gevolg van een uitzonderlijke hittegolf en de toenemende droogte. In Paradise horen de bewoners van het dorp Shologon dat dorpjes om hen heen worden opgeslokt door het vuur. Op een gegeven moment stuurt de wind de vlammen genadeloos hun kant op. Hulp van de regering hoeven ze niet te verwachten, het gebied is zo dunbevolkt dat ze aan hun lot worden overgelaten. Wat te doen? Weggaan en alles achterlaten? De bevolking zet de schouders eronder en probeert met minimale middelen en gevaar voor eigen leven de vuurzee een andere kant op te leiden. Een paar keer lijkt het alsof een groepje mannen en de camera ingesloten worden door het vuur, overal klinkt geknetter, dikke rookwolken bemoeilijken het zicht. De situatie is ontzettend beangstigend en lijkt hopeloos. Uiteindelijk worden ze gered door de regen. De vraag is of ze een volgende keer opnieuw opgewassen zijn tegen dit soort natuurgeweld.
The Oil Machine
Hoe is het Verenigd Koninkrijk eigenlijk omgegaan met de vondst van olie in de Noordzee? Schotland had een van de rijkste landen van Europa kunnen zijn als het onafhankelijk was geworden en de olie zelf was gaan ontginnen, zoals Noorwegen. De geschiedenis liep anders: de rechten om olie te winnen werden verkocht aan multinationals die er met de winsten vandoor gingen. The Oil Machine laat zien hoe diep de belangen van de oliesector tot in de haarvaten van de economie, de politiek, de beurs en de samenleving zijn doorgedrongen. Dat verklaart ook waarom het zo verrekte moeilijk blijkt om de enorme hoeveelheid olie en gas die nog onder de zeebodem zit met rust te laten; er spelen zo veel belangen mee. Wetenschappers, activisten en zelfs een investeerder leggen uit waarom kappen met fossiel noodzakelijk is: de klimaatopwarming gaat anders door het dak. De Britten hebben zich gecommitteerd aan het klimaatakkoord van Parijs, maar geven nog steeds nieuwe olieconcessies uit. Oliebedrijven zijn ervan overtuigd dat dit verantwoord is: in de toekomst kunnen ze immers CO₂ afvangen en ondergronds opslaan.
Er komen in deze film veel op zich bekende standpunten en dilemma’s voorbij. Interessant is dat verschillende betrokken partijen aan het woord komen, met uitzondering van de politiek en de overheid. Ook worden de huidige dilemma’s in een historisch perspectief geplaatst en wordt er ingezoomd op de belangen van de Britse burgers. Die gaan hoe dan ook de rekening betalen. Oliebedrijven moeten de boortorens ontmantelen en andere rotzooi die ze maken, maar ongeveer de helft van de kosten zijn voor rekening van de Britse belastingbetaler. Er wordt een beeld geschetst van een overheid die haar burgers onvoldoende beschermd en niet opkomt voor hun belangen. Dat was al zo bij de vondst van de olievelden en dat is daarna niet veranderd. De gezondheid van omwonenden van olieraffinaderijen is in gevaar gebracht en nu gebeurt hetzelfde in de overtreffende trap met de leefbaarheid van onze planeet voor toekomstige bewoners.
Geef een reactie