Thomas van Slobbe snapt weinig van Timothy Mortons Duistere ecologie maar leest dapper door. “Zijn teksten hameren op me in, als een rap van Eminem, als een felle, veel te felle hagelbui.”
Stel, het is laat in de middag. Je hebt een drukke dag gehad en wilt nog even snel bij iemand langs. Je stapt in de auto, start de motor en bent op dat moment verantwoordelijk voor de opwarming van de aarde en het versneld uitsterven van griezelig veel planten- en diersoorten. Of niet?
‘Wanneer ik mijn auto start, doe ik dat niet omdat ik persoonlijk levensvormen wil vernietigen. En mijn handelen heeft bovendien geen enkele statistische relevantie. Maar toch, mysterieus en verontrustend genoeg, wordt op aardschaal, wanneer ineens miljarden handen een contactsleuteltje omdraaien en er elke paar minuten miljarden motoren starten, wel degelijk de zesde massa-extinctie veroorzaakt.’ Timothy Morton is een filosoof die over dit soort zaken nadenkt. Hij raakt ervan in de war, het verontrust hem en het irriteert hem. ‘Het lijkt er niet toe te doen,’ schrijft hij, ‘of ik nadenk over extinctie of niet, of ik het van plan ben of niet, en zelfs niet of ik al dan niet mijn eigen auto start!’ Terwijl het er ook wel toe doet.
In zijn boek Duistere Ecologie probeert hij uit te zoeken hoe je hiermee om moet gaan. Eén ding is wel duidelijk: met logica kom je er niet. De werkelijkheid zit vol tegenstrijdigheden en de niet-aflatende pogingen van de wetenschap om haar logisch te verklaren, hebben ons veel ellende bezorgd. ‘We hebben niets minder nodig dan een logica die anders is. Een logica die volledig eco-logisch is.’ Dat doet me denken aan Albert Einstein, die er ooit op wees dat we onze problemen nooit kunnen oplossen met de manier van denken die ons juist in de problemen heeft gebracht.
Nou, ga er maar aan staan. Zeggen dat we anders moeten denken, is één ding, maar zorgen dat dit ook gebeurt, is wel wat anders. Timothy Morton maakt daar werk van. Met grof geweld – in een niet aflatend bombardement van woorden – gaat hij de gangbare filosofie te lijf. Hij wil zich bevrijden van ‘de huivering, de angst niet alles te weten, de toekomst niet te kennen’ en is niet te beroerd om daarbij alles, letterlijk alles, ter discussie te stellen. Ik snap er weinig van, maar lees door. Zijn teksten hameren op me in, als een rap van Eminem, als een felle, veel te felle hagelbui. Onnavolgbaar en duister.
Dat laatste vindt hij zelf ook: ‘Ecologisch bewustzijn is duister voor zover de essentie ervan onuitsprekelijk is.’ Maar daar moeten we doorheen. Tot we de samenhang beter begrijpen.
Duistere ecologie
Timothy Morton
Boom uitgevers
Amsterdam, 2018
ISBN 9 789024 419395
238 pagina’s
€ 24,90
Recente reacties