Rens van Tilburg en andere topeconomen verenigen zich in het Sustainable Finance Lab

Rens van Tilburg, verbonden aan de faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie van de Universiteit van Utrecht, is lid van het eerste uur en directeur van het Sustainable Finance Lab (SFL). Van Tilburg: “Eind 2009 leek de financiële crisis alweer voorbij. In Nederland was de stemming back to business. We hadden een korte crisis achter de rug, die bezworen was door een programma van stimulering. De economie bleef op peil, de urgentie om echt iets aan de oorzaken te doen verdween snel. Heel even werd geroepen dat dit het einde van het kapitalisme was, maar ook dat was zo voorbij. Toen moest de eurocrisis nog uitbreken.” De economen van SFL wilden daar iets tegen doen. Want, zo schrijven zij: ‘het huidige financieel stelsel is uiteindelijk onhoudbaar en zal zonder ingrijpende maatregelen de samenleving verder ontwrichten’.

De SFL streeft naar een stabiele financiële sector die bijdraagt aan een economie die de mens dient, zonder daarbij ons leefmilieu uit te putten. Om dat te bereiken zoeken de economen het debat met politici, bankiers en toezichthouders en roeren zich met opinies in de media. Volgens Van Tilburg met resultaat. “De Tweede Kamer heeft in 2012 de Commissie Structuur Nederlandse Banken ingesteld, met onder meer Herman Wijffels en Arnoud Boot, beiden lid van het SFL. Daarin vind je veel van onze ideeën terug. We hebben met De Nederlandsche Bank gesprekken gevoerd over klimaatrisico’s. Vier jaar geleden keken ze daar vreemd tegenaan, nu is het heel gewoon dat banken ze meewegen. Maar we zijn er nog niet.”

Geldberg

‘Het grote financiële gevaar’ van deze tijd is volgens de SFL de onvoorstelbare berg geld – 2400 miljard euro – die de Europese Centrale Bank in het financiële systeem heeft gepompt om het aan de praat te houden. Dat is gedaan door massaal schulden op te kopen van staten en bedrijven, en dat is nu net het probleem. Van Tilburg: “Gewone banken verstrekken niet meer krediet dan normaal, de Europese Centrale Bank is tegenwoordig de grote geldschepper. Ons financiële systeem kan veel schuld aan. Maar via de Europese Centrale Bank gaat heel veel geld naar improductieve investeringen, zoals aandelen, obligaties, huizen en consumptie, en niet naar bedrijven. Daardoor voelt iedereen zich rijk. Totdat iemand roept dat het genoeg is geweest en er ineens paniek kan uitbreken, en dan krijgen we de terugslag. Daar zijn we momenteel slecht op voorbereid: we hebben veel meer schulden dan in 2008. En Italië, Spanje en Portugal staan er heel slecht voor.”

Het SFL doet een serie aanbevelingen om het financiële stelsel sterker te maken. Zo moet er een depositobank komen, waar mensen hun geld veilig kunnen stallen. De risico’s die banken nemen slaan dan niet langer terug op de spaargelden van mensen. Het vermogen van banken moet worden verdubbeld ten opzichte van nu, om klappen zelfstandig op te kunnen vangen. Financiële instellingen moeten maatschappelijke doelen dienen en ecologische risico’s van investeringen meewegen in hun beslissingen. En de onafhankelijke toezichthouder moet instrumenten krijgen om de financiële cyclus van groei en recessie af te remmen.

“Ooit krijgen we weer een financiële crisis”, benadrukt Van Tilburg. “Dan moeten we het weer hebben van de centrale banken. De rente verlagen, zodat er meer geld in de economie terechtkomt, kunnen zij dan niet doen: de rente staat al extreem laag.” Nog meer geld in de economie pompen door schulden op te kopen, is volgens Van Tilburg ook geen optie meer. Hij hoopt dat ze bij een nieuwe crisis investeren in duurzame energieprojecten, grote isolatiemaatregelen, infrastructuur voor elektrische auto’s en dergelijke. Met andere woorden: geen improductieve maar productieve investeringen.

Vind het Sustainable Finance Lab hier.