Hoe moet je leven in een tijdperk waarin de mens een ongekende invloed op alles heeft? Thomas van Slobbe leest Dwalen In Het Antropoceen, het nieuwe boek van denker des vaderlands René ten Bos. ‘De beste manier om uit het bos te komen is allereerst te wennen aan het bos.’
Het Antropoceen is het tijdperk waarin de mensheid als nooit tevoren zijn invloed op de Aarde laat gelden. Het is – kort gezegd – de tijd van maakbaarheid en van natuurvervaging, van klimaatverandering, stamceltechnologie en een voortdurende stroom van innovaties. Niemand weet wat dit tijdperk ons zal brengen. Duidelijk is wel dat ons enorme veranderingen te wachten staan op het gebied van voedsel, energie, mobiliteit en alle andere onderwerpen waar Milieudefensie zich op richt. De veranderingen gaan razendsnel, op ieder vakgebied, en voor je het weet zie je door de bomen het bos niet meer. Bijna alles wat je ziet, of denkt, is meteen al achterhaald.
En dan? Wat kun je het beste doen als je verdwaald bent, en gedesoriënteerd? René ten Bos, onze nieuwe Denker des Vaderlands, grijpt terug op Descartes. Deze filosoof stelde ooit dat reizigers, als zij verdwaald zijn in het bos, het best in een zo strak mogelijke lijn één kant op kunnen lopen. Zo snel mogelijk het bos uit. Weg van de verwarring.
De neiging om het bos zo te verlaten is begrijpelijk, schrijft Ten Bos, maar onterecht. Je komt het bos niet uit door in een rechte lijn te lopen, omdat het bos geen rechte lijnen kent. Voor je het weet verlies je je in kronkelpaden en loop je ongemerkt toch in cirkels rond. ‘Wie verdwaald is, moet in de eerste plaats het feit accepteren dat hij verdwaald is,’ stelt Ten Bos. ‘De beste manier om uit het bos te komen is allereerst te wennen aan het bos.’
Die gedachte vormt de basis voor zijn nieuwste boek Dwalen in het Antropoceen. Het Antropoceen, zegt de auteur, is een gegeven. Het heeft geen zin om het te ontkennen, of met een eenvoudig wegwerpgebaar van je af te schudden. Neem de tijd. Wen er maar aan. Kijk goed om je heen.
En dat is wat hij doet. René ten Bos heeft oog voor de catastrofale gevolgen van de toegenomen menselijke invloed op de aarde. ‘Het stijgen van de zeespiegel, klimaatopwarming, meer broeikasgassen en het uitsterven van soorten zijn slechts enkele voorbeelden.’ Hij vraagt zich vervolgens af hoe daar mee om te gaan. In zijn boek brengt hij wetenschappelijke en filosofische visies bij elkaar. Hij spreekt van ‘donkere ecologie’, van wanhoop, verlangen, terughoudendheid, eigenliefde en verlichting, en schetst daarmee de contouren van een nieuwe tijd.
Ten Bos heeft geen eenvoudig boek geschreven. Intelligent. Associatief. Aan de hand van prachtige anekdotes en prikkelende citaten slaagt hij erin de lezer in ieder geval enige oriëntatiepunten te bieden. Dat kunnen we, ook binnen de natuur- en milieubeweging, goed gebruiken.
Dwalen in het Antropoceen. René ten Bos.
Boom uitgevers, Amsterdam, 2017.
ISBN 978 90 244 0485 8. 191 pagina’s. Prijs € 20,00
Recente reacties