Ontgroeien

Ondanks alle verschillende recepten zijn economen én politici, van links tot rechts, neoklassiek of marxist, het over één ding grondig eens: de economie moet groeien. Maar is dat zo? Of is dit eindeloze streven naar groei, naar het mobiliseren van arbeid en kapitaal, juist het probleem? Aanhangers van ‘degrowth’ of ‘ontgroeien’ vinden van wel.

In tijden van economische crisis komen economen altijd met min of meer dezelfde recepten. De een vindt dat de overheid moet bezuinigen om het vertrouwen van het bedrijfsleven te herstellen zodat het gaat investeren. De ander vindt dat de overheid de bestedingen moet aanjagen door zélf te investeren of ervoor te zorgen dat consumenten meer te besteden hebben en zo de motor van de economie weer op gang brengen.

Ondanks alle verschillende recepten zijn economen én politici – van links tot rechts, neoklassiek of marxist – het over één ding grondig eens: de economie moet groeien. Maar is dat zo? Of is dit eindeloze streven naar groei, naar het mobiliseren van arbeid en kapitaal, juist het probleem?

Ratrace

De aanhangers van degrowth of ontgroeien vinden van wel. Niet alleen omdat deze eindeloze materiële groei leidt tot een uitputting van onze planeet, maar vooral omdat het de werkelijke vraag naar hoe wij als mensen (willen) samenleven ontloopt. Het politieke debat gaat nu vooral over de vraag hoe wij in onze basisbehoeften – eten, drinken, wonen, gezondheid, zorg voor elkaar – moeten voorzien. Maar feitelijk is dit gezien de huidige stand van de techniek, kennis en hoeveelheid arbeidskracht geen enkel probleem, of zou het niet moeten zijn als we eerlijk zouden delen.

De werkelijk relevante vraag is hoe wij met het surplus, het overschot, de overvloed, om moeten gaan. Nu leidt deze overvloed tot een ratrace met als doel individuele zelfverrijking. Rechts heeft hiermee geen probleem. Links ook niet, al vindt ze wel dat ieder individu in gelijke mate rijk moet kunnen worden. Beide opvattingen leiden tot een eindeloze run naar voren.

Degrowth-aanhangers daarentegen pleiten juist voor individuele soberheid en collectieve rijkdom. Waarbij rijkdom niet in materiële maar vooral immateriële termen wordt gezien, zoals tijd nemen voor elkaar, een wandeling door de natuur, genieten van kunst, muziek, een feestelijke maaltijd.

Radicaal anders

Dit is een werkelijk radicaal andere, en vooral zeer inspirerende gedachte, zo blijkt uit de door Spaanse activisten en academici samengestelde bundel Ontgroei die nu in Nederlandse vertaling verschenen is. Daarin wordt niet alleen het rijke gedachtegoed van de degrowth-traditie behandeld, maar worden ook veel praktijken en concrete voorstellen beschreven. Van voedselcoöperaties tot stadstuinen, van de deeleconomie en de ‘commons’ tot lokale munten en de initiatieven voor een basisinkomen én maximuminkomen.

Hoewel de vertaling af en toe wat stroef loopt, is deze bundel een zeer inspirerend medicijn tegen de crisis.