Waardoor is het land bereisbaar en bereikbaar geworden? De meeste mensen kwamen 150 jaar geleden niet veel verder dan het naastgelegen dorp. Door de komst van het spoor en later ook bruggen duurde het geen dagen, maar hooguit uren om ons land te bereizen. Ook komen verschillende communicatiemiddelen aan bod; van de allereerste autotelefoon tot het 5G-netwerk dat binnenkort uitgerold wordt.
Er wordt steeds vaker gesproken over failliete systemen en de noodzaak om te ‘kantelen’. We moeten bijvoorbeeld fossielvrij worden, of lokaal, duurzaam en plantaardig gaan eten. Zelfs als je de noodzaak ervan inziet, is het soms moeilijk voorstelbaar dat zulke ingrijpende omwentelingen ook echt mogelijk zijn. De prachtig gemaakte achtdelige serie Onzichtbaar Nederland laat zien dat ons land al heel wat radicale veranderingen heeft ondergaan. Het is voortdurend omgeploegd en heringericht. En dat zal blijven gebeuren.
Aan de hand van foto’s van toen en nu, animaties en visualisaties wordt per aflevering een bepaald thema uitgediept: zoals energie, voedsel, water, veiligheid en gezondheid. Volgens de aflevering over energie staan we op een kruispunt: fossiel is bezig aan zijn laatste spurt, de steenkoolcentrales gaan verdwijnen. We zien dat onze honger naar brandstof van alle tijden is; ooit stond Nederland vol met bomen, maar die allemaal zijn gekapt. Daarna stapten we over op turf; onze Gouden Eeuw draaide erop. Door het afgraven van veen ontstonden overal sloten en plassen, we zien hoe een dorp als Kralingen zelfs werd opgeslokt door het water.
Met mensen die de veranderingen van dichtbij meemaakten, wordt de geschiedenis persoonlijk gemaakt. De eerste Nederlandse energiecentrale (eind 19e eeuw) in het zo Hollandse Kinderdijk blijkt te zijn gebouwd door een jongeman met ondernemerszin en een enorme fascinatie voor elektriciteit. Wat begon met licht voor de werkplaatsen van zijn vader (om te kunnen overwerken), groeide uit tot een enorm bedrijf. Zelfs de hal op de wereldtentoonstelling in Parijs werd door zijn lampen en dynamo’s verlicht.
Politieke of maatschappelijke drijfveren komen nauwelijks aan de orde, het plan ‘Van zwart naar groen’ kwam van bovenaf. De regering Den Uyl besloot in 1965 dat in tien jaar tijd alles wat met de mijnbouw te maken had tegen de vlakte moest. Spectaculaire beelden laten zien hoe direct achter een rijtje woonhuizen een immens hoge hoop mijnafval smeult. Het beeld verandert langzaam naar anno nu; de huizen staan er nog steeds, maar uit de mijntijd is nauwelijks nog iets tastbaars overgebleven. Behalve ondergronds uiteraard: het grootste industriegebied van Nederland ligt onder Limburg. En er blijkt meer in de bodem verstopt te zitten: bij het Drentse Coevorden verdween bij een gaseruptie een gehele boorinstallatie in de diepte. De boodschap? Als je ziet welke impact de eerdere energiebronnen hebben en hadden op ons leven, dan valt die van hernieuwbare energie eigenlijk reuze mee.
Recente reacties