Met ecoloog Merel Zweemer naar het Psyfi-festival

Op een bruggetje midden in een waterrijk natuurrecreatiegebied bij Leeuwarden wijst ecoloog Merel Zweemer omhoog naar een koord met lampjes. Ze markeren voor de ruim 10.000 Psyfi-bezoekers het pad naar het hoofdpodium. Boven de brug zijn de peertjes niet wit, maar rood gekleurd. “Dat is voor de vleermuizen die over het water vliegen”, zegt Zweemer. “Zij zien de kleur rood niet.”

Zweemer geeft een rondleiding over De Groene Ster, al vier jaar achter elkaar het festivalterrein van Psyfi. Direct na de ingang drommen de slaaptentjes dicht op elkaar langs de paden. ‘No Fire Allowed’, herinnert een groot bord iedereen aan de wekenlange droogte.

Sinds de komst van de festivals in 2015 vertelt ze de verschillende festivalorganisators met welke soorten zij rekening moeten houden. Ze wijst waarheen lampen wel en niet mogen schijnen en op welke plekken géén mensen mogen komen. Zo zorgt ze dat de populaties orchideeën en vleermuizen en de beschermde waterspitsmuis en heikikker er niet op achteruit gaan. Het lijkt een tegenstrijdige klus voor een natuurliefhebber.

Vleermuizen

Er is veel te doen geweest over dit natuurrecreatiegebied, waar de gemeente Leeuwarden ’s zomers meerdere festivals toelaat. Omwonenden verenigden zich in de stichting Groene Ster Duurzaam. Ze klagen over geluidsoverlast, wekenlang versperde toegang naar hun geliefde wandelgebied en schade aan de natuur. Enkele claims: rietkragen gaan kapot omdat mensen op de verkeerde plekken gaan zwemmen, bosjes worden weggemaaid om te kunnen kamperen en lichtstralen maken de beschermde meervleermuis in de war.

“Dat valt wel mee”, zegt Merel Zweemer. Ze studeerde diermanagement, telt al jaren vrijwillig vogels en monitort sinds de komst van de festivals in 2015 de activiteit van vleermuizen. Dit jaar detecteerde ze voor het eerst de gewone grootoorvleermuis als zevende vleermuissoort in het gebied. “Die is niet zo gewoon hoor”, vertelt ze opgetogen terwijl ze op haar smartphone een foto erbij pakt. “Kijk, zijn oren zijn bijna net zo groot als hij lang is.”

Main stage

Zelf was Zweemer nog nooit op een festival geweest voor ze aan dit werk begon. Toen iemand haar de eerste keer vroeg naar haar bandje, wist ze niet waar het over ging. Inmiddels kent ze de festivalscène goed, maar vraag haar niet de weg naar de ‘chill out’ of de ‘main stage’. De namen van podia kent ze niet. “Het zou makkelijk zijn als ze vernoemd werden naar de vleermuizen die er in de buurt zitten.”

Die vleermuizen zitten trouwens overal, vertelt Zweemer terwijl ze om zich heen gebaart. “Daar in de bosjes, hier boven het water.” Ze liep al talloze keren met haar batdetector over het terrein en monitorde allerlei activiteiten. Het apparaatje lijkt op een zakradio of dikke telefoon – mensen denken wel eens dat ze Pokémon speelt – en meet het ultrasone geluid dat vleermuizen maken, dat we normaal niet kunnen horen. Het menselijke oor hoort namelijk maar geluid tot 22 kiloherz. Het apparaat kan tot 125 kiloherz meten. Zo kan Zweemer vaststellen welke soort vleermuis in de buurt actief is, of hij vliegt of eet en of het er één of meerdere zijn. Festivalgangers herkennen tot Zweemers verbazing soms wat ze aan het doen is. “Dan vragen ze of ik al vleermuizen heb gespot!”

Natuurliefhebbers

Psyfi profileert zich als feest voor natuurliefhebbers. De schaarse lampen en andere elektrische apparaten worden aangestuurd met aggregaten die draaien op uit plastic gerecylede brandstof. Kunstwerken zijn gemaakt van natuurlijke materialen en bij de ingang krijgen bezoekers een kleine asbak om in hun zak te steken. Op de grond vind je weinig peuken of ander afval.

Het staat misschien in schril contract met de flinke hoeveelheden drugs die hier worden genuttigd en de vliegtuigen die de 103 verschillende nationaliteiten naar het festival brachten. “Goed punt”, zegt Zweemer. Mensen proberen volgens haar altijd duurzaam te leven op hele verschillende manieren. “Geen vlees en wel een dieselauto bijvoorbeeld.” Voor haar werk let ze hier alleen op de impact op de natuur in de directe omgeving.

Tijdelijke verstoring

Vleermuizen lijken van de zorgvuldig geplaatste lichtstralen weinig last te hebben. Vorig jaar toonde Zweemers batdetector wel dat de watervleermuis niet meer zijn gebruikelijke route vloog over het Psyfi-festival, maar een paar dagen later was hij weer terug. “Een tijdelijke verstoring dus”, zegt ze. “En er zijn in dit park gelukkig voldoende routes om naar uit te wijken.” Sommige vleermuizen lijken zelfs op de menselijke festiviteiten af te komen. “Tussen de muziek door zag ik eens dat de rosse vleermuis actief was recht boven het hoofdpodium. Die is kennelijk niet zo kritisch op licht en ziet wel alle insecten rondvliegen in de schijnwerpers.” En eens hoorde ze een ransuiljong midden op het terrein doodgewoon naar zijn moeder roepen om eten.

Over het geluid – dat die nacht vanaf één uur alleen nog hard te horen is via koptelefoons – maakt Zweemer zich ook weinig zorgen. Van veel soorten weet ze ook niet wat geluid met hen doet. “Of de beschermde waterspitsmuis last heeft van muziek?”, geeft ze als voorbeeld. “Geen idee. Dat is niet bekend.” Als dat ooit wel blijkt uit onderzoek, wil ze er natuurlijk rekening mee houden.

Vanavond komt een vriendin van Zweemer langs om samen vleermuizen te monitoren en de beestjes misschien zelfs te zien vliegen met een geleende nachtkijker. Pas vanaf een uur of twaalf werkt de batdetector goed, als de muziek wat zachter staat. Het wordt nachtwerk dus, midden tussen de festivalgangers. “Gezellig”, glimlacht Zweemer. Ze telt die avond zes verschillende soorten.