Klimaatzaak: the sequel

En nu is het hun beurt

Vorige maand ontvingen ze ’m, de brief waar menig bedrijf voor gevreesd zal hebben. Na de succesvolle rechtszaak tegen Shell heeft Milieudefensie 29 andere bedrijven in het vizier die dringend hun uitstoot omlaag moeten brengen. Down to Earth vroeg Ilana Cukier en Peer de Rijk naar de nieuwe campagne.

Op de ochtend van 13 januari werden de directies van 29 bedrijven opgeschrikt door een brief van Milieudefensie. Met daarin een ultimatum: ze krijgen 3 maanden de tijd om met een plan te komen om hun CO2-uitstoot drastisch te verlagen. Zo niet, dan dreigt de gang naar de rechter. Geen loos dreigement, weten bedrijven sinds de overwinning van Milieudefensie in de rechtszaak tegen Shell. Ilana Cukier (programmamanager) en Peer de Rijk (campaigner) vertellen over de nieuwe campagne.

De kranten stonden er vol mee. Ook het NOS Journaal en internationale persdienst Reuters namen de actie op in hun berichtgeving. Hadden jullie dat verwacht, zoveel media-aandacht voor een paar brieven?
Cukier, lachend: “Sinds de Shell-zaak nemen de media ons echt héél serieus. En sommige kranten zaten hier al op te wachten. Ze waren al een tijdje aan het vissen welk bedrijf we nu voor de rechter zouden gaan slepen.”
De Rijk: “We waren blij verrast, het was boven verwachting veel. Door de uitspraak tegen Shell is voor iedereen duidelijk geworden dat bedrijven een verantwoordelijkheid hebben om de CO2-uitstoot omlaag te brengen. En daar dus ook op kunnen worden aangesproken.”

Waarom hebben jullie voor deze 29 bedrijven gekozen?
Cukier: “Het zijn bedrijven uit allerlei verschillende sectoren, zoals chemie, landbouw, transport en olie. Niet per se de allergrootste vervuilers, maar wel allemaal bedrijven met een heel grote uitstoot. En dan niet alleen in Nederland, maar mondiaal. Behalve de uitstoot hebben we ook gekeken naar hun betrokkenheid bij zaken als mensenrechtenschendingen en ontbossing.” De Rijk: “En we hebben natuurlijk goed uitgezocht of deze bedrijven daarvoor in Nederland juridisch verantwoordelijk kunnen worden gehouden. Het zijn internationale bedrijven waarvan het moederbedrijf, of juist een dochterbedrijf, in Nederland gevestigd is.”

In het rijtje staan ook banken, verzekeraars en pensioenfondsen. Die hebben toch niet zoveel emissies als olie- en chemie-bedrijven?
De Rijk: “Op het eerste gezicht niet, als je alleen kijkt naar die paar kantoren die een bank in Nederland heeft en de auto’s waarin hun medewerkers hier rondrijden. Maar ze beheren miljarden euro’s van spaarders. Het maakt nogal uit of ze dat geld investeren in kolencentrales of windmolenparken. Wij houden ze verantwoordelijk voor de uitstoot als gevolg van investeringen die ze doen en de leningen die ze verstrekken. Ze spelen een grote rol binnen de hele keten en het is terecht om ze daarop aan te spreken.”
Cukier: “Je ziet ook al dat dat steeds meer gebeurt. Zo waren er de afgelopen tijd veel acties tegen het ABP. En dat heeft ertoe geleid dat ze hebben besloten niet meer te investeren in fossiele brandstoffen.”

Toch is het ABP ook een van de bedrijven die een brief van jullie ontvingen. Hadden jullie hen niet moeten belonen voor hun goede gedrag?
Cukier: “Het is goed dat mensen beginnen te begrijpen dat deze bedrijven niet zo onschuldig zijn als ze lijken. Het motiveert ons juist om ze te vragen de volgende stap te zetten.”
De Rijk: “Bedrijven komen nog te vaak met mooie woorden, ze zwaaien met prachtige uitgangspunten en ambities. Wij willen nu eens precies gaan kijken wat ze doen. We leggen de bewijslast bij hen: zij moeten aan­tonen dat ze hun ambities ook waarmaken.”

Hoe kunnen ze dat bewijzen?
De Rijk: “Als het goed is, gaan de bedrijven die we hebben aangeschreven nu eerst hun mondiale uitstoot in kaart brengen. Want dat is het gekke: bedrijven weten helemaal niet hoeveel ze uitstoten. Ze hebben geen idee! Hoe kunnen ze dan beweren dat ze hun uitstoot omlaag brengen? Ik schat overigens in dat het redelijk snel verplicht zal worden voor bedrijven om dit in kaart te brengen. Je ziet dat er een politieke verschuiving aan het ontstaan is. En als de politiek niet ingrijpt, zal de rechtbank dat wel doen.”

Willen jullie dan echt 29 nieuwe rechtszaken gaan opstarten?
Cukier: “We hopen natuurlijk dat dat niet nodig is. Bovendien duurt dat allemaal veel te lang, die tijd hebben we niet meer om klimaatverandering tegen te gaan. We ver­wachten dat bedrijven nu met serieuze plan­nen komen. Niemand heeft nog durven zeg­gen dat ze er niet aan beginnen. Ze komen allemaal met een mooi verhaal over wat ze al doen, en dat ze het ermee eens zijn dat er meer moet gebeuren. Ze krijgen van ons nu 3 maanden de tijd, en dan laten we hun plannen narekenen door een Duits onder­zoeksinstituut. Drie maanden is misschien kort, maar ze hadden natuurlijk allang een plan moeten hebben.”
De Rijk: “Er zijn ook een paar bedrijven die niet reageren en hopen dat ze onder de radar kunnen blijven. Daar zijn ze al decen­nia mee weggekomen, omdat niemand ze kent. Er zitten ook bedrijven tussen die echt niet snappen dat ze een verantwoordelijk­heid hebben. Dat is interessant, want die bewustwording gaat er nu door onze acties wel komen.”

Hoe gaan jullie de druk de komende tijd opvoeren?
Cukier: “Eind maart sturen we de directies een vriendelijke reminder. Die zal vergezeld gaan van acties door lokale klimaatgroepen. Zij kunnen nu een bedrijf in hun regio ‘adopteren’ en daar acties gaan organiseren. We willen ook samenwerken met vak­bonden en ondernemingsraden, zodat er een beweging vanuit hun eigen werknemers ontstaat. Het gaat tenslotte ook over hun toekomst en die van hun kinderen. Onder­tussen delen we verhalen over de bedrijven in een publiekscampagne. We werken samen met onze zuidelijke partners om ook verhalen over hun internationale impact te kunnen vertellen. Zo zullen we hier en daar speldenprikken uitdelen om de bedrijven bij de les te houden.”
De Rijk: “En als we de plannen straks door­ gerekend hebben, komen we met een ran­king. Dan wordt duidelijk wie de koplopers en wie de achterblijvers zijn, en kunnen we onze verdere strategie bepalen. Liever geen nieuwe rechtszaken natuurlijk. Maar de uit­spraak van de rechter in de zaak tegen Shell was glashelder. We zouden als organisatie wel gek zijn als we dat niet gebruiken om ook andere bedrijven te laten versnellen. Dus als het nodig is, zijn we zeker bereid. En staan we klaar.”

Hoe doe je mee?

• De brief aan de directies werd binnen een week door bijna 14.000 mensen ondertekend. Zet ook je handtekening op: milieudefensie.nl/klimaatplan
• Sluit je aan bij een lokale actiegroep van Operatie Klimaat: veranderaars.milieudefensie.nl
• Blijf op de hoogte via de nieuwsbrief van Milieudefensie
• Volg Milieudefensie op social media, reageer op posts over deze campagne en deel ze met je eigen netwerk
• Word Apptivist van Milieudefensie: milieudefensie.nl/doe-mee/word-apptivist

Deze bedrijven schreef Milieudefensie aan: ABN AMRO +++ ABP +++ Aegon +++ Ahold Delhaize +++ AkzoNobel +++ Atradius +++ BAM Groep +++ Boskalis Westminster +++ BP +++ Dow +++ DSM +++ ExxonMobil +++ FrieslandCampina +++ NG +++ KLM +++ LyondellBasell +++ NN Group +++ PfZW +++ Rabobank +++ RWE +++ Schiphol +++ Shell +++ Stellantis +++ Tata Steel +++ Unilever +++ Uniper +++ Vion +++ Vitol +++ Vopak +++ Yara