De uitkomsten van de 23e klimaattop in Bonn waren niet verrassend en de fossiele industrie draait weer op volle toeren. Maar heel even haperde het systeem. Vlak voor de start van de onderhandelingen was het de activisten van Ende Gelände gelukt om de Hambach kolenmijn stil te leggen. Een terugblik. “We are here for your children.”
De stoptrein van 7:40 uur naar het Duitse dorpje Buir zit op zondagochtend 5 november tot de nok toe vol. Klimaatactivisten uit heel Europa zijn onderweg naar de Hambach bruinkoolmijn op 50 kilometer afstand van Bonn. In die stad zal een dag later de VN klimaattop beginnen. Terwijl regeringsleiders zich voorbereiden op twee weken praten over het klimaatakkoord van Parijs, hebben de activisten een daadkrachtiger plan: een van de grootste bruinkoolmijnen van Europa stilleggen.
‘Power to the people’, galmt het door de stoptrein waar de klimaatactivisten als haringen in een ton opgepropt staan. De machinist dreigt niet verder te rijden omdat hij de deuren niet dicht krijgt. Een enkele vroege lokale treinreiziger laat de propvolle trein aan zich voorbij gaan. De volgende trein naar Buir, een uur later, zit minstens net zo vol. Wanneer deze iets na 9 uur aankomt in het dorpje op enkele kilometers afstand van de mijn, staan er vier en een half duizend mensen op het station.
Unstoppable
De Hambachmijn, eigendom van het Duitse energiebedrijf RWE, heeft een oppervlak grofweg zo groot als de stad Utrecht. Een gigantisch gapend gat in het landschap waar de Dom vier keer in past. Graafmachines zo groot als flatgebouwen slokken hele dorpen op om de bruinkool die eronder ligt te kunnen winnen. De kolencentrales aan de rand van de mijn zetten de kolen direct om in elektriciteit. En in gigantische hoeveelheden broeikasgassen. Bijna een kwart van de Duitse stroom wordt nog altijd opgewekt met bruinkool.
Er is koffie en ontbijt op deze regenachtige zondagochtend in Buir. De sambaband Rythms of Resistance speelt zich warm. De klimaatactivisten dansen en zingen zichzelf moed in. ‘We are unstoppable, another world is possible.’ Politieagenten kijken gespannen toe. Ze kunnen de vertrekkende stoet niet tegenhouden. Ende Gelände, de organisatoren van de actie, hebben netjes toestemming gevraagd voor een demonstratie naar het Hambachbos aan de rand van de mijn. Een deel van de mensen op het station komt voor deze legale demonstratie, ook ouders met kinderen. De agenten kunnen moeilijk lukraak iedereen arresteren. Ze weten niet wie voor de boswandeling komt en wie andere plannen heeft.
Het Hambachbos was vroeger een woud. Nu is er nog maar een postzegeltje over van een van de laatste stukjes oerbos van Europa. Als de uitbreiding van de mijn niet op korte termijn wordt tegengehouden, zullen ook de laatste bomen worden weggevaagd door de graafmachines. Activisten wonen al jaren in boomhutten om dit tegen te houden. Milieuorganisaties spannen rechtszaken aan. Tevergeefs: de economische belangen van RWE zijn te groot. Het is David tegen Goliath.
Noodrem
De regen houdt op en de stoet vertrekt onder begeleiding van een flink aantal politiebusjes. Duizenden mensen in witte pakken met kleurige sjaaltjes, vlaggen en spandoeken. Kort na het tunneltje onder het spoor splitst de eerste groep zich af, achter de groene vlag aan. Ook de rode, gouden en oranje vlag nemen al snel een andere route dan de officiële demonstratie. In marstempo lopen ze het bos voorbij, richting de mijn.
‘No more fossil fuels, keep it in the ground’, scanderen de klimaatactivisten terwijl ze de velden doorkruisen. Om de klimaatdoelen van het Parijsakkoord te halen moet 80 procent van de wereldwijde voorraden steenkool onder de grond blijven. En dat geldt zeker voor de extra vervuilende bruinkool in de Hambachmijn. Het wereldwijde koolstofbudget waarmee we onder de 1,5 graad opwarming blijven, is bijna op.
Een handvol politieagenten loopt in vol ornaat mee door de velden, maar kan de massa niet tegenhouden. Ze zijn met te weinig, de activisten zijn met te veel. Vanaf de rand van de mijn is te zien hoe duizenden kleine witte poppetjes de mijn in duiken. Ze glijden van de modderige hellingen af, helpen elkaar door een diepe greppel heen, tijgeren onder een gigantische lopende band door en bereiken een breed zanderig plateau. Daar doemt de eerste graafmachine op. Een machine van bovenmenselijke proporties die trage happen uit het landschap neemt.
Er loeit een sirene. De lopende band en de graafmachine staan stil. Via een megafoon deelt de politie de activisten mee dat ze de wet overtreden door de mijn te betreden. De activisten moeten lachen om de boodschap. Ze weten welke risico’s ze lopen – gearresteerd worden, klappen krijgen, boetes betalen – en nemen deze risico’s doelbewust. Ze hebben er goed over nagedacht. De klimaatcrisis is zo urgent, concludeerden de activisten, dat iemand aan de noodrem moet trekken. Iemand moet die mijn stilleggen, al is het maar voor één dag.
Reuzenpicknick
Terwijl de activisten hand in hand in een gigantische kring gaan staan, komen ook steeds meer politieagenten de mijn in. Met hun helmen en gepantserde kleding zien ze er onmenselijk uit. Een leger dat RWE beschermt in plaats van het klimaat. Met paarden en pepperspray drijven ze de activisten dichter bij elkaar. De lucht betrekt en donkere wolken doemen op achter de graafmachine. Het gaat regenen en er steekt een snijdende wind op.
Goudglinsterende reddingsdekens worden tevoorschijn gehaald. Koekjes, boterhammen en flessen water gaan rond. De sambaband speelt onverstoorbaar door. Voor de mannen en vrouwen die verscholen zitten in de politiepakken moet het een vreemde gewaarwording zijn. De activisten laten zich niet afschrikken door de dreiging met geweld en het machtsvertoon, maar maken het zich gemakkelijk. Een gigantische picknick bij ondergaande zon. In november, in een kolenmijn.
‘We are here for your children‘, zingen de picknickende mensen. Of de boodschap aankomt bij de politieagenten die in een cirkel om de activisten heen staan, is niet te peilen. De strakke gezichten onder grote witte helmen verraden geen emotie. Denken ze nu aan hun kinderen thuis? Kunnen ze zich iets voorstellen bij de chaotische wereld waarin hun zonen en dochters zullen moeten leven als klimaatverandering niet een halt toe wordt geroepen? Snappen ze waarom duizenden doodnormale burgers, vaders en moeders, tot dit soort radicale acties overgaan?
De mijn ligt stil. Het doel is bereikt. De activisten gaan niet weg. Er is een patstelling gecreëerd. De politie dreigt met arrestatie maar krijgt dat logistiek niet voor elkaar. Te veel activisten, te weinig arrestantenbussen en politiecellen. In de schemering worden de klimaatactivisten naar de rand van de mijn geëscorteerd. In het pikkedonker lopen ze terug naar Buir.
Voor een dag is de verwoesting een halt toe geroepen. De volgende dag gaan de klimaatonderhandelaars aan tafel, met de beelden van de actie nog op hun netvlies.
Twee weken later ligt er een akkoord over de uitvoering van de Parijsdoelen. Het akkoord is niet wereldschokkend. De Parijsdoelen zijn niet dichterbij gekomen. Maar ook niet verder weg, zoals vooraf gevreesd werd. De kolenmijn draait weer op volle toeren.
Recente reacties