Klimaatjaar 2015, maar waar is de milieubeweging?

De energierevolutie is onafwendbaar. Gek genoeg lijkt echte verandering niet dankzij maar eerder ondanks de meer traditionele milieuorganisaties tot stand te komen, aldus Peer de Rijk. Zes adviezen om dit snel te veranderen.

Investeringsfondsen trekken zich terug uit fossiele energie. De Paus doet een activistische oproep om te stoppen met het opgraven en verbranden van kolen, olie en gas en uranium. En als klap op de vuurpijl draagt de rechter de regering op veel meer werk te maken van echt klimaatbeleid. Er ontstaat een nieuwe realiteit waarin we echt afscheid gaan nemen van vervuilende energie. Toch?

Ja, de energierevolutie is onafwendbaar. Gek genoeg lijkt echte verandering niet dankzij maar eerder ondanks de meer traditionele milieuorganisaties tot stand te komen. Deze zitten allemaal vast in de eigen logica waarin behoud van de structuur, behoud van inkomsten, positie en gemakzucht bepalend lijken. Terwijl de NGO’s als geen ander weten hoe hoog de nood is blijven ze allemaal doen wat ze al jaren doen.

Er komt geen gezamenlijk plan om binnen 20 jaar de energierevolutie te realiseren. De organisaties worden niet zo ingericht dat alle kennis, capaciteit, middelen en strategische denkkracht alleen nog maar ingezet worden om snel structurele veranderingen af te dwingen.

Een voorbeeld van onvoldoende gezamenlijk strategisch inzicht is het befaamde Energieakkoord.  Alle toonaangevende milieupartijen zijn ingestapt – met als belangrijkste resultaat dat er geen organisatie meer is die van buitenaf echt druk kan opbouwen om de onderhandelingsruimte te vergroten. Een kardinale fout. Er moet wat veranderen. Zes adviezen:

Focus: de manier waarop en hoeveel energie we gebruiken en produceren bepaalt zo ongeveer alles. Als je daar een wezenlijke verandering in aan kunt brengen los je tegelijk een heleboel andere milieuproblemen op. Erken het belang van ‘energie’ als thema en zet daar ook alles op in.

Leg de lat hoog: laat de milieugrenzen bepalend zijn. Nu verwarren veel organisaties inhoud en strategie. Zowel je opponent als het grote publiek denkt dat je tevreden bent met een tussen-resultaat. Als je dan toch weer meer wilt leidt dit tot onbegrip en irritatie.

Word onafhankelijk: Bij sommige organisaties gaat een kwart van de capaciteit op aan het aanvragen van, en rapporteren over, subsidies. Bepaal wat je wilt en hoeveel capaciteit je daarvoor nodig hebt en maak een ambitieus plan om dat met alleen donateurs en/of leden te doen.

Word weer relevant voor de onderstroom die echt wat wil: de milieubeweging blijft hardnekkig denken dat je per definitie een hele grote meerderheid mee moet krijgen om echt iets te veranderen. Dat is in heel veel gevallen niet zo. Om een bedrijf om te krijgen heb je soms maar 10 procent van zijn klanten nodig. Om een probleem op de kaart te zetten heb je soms maar 100 mensen nodig. Om een al bestaande beweging of onderstroom effectiever te maken moet je ze politiseren en ondersteunen. Daar ligt een taak voor de milieuorganisaties.

Dwing verandering af: niet door eindeloos te blijven werken aan een heel breed draagvlak maar door gebruik te maken van een potentieel heel sterke voorhoede. Wees er ook echt van overtuigd dat wat je wilt goed is, durf zelfbewust te zijn over je inhoudelijke verhaal.

Durf elkaar aan te spreken en echt strategisch samen te werken: gebruik elkaars kracht. Dat kan als je elkaar vertrouwt. Greenpeace is goed in het op spectaculaire wijze op de kaart zetten van een probleem. Natuur en Milieu kan de eisen politiek vertalen met lobbyactiviteiten. Milieudefensie kan de onderstroom faciliteren, bundelen, kracht en invloed geven. Dit is een ijzersterk palet. Kom tot strategische afspraken zodat je elkaar versterkt in plaats van vooral met jezelf en elkaar bezig te zijn.

Word weer relevant, gebruik het ‘klimaatjaar 2015’.

Peer de Rijk is directeur van WISE