Protesteren met een smiley

Singapore presenteert zich graag als de Groene Tuinstad waarin elke druppel water en ieder papiertje worden hergebruikt. Ondertussen verdwijnen door de rappe verstedelijking bijna alle oorspronkelijke bossen. Wie daartegen protesteert, riskeert gevangenisstraf.

Wie op de internationale lucht­haven van Singapore landt, wordt overweldigd door tropische binnentuinen van maar liefst vijf verdiepingen. Het water van de Juweelwaterval, volgens de Singaporese autoriteiten de hoogste overdekte waterval ter wereld, stroomt via een zwembad bij de luchthaven weer terug naar de waterval. De elektrische bus richting het centrum passeert tropische planten en weelderig aangelegde bloemenperken. De Britse bioloog en documentairemaker Sir David Attenborough noemde Singapore ooit het perfecte voorbeeld van een stad die in harmonie met de natuur is gebouwd.

“De Groene Tuinstad Singapore, zoals de overheid Singapore graag noemt, is een façade. Alle bomen die je ziet, zijn aangeplant”, ontkracht klimaatactivist en student milieukunde Phoebe Rae Tan (24) de observatie van Attenborough. Singapore dijt alsmaar verder uit om ruimte te maken voor mensen en nog meer gebouwen, ten koste van de natuur. “Als je oude landkaarten vanaf 1891 bestudeert, het jaar waarin de Britten Singapore ‘ontdekten’, dan zie je dat er bijna niets meer over is van de natuurlijke bebossing. Ruim driekwart van de bio­diversiteit is verdwenen, plantensoorten zijn uitgestorven, vlinders komen hier al bijna niet meer voor. Vanaf een torenflat zie je nauwelijks nog parken.”

In het land van Crazy Rich Asians, een populaire film over de stinkend rijke elite van Singapore, leven de bewoners volgens Phoebe in een bubbel. Ze weigeren de gevolgen van hun overconsumptie voor het klimaat onder ogen te zien. “Sin­gapore is een kapitalistische staat met naar verhouding het grootste aantal miljardairs ter wereld. We zijn het financiële centrum van de wereld waar het grote geld wordt verdiend. En internationale investeerders eisen stabiliteit.”

Greta Thunberg

De komst van social media heeft vooral jongeren aan het denken gezet. “Greta Thunberg heeft ons wakkergeschud”, vertelt Phoebe. De toen 16-jarige Greta zeilde in 2019 op een boot naar de VN-Klimaattop in New York. Daar sprak ze de wereldleiders op hun onverschillig­heid aan met de woorden: “Hoe durven jullie!” In Davos riep ze tegen het World Economic Forum: “Ik wil niet dat jullie hoopvol zijn. Ik wil dat jullie in paniek zijn en dat jullie elke dag de angst voelen.” In de autoritaire staat Singapore, waar vrije pers niet bestaat en je evenmin mag protesteren, maakte de jonge Greta grote indruk.

Voorafgaand aan de klimaattop in New York demonstreerden wereldwijd miljoenen mensen tegen de klimaatcrisis. De Singaporese jongeren wilden niet achterblijven. In het Hong Lim Park, ge­legen tussen de hoogste wolkenkrabbers van de stad, wees de overheid een plekje aan. Phoebe was een van de organisatoren van deze eerste klimaatrally in de stadstaat, het woord mars mocht niet worden gebruikt. “We waren allemaal erg opgewonden. Tegelijkertijd voelde ik dat het niet klopte. De politiebewaking was enorm. Later hoorde ik dat er een lijst was aangelegd met de namen van alle deelnemers.” Uiteindelijk demon­streerden 1400 Singaporezen. Het waren er naar verhouding niet veel, maar het was de eerste officiële demonstratie in de geschiedenis van Singapore.

Scholier Wong J-min was de eerste die – geïnspireerd door Greta Thunbergs Fridays for Future-schoolstaking – in Sin­gapore een schooldag oversloeg. In haar eentje stond de 18-jarige op een vrijdag in 2020 met een reeks protestborden voor het hoofdkantoor van oliemaatschappij ExxonMobil. Daarop had ze geschreven: “Planet over Profit”, “Schoolstrike 4 Climate” en “ExxonMobil kills kittens and puppies”. De economie van Singapore draait niet alleen op de financiële sector, maar ook voor meer dan 20 procent op de productie en export van fossiele brandstoffen. Op de kleine eilanden voor de kust staan grote olieraffinaderijen. Singapore is voor zijn energie bijna volledig afhankelijk van fossiele brandstoffen, zonne- en windenergie dragen nauwelijks bij. De regering zegt wel ‘schoon’ gas te gebruiken.

Volgens de Climate Action Tracker, een internationale onderzoeksgroep die het klimaatbeleid van 32 landen volgt, onderneemt Singapore te weinig om de uitstoot van broeikasgassen te vermin­deren die bijdragen aan de opwarming van de aarde. Ook in Singapore voelt de bevolking de toenemende hitte. Deze zomer stegen de temperaturen er boven de 37 graden Celsius, terwijl het kwik normaal rond de 30 graden schommelt. De regering vindt de conclusie van de internationale onderzoeksgroep onterecht. Volgens het ministerie van Buitenlandse Zaken draagt Singapore wereldwijd voor maar 0,11 procent bij aan de uitstoot van broeikasgassen.

Gearresteerd

Toen Wong J-Min haar demonstratie op social media plaatste, werd ze door de politie meegenomen naar het bureau en kon ze haar telefoon inleveren. Nadat ze was verhoord mocht ze weer naar huis. Voor de 20-jarige student Nguyen Nhat Minh liep het slechter af. Hij had net als Wong op social media een foto van zich­zelf geplaatst. Op een bord dat hij om­ hoog hield stond de tekst “SG [Singapore] is better than oil @Fridays4futuresg”. Nguyen werd gearresteerd. Daarna begon de staat een rechtszaak tegen hem. Wat er precies met hem is gebeurd, valt niet te achter­halen. Het proces vond plaats achter gesloten deuren. Zowel Wong als Nguyen werden niet veroordeeld voor hun acties. Ze stopten wel met hun schoolstaking, sloten hun socialmedia-accounts en weigeren sindsdien met journalisten te praten. Ook op een e-mailbericht reageren ze niet.

Wie wel een bericht terugstuurt, is Jolovan Wham. Hij woont tegenwoordig in vrijwillige ballingschap in Taiwan. Hij werd veroordeeld nadat hij voor de rechtbank protesteerde waar de zaak tegen Nguyen plaatsvond. Op een papier dat hij omhoog hield had hij als protest een smiley getekend. Jolovan kreeg een week gevangenisstraf. Hij was al eerder veroordeeld omdat hij openlijk had gedemonstreerd voor het recht op vrijheid van meningsuiting. Inmiddels lopen er zo veel zaken tegen hem dat hij is uitgeweken naar het buitenland. “Van de buitenkant lijkt Singapore met al die moderne wolkenkrabbers en hip geklede Singaporezen progressief. Maar in werkelijkheid leven we in deze autoritaire staat in angst”, legt Jolovan uit. Hij weet niet of hij ooit nog terugkeert naar Singapore.

Online protest

Dit jaar was er geen klimaatrally. Op de vraag waarom niet, wil het bestuur van de Singapore Climate Rally niet reageren. Ze verwijzen naar hun Facebookpagina waarop ze online protesteren tegen olievervuiling in de Baai van Singapore en het verdwijnen van nog meer bossen. Ze gaan niet meer de straat op, noch onderhouden ze op persoonlijke naam contacten met de media. Adian Mock, net als Phoebe een van de oprichters van de Singapore Climate Rally, zegt zich te hebben teruggetrokken uit het bestuur. “Dit is niet de juiste tijd voor demonstraties”, schrijft hij in een email. Hij wil geen toelichting geven. “Ik heb net een nieuwe baan en geen tijd meer voor deze hobby. Ik draag de milieubeweging zeker een warm hart toe. Maar de jonge gene­ratie kan beter het stokje overnemen.”

Compromissen sluiten

“Demonstreren in Singapore heeft niet zo veel effect”, stelt de populaire influencer Kong Man Jing, die zichzelf Biogirl MJ noemt. Ze ziet zichzelf liever als onderwijzer. “Het gaat erom dat we in onze strijd voor een beter milieu de regering aan onze kant krijgen. Het draait om respect en luisteren naar elkaar. Op de lange termijn werkt openlijk protesteren niet. We staan op een eiland naar elkaar te schreeuwen. We moeten een compromis met de regering sluiten.” Bovendien past actievoeren niet in de Aziatische cultuur, vindt ze. “Hier zijn we te bang om hardop te zeggen wat we denken. We dienen respect te hebben voor oudere mensen”, zegt ze lachend.

“Hier zijn we te bang om hardop te zeggen wat we denken. We dienen respect te hebben voor oudere mensen”

Op moment van spreken is Jing net teruggekeerd van de klimaattop COP29 in Baku, waar ze aan het hoofd stond van de jongerenbeweging van de Singaporese regering. Volgens haar draait het allemaal om bewustwording, en dat de inwoners van Singapore gaan begrijpen waarom behoud van groen zo belangrijk is. Met haar socialmediapagina Just Keep Thinking trekt ze inmiddels meer dan 1 miljoen volgers. In haar filmpjes vol humor reist ze door de stadstaat en laat ze zien wat je zelf kunt ondernemen om Singapore groen te houden. “Volkstui­nen zijn momenteel razend populair. Je ziet dat jong en oud samenwerken. Dat is niet alleen goed voor het klimaat maar ook voor het gemeenschappelijke gevoel.” Of ze volgt het laatste groene hikingtrail over het eiland, waar vroeger de trein van Singapore naar Maleisië reed. Grappend vertelt ze in haar video hoe het gebied rond de treinrails is veranderd in “een woeste jungle” met daarin “de laatste wilde insecten”. In een Instagram-reel legt ze haar volgelingen het nut van insecten en planten uit.

“Zolang je niet tegen de staat protesteert en je persoonlijk inzet voor het milieu, mag alles in Singapore”, zegt Phoebe op cynische toon. Ondanks verschillende nieuwe initiatieven van Singaporezen, zoals het opzetten van winkels voor tweedehandskleding, of het produceren van papieren rietjes en bekers, blijft ze teleurgesteld in de vergroening van Singapore. “De recyclingbedrijfjes dragen voor nog geen 4 procent bij aan de totale recycling van het afval in Singapore. ­Iedereen wil heus wel wat voor het milieu doen, als we onze luxe maar niet hoeven op te geven.”

Het besef is er

“Zolang je niet tegen de staat protesteert, mag alles in Singapore”

Biogirl MJ is positief over de betrokkenheid van jongeren bij klimaatverandering in Singapore. “10 jaar geleden werd er nog nauwelijks over klimaatverandering gesproken. Singaporezen hebben nu veel meer kennis. Dat zie ik als vooruitgang. We beseffen dat we actie moeten ondernemen om ons milieu te beschermen. De regering heeft afspraken gemaakt in het plan voor een Groene Stad, zo is er beloofd dat in 2030 het aantal parken en bomen verdubbeld zal zijn. We weten dat we hard worden getroffen door de stijgende temperaturen. Onlangs ontmoette ik een meisje dat naar aanleiding van mijn video’s op haar school een milieuclub heeft opgezet. Daar word ik echt blij van.”

Ook Grace Lim wil graag een bijdrage leveren aan een groener Singapore. Ze heeft als een van de eerste groene agrarische ondernemers een biologisch verticaal tuinbouwbedrijf opgezet: GroGrace. Het staat tussen de containers op het dak van een loods bij de haven. In de verte zie je de rokende pijpen van de petroleumbedrijven. “Mijn kinderen moeten gezonder kunnen eten. Bijna al het voedsel dat je hier in de supermarkt koopt, wordt vanuit het buitenland geïmporteerd. Onze groenten en fruit zijn allemaal bespoten en zitten vol chemicaliën.” Met behulp van buitenlandse investeerders, onder meer uit Nederland, kon ze starten met haar tuinbouwbedrijf. De Singaporese overheid investeerde vervolgens 1 miljoen euro en 2 jaar geleden ontving ze de prijs voor de meest innovatieve groene ondernemer van het jaar.

De regering luisterde

“Er is sprake van een positieve gedragsverandering in Singapore”, concludeert ook David Tan, onderzoeksassistent Biologische Wetenschappen van de Nationale Universiteit van Singapore. “Toen een bouwondernemer onlangs een flink stuk bos kaal kapte, spraken verschillende Singaporezen zich boos uit op social media. De ondernemer zei een fout te hebben gemaakt. Hij wist niet dat hij officieel nog geen kapvergunning had. Er verschenen foto’s van een prachtig groen natuurgebied zoals het eruit zag voor het kappen. Met daarnaast foto’s van een lelijk kaal stuk grond zo groot als een voetbalveld. Mensen reageerden geschokt.”

“Er zijn nog vier kleine stukjes oorspronkelijke jungle over in Singapore”, vervolgt Tan. Een daarvan is het Clementi Forest. De overheid wil een deel daarvan voor de bouw van appartementen gebrui­ken. Een groepje Singaporezen startte op eigen initiatief een handtekeningenactie voor behoud van het bos. Volgens een nieuwe wet mogen Singaporezen bij het Publieke Petitie Comité van de overheid een petitie indienen die vervolgens in het parlement wordt besproken. De Tweede Kamer van Singapore besloot na een debat een deel van de jungle intact te laten. “We hebben niet helemaal gewon­nen. Maar de regering heeft wel naar ons geluisterd.”