Op 6 november 1994 kwamen duizenden mensen naar Vijfhuizen in de Haarlemmermeer om in één dag een compleet bos aan te leggen: het Bulderbos. Ruim honderd organisaties en particulieren schaften adoptiebomen aan als protest tegen de aanleg van de Polderbaan. Op 6 september vieren de boomplanters en actievoerders van toen en de ‘bulderboswachters’ van nu de 20ste verjaardag van ‘dit levende natuurmonument’! Wijnand Duyvendak, destijds een van de initiatiefnemers, blikt terug én vooruit.
Er is een mooie luchtfoto van de aanleg van de vijfde baan van Schiphol. Je ziet de akkers die zijn omgeploegd, het grondwerk dat zo goed als klaar is, de eerste hekken die geplaatst zijn, een gracht die gegraven is – de contouren van de nieuwe baan zijn scherp zichtbaar. In het midden van de foto zie je een klein groen vierkant, onaangetast: hier houdt het ‘kleine’ Bulderbos nog fier stand tegen de bulldozers. De aanleg kan niet voltooid worden. En linksboven op de foto zie je, net buiten de baan, de duizenden bomen die het ‘grote’ Bulderbos vormen.
Twintig jaar
Dit jaar najaar viert het Bulderbos haar twintigjarig bestaan. Duizenden mensen plantten er in het najaar van 1994, op initiatief van Milieudefensie, een boom en honderden mensen werden mede-eigenaar van de grond.
Het kleine Bulderbos is na een jarenlange juridische strijd uiteindelijk in 2001 door Schiphol onteigend waarmee de bouw van de vijfde baan – inmiddels ‘Polderbaan’ gedoopt – voltooid kon worden. Het grote Bulderbos groeit en bloeit nog altijd. Waar ooit aardappelen geteeld werden, vind je nu het kleinste natuurgebiedje van de Haarlemmermeer.
Conflict
Het was een mooi idee om samen grond te kopen op de plek waar de nieuwe startbaan gepland was: bomen tegen beton, een juridische voet tussen de deur en duizenden mensen grepen de kans zelf een boom te planten en te getuigen van hun protest tegen Schiphol. Schiphol moest maar zien de grond alsnog te pakken te krijgen.
De uitbreiding van Schiphol ontwikkelde zich in de jaren erna tot een groot politiek en maatschappelijk conflict, mede dankzij het Bulderbos. Het leidde tot stevige discussies in huiskamers en cafés, tot verhitte debatten in politiek Den Haag, en het was bij tijd en wijle opening van het Journaal.
Nederland Distributieland
Het was nogal een ambitie die we hadden bij Milieudefensie: de groei van Schiphol beperken en de aanleg van de vijfde baan stoppen. De expansie van Schiphol was één van de grote ambities van de Paarse kabinetten, de liefdesbaby van Wim Kok, en de kern van het destijds dominante economische idee dat Nederland een ‘Distributieland’ moest worden. Schiphol en de KLM waren diep verankerd in het in Nederland zo invloedrijke old boys network en vormde voor nogal wat Nederlanders deel van hun identiteit, Neērlands trots. Een machtiger tegenstander was nauwelijks denkbaar.
Deze machtsverhoudingen in een paar jaar compleet omdraaien was vanzelfsprekend onmogelijk. Voor ons stond voorop: we wilden het geprobeerd hebben, het debat over de toekomst van het vliegverkeer – en daarmee onze economie in de toekomst – aftrappen, Schiphol in het defensief brengen en een voet dwarszetten. En we wilden dat er eindelijk milieugrenzen voor de luchtvaart zouden komen.
Instant succes
De afgelopen zomer las ik de onlangs verschenen biografieën van de sociaaldemocratische voorlieden Troelstra en Wibaut. Al gaan ze over een andere tijd, wat me trof in beide mannen was de bijzondere combinatie van geduld en ongeduld, van onrust en onverzettelijkheid: hun politieke activiteiten omspannen welhaast een halve eeuw. Tientallen jaren lang duurde hun strijd voor het algemeen kiesrecht, de 8-urige werkdag en de invoering van een fatsoenlijk pensioen.
We verwachten tegenwoordig van politieke actie veel te snel instant-succes. Eén, wellicht twee jaar mag een politieke campagne duren en dan starten de meeste maatschappelijke organisaties alweer hun volgende campagne. Dat is niet zomaar: donateurs en subsidiënten hijgen de clubs in de nek en willen snel en concreet resultaat. Zij willen steeds weer iets nieuws voorgeschoteld krijgen in wat verwordt tot het theater van de vluchtige politieke actie.
Onderschat daarbij niet de rol van de Postcodeloterij, verreweg de grootste geldverstrekker aan maatschappelijke organisaties (zij spreken van ‘goede doelen’). Voor hen is de vraag of de actie (‘het project’) binnen korte tijd een concreet en tastbaar resultaat oplevert de belangrijkste toetssteen voor wel of niet verschaffen van subsidie. Het middel verwordt zo al gauw tot doel. ‘Is het haalbaar?’ is inmiddels veel te vaak de centrale vraag op de burelen van de maatschappelijke organisaties en niet ‘Is het nodig?’.
Geluidsoverlast
Een goeie actie is spannend, en het resultaat ongewis. Een goeie campagne zet hoog in, omdat milieubehoud grote veranderingen vraagt. Waar en wat je wint, is moeilijk te voorspellen, waar de resultaten neerdalen soms pas jaren later te zien.
Waarom is in Nederland de verontwaardiging groter dan waar ook ter wereld als een directeur van Greenpeace wekelijks heen en weer vliegt tussen zijn woonplaats in Luxemburg en zijn werk in Amsterdam? Het is een echo van de heftige discussies over Schiphol in de jaren negentig. In Nederland is vliegverkeer onverbrekelijk verbonden geraakt met milieuvervuiling, geluidsoverlast én klimaatverandering. Vliegverkeer is niet langer alleen maar geweldig, maar ook een probleem.
We zijn ook anders over onze economie gaan denken. Het is nu ondenkbaar dat nieuwe vliegvelden en havens nog zoveel enthousiasme in politiek Den Haag en in het bedrijfsleven zouden losmaken als ze deden in de jaren negentig. Niet langer beton en asfalt, maar ‘innovatie’, ‘kennis’, ‘creativiteit’ en ‘diensten’ zijn sleutelwoorden in het debat. Dit is al een belangrijke stap voorwaarts.
Milieugrenzen
Ander voorbeeld van een effect van alle inspanningen. Schiphol tobt dezer dagen opnieuw met z’n toekomst: de worsteling met de afgedwongen milieugrenzen – het resultaat van de acties – duurt voort en maken verdere groei in de Haarlemmermeer onmogelijk. De luchthaven en haar trouwe bondgenoot in Den Haag, het ministerie van Verkeer en Waterstaat (nu ‘Infrastructuur en Milieu’ geheten) hebben recent hun oog op de Flevopolder laten vallen. Daar moet een dependance van Schiphol gebouwd worden. Een nieuw conflict is in aantocht.
En er is nog iets anders. Iedereen die meedeed aan de Schipholacties draagt deze ervaring bij zich en neemt die nu mee in hedendaagse acties en (vrijwilligers)werk: de ervaring samen een vuist te kunnen maken, de kennis over het voeren van juridische procedures en de lessen die we leerden bij de eerste experimenten met een ‘groen polderoverleg’. Ook dit is een manier waarop het Bulderbos groeit en bloeit.
Lange adem
Wie grote veranderingen bevecht, zal een lange adem moeten hebben. Het vraagt om een inzet van tientallen jaren. Het zou een mooie onthulling zijn als Milieudefensie op het jubileumfeest op 6 september a.s. van het Bulderbos bekend zou maken grond te hebben aangekocht bij Lelystad, daar waar Schiphol Twee gepland is. Voor een nieuw Bulderbos.
Wijnand Duyvendak is één van de initiatiefnemers van het Bulderbos en in de jaren negentig werkzaam bij Milieudefensie
Geef een reactie