Mario Veen doet onderzoek naar desinformatie over de klimaatcrisis. Hij onderscheidt vijftien verschillende patronen, die iedereen moet leren herkennen. “Net als de basis van klimaatverandering, moeten we ons de basis van klimaatdesinformatie eigen maken.”
Mario Veen voert, online en offline, heel veel gesprekken over klimaatverandering. Als hoofddocent Communicatie in Digitale Transitie bij de Hogeschool Utrecht doet hij onderzoek naar sociale interactie over de klimaat- en ecologische crisis. Een beter klimaatbeleid komt niet van de grond zonder draagvlak, zegt Veen, en daarvoor is weer meer klimaatbewustzijn nodig. “Om dat te stimuleren, moeten we kernboodschappen van de klimaatwetenschap en de gevolgen van klimaatverandering goed communiceren. Maar de mensen die dat doen, worden enorm in de wielen gereden door desinformatie.” Als filosoof is hij geïnteresseerd in hoe mensen een beeld van de realiteit krijgen dat in strijd is met de wetenschap. “Ik heb veel met flat earthers gesproken, mensen die geloven dat de aarde plat is. Als je dat vergelijkt met de reacties van klimaatontkenners zie je: het onderwerp is anders, maar de patronen zijn precies hetzelfde.”
Hoe heb je je onderzoek naar klimaatdesinformatie gedaan?
“Een deel was literatuuronderzoek. Er bestaat gelukkig al veel onderzoek naar desinformatie, dat heb ik vertaald naar de context van klimaatdesinformatie in Nederland. En daarnaast doe ik veel, ja, ik noem het maar veldonderzoek. Ik spreek al 2 jaar lang heel veel met klimaatontkenners, uit oprechte interesse. Niet om hun ongelijk te bewijzen, maar om te weten te komen: waar baseren ze zich op? En hoe reageren ze op mijn reacties?”
“Het is een informatieoorlog: wat het meest wordt herhaald, wint”
Veen onderscheidt in het eerste deel van zijn onderzoek vijftien patronen van klimaatdesinformatie, die hij onderverdeelt in drie groepen. Ten eerste: inhoudspatronen, waarbij feiten van klimaatwetenschap ontkend worden, zoals de opwarming van de aarde die door de mens veroorzaakt wordt. De tweede groep zijn procespatronen, waarbij het vooral draait om twijfel zaaien. Daarbij worden tactieken ingezet als cherry picking en nepexperts opvoeren. Tot slot zijn er vertragingstactieken, zoals het afschuiven van verantwoordelijkheid (‘maar China dan!’) of opgeven (‘er is toch niks meer aan te doen’).
Een deel van je onderzoek was online?
“Ja, ik experimenteerde met online posts waarvan ik dacht dat mensen erop zouden reageren. ‘Dit weten we 100 procent zeker over klimaat’, berichten met die strekking. Het bleek dat steeds dezelfde mensen reageerden, op elk uur van de dag. Er is een kleine groep harde klimaatontkenners die daar echt hun hobby van heeft gemaakt. Als je daarmee in gesprek bent, kun je eigenlijk heel weinig doen. Het is beter om ze te negeren, ook omdat je de boodschap niet per ongeluk verder wilt verspreiden. Arjen Lubach heeft het goed uitgelegd in zijn item De online fabeltjesfuik. Als je daar eenmaal in zit, kom je er lastig weer uit.”
Het is toch niet altijd een verloren zaak?
“Nee, ook klimaatontkenning kent een schaal. Heel veel mensen zitten ergens in het midden. Die zijn niet voor of tegen, ze twijfelen gewoon. Of denken: het is me allemaal te ingewikkeld. Mijn onderzoek richt zich vooral op hoe we kunnen voorkomen dat iemand in die fuik belandt.”
Hoe doen we dat?
“We moeten mensen weerbaar maken door de kernboodschappen van de klimaatwetenschap te blijven herhalen. Heel kort samengevat: het wordt warmer, dat komt door mensen, we weten dat zeker, het is erg en we kunnen het nog beperken. Als mensen al in de fuik zitten, kun je laten zien waar de desinformatie vandaan komt: dat ze zijn gevallen voor goede marketing. We moeten desinformatie ook zo snel mogelijk leren herkennen. Net als de basis van klimaatverandering moeten we ons de basis van klimaatdesinformatie eigen maken. En als steeds meer mensen die kennis verspreiden, gebeurt er hetzelfde als met roken. Op een gegeven moment dringt het door: hé, roken is echt wel schadelijk.
Die vergelijking maak ik niet voor niets: de fossiele industrie heeft letterlijk de tactiek van de tabaksindustrie overgenomen. Ze wisten uit eigen onderzoek al hoe schadelijk olie en gas zijn voor het klimaat. Maar in plaats van die informatie te delen, gingen ze hun eigen bevindingen publiekelijk tegenspreken en sponsorden ze denktanks over klimaatdesinformatie. Later, rond het Kyoto-protocol, zijn ze meer overgegaan op twijfel zaaien. Daarna begon de greenwashing en het imago oppoetsen door allerlei sponsoring van academica en cultuur, in die fase zitten we nu. Ze willen klimaatbeleid zo veel mogelijk vertragen. Dat is heel frustrerend, maar uiteindelijk gaan steeds meer mensen naar de wetenschap luisteren en komt dat beleid er toch.”
Maar wie moet informatie dan delen, iedereen?
“Mijn grootste hoop ligt bij de professionals. Als je meer impact wil maken, kijk dan wat je kan doen in je werk. In Engeland heb je de slogan: every job is a climate job. Neem bijvoorbeeld gezondheidsprofessionals. De huisarts staat in de top vijf van beroepen die het meest geloofd en vertrouwd worden op het gebied van klimaatverandering. Voor veel andere beroepen zie je dat vertrouwen afhankelijk is van politieke voorkeur, maar bij artsen is dat niet het geval. Zij hebben bovendien een duidelijke boodschap. De klimaatcrisis is de grootste gezondheidscrisis van onze tijd, door bijvoorbeeld luchtvervuiling. Dus is het voor huisartsen belangrijk dat informatie erover goed wordt overgebracht.”
Een andere groep die jij oproept om meer te doen zijn journalisten.
“Journalisten moeten de boodschap vaker herhalen, desinformatie herkennen en erop reageren. Eigenlijk zouden ze elke extreme weersgebeurtenis die gekoppeld is aan klimaatverandering moeten benoemen. Van orkaan Beryl zei de NOS bijvoorbeeld: dit is de grootste, krachtigste orkaan ooit die zo vroeg in het jaar ontstaan is, als gevolg van de In actie/groene gastadressen hoge zeetemperatuur. Maar waarom is die zo hoog? Dat komt niet alléén door klimaatverandering, maar zonder klimaatverandering zou het niet gebeuren. Dat moet je uitleggen. Het is een soort informatieoorlog. Wat het meest wordt herhaald, wint.”
Ook wetenschappers hebben een rol. Die worden steeds activistischer.
“Ja, vind je het gek! Ze worden behandeld alsof ze de boel aan het belazeren zijn. Er wordt gevraagd door wie ze dan worden betaald. Het IPCC wordt corrupt genoemd. De PVV en Forum voor Democratie noemen het KNMI een politieke organisatie. De PVV zei letterlijk: ‘Het KNMI moet zich niet met klimaat bezighouden, ga gewoon het weer voorspellen.’ Wetenschappers zien dat hun boodschap niet gehoord wordt, maar die ándere boodschappen worden wel gehoord.
“De fossiele industrie heeft de tactiek van de tabaksindustrie overgenomen”
Helaas is het niet voldoende om hun boodschap zo goed mogelijk te verwoorden, ze moeten zich ook voorbereiden op desinformatietactieken. En een van de tactieken is het in diskrediet brengen van de expert. Ook hulpverleners moeten zich voorbereiden, op een agressieve patiënt bijvoorbeeld. Dat is natuurlijk niet waarom ze arts zijn geworden, maar het is wel een realiteit. Bij klimaatwetenschappers gaat het niet om fysiek geweld, maar je zou bijna kunnen zeggen een soort emotioneel geweld.”
Er wordt vaak op de persoon gespeeld. Is dat ook een van de patronen?
“Ja, en dan vaak in combinatie met complotdenken, net zoals bij de flat earthers. Iets op de persoon spelen is ook een manier om experts in diskrediet te brengen. Ik ervaar het zelf ook, al valt dat in het niet bij wat anderen meemaken. Men impliceert dat ik voor de deep state of voor Poetin werk, ik krijg ook veel mail met complottheorieën erin. We worden tegengewerkt en er is een lobby om klimaatactivisten te criminaliseren. Maar ik krijg ook vaak te horen: ze proberen je het zwijgen op te leggen omdat je een bedreiging bent. En dat doet me goed.”
De 15 patronen van klimaatdesinformatie
Inhoudspatronen
De feiten van klimaatwetenschap die worden ontkend:
1. Het wordt warmer
2. Het ligt aan ons
3. We weten het zeker
4. Het is erg
5. We kunnen klimaatverandering beperken
Procespatronen
Desinformatie gebruiken om twijfel te zaaien:
6. Cherrypicking (selectief bewijs kiezen)
7. Complotdenken
8. Drogredenen
9. Nepexperts opvoeren, echte experts denigreren
10. Onrealistische verwachtingen van wetenschap (bijvoorbeeld door onwetendheid over wetenschappelijke consensus)
Vertragingstactieken
Desinformatie gebruiken om klimaatbeleid te vertragen:
11. Verantwoordelijkheid afschuiven
12. Opgeven
13. Nadelen benadrukken
14. Greenwashing promoten
15. Moodsplaining (een ander vertellen hoe die zich moet voelen over de klimaatcrisis, bijvoorbeeld door het te bagatelliseren)
Lou zegt
Respect voor de goede bedoelingen, echter de meeste desinformatie komt van de instituten (zoals ook deze website) die we eigenlijk zouden moeten kunnen vertrouwen op hun integriteit. Echter financiële, machtspositie en ambitie belangen spelen een grotere rol dan de integriteit en het eerlijk zijn tegen de burger. Gevolg is dat de overheid en Ngo’s die vooral door diezelfde overheid worden gesubsidieerd inmiddels te boek staan als zeer onbetrouwbaar en corrupt bij inmiddels 20% van de burgers en dat groeit alleen maar door de vele leugens een broodjeaapverhalen van deze instituten. Gevolg is dat desinformatie op grote schaal wordt gepromoot door het gedrag van deze instituten.
NB: Let wel ik ben heel mij leven milieubewust en pacifist geweest, en ben dat nog. Daardoor kan ik juist julie desinformatie makkelijk doorzien. Maar mogelijk hebben jullie het zelf niet door. natuurlijk moet er heel veel gebeuren om klimaatveranderingen (normaal proces al miljarden jaren) en milieuverontreiniging tegen te gaan echter jullie doen precies het tegenovergestelde met jullie absurde en zelfs krankzinnige dubieuze stellingen en selecetieve “wetenschappelijke” feiten.
Cor Nouws zegt
Dag Lou,
Dit is het verhaal wat ik sinds een jaar op sociale media hoor. Het is onzin. De wetenschappelijke informatie rond klimaat is niet perfect, maar overtuigend genoeg. Er is NB ook kritiek op IPPC rapporten die beargumenteerd dat belangrijke mechnismen in klimaat(-verandering) worden genegeerd, waardoor het waarschijnlijk nog veel erger is.
En wetenschap is ook waarnemen .. kijk wat er nu al aan extremiteiten als gevolg van klimaatgestuiter op alle continenten plaats heeft.
Samar Arons zegt
Hoe iemand als jij die toch kan lezen en schrijven niet weet dat de opwarming van de aarde de laatste eeuw exponentieel is toegenomen en geen “normaal proces van miljarden jaren” is blijft mij een raadsel.
Hoe je de vereniging Milieudefensie (dit is hun blad Down to Earth) als leverancier van desinformatie kunt zien is ook volkomen bizar. Weet je eigenlijk wel dat Milieudefensie uit de Club van Rome voortkomt? Als je inderdaad al je hele leven milieubewust bent zou je dat toch kunnen weten.
Je klinkt als een sektelid.
Cor Nouws zegt
Dank voor het artikel, interview. Ik twijfel echter sterk of het de juiste benadering is.
Desinformatie moet zichtbaar zijn door het tonen van juiste informatie. Bijvoorbeeld iets als:
https://klimaatveranda.nl/category/klimaatsceptici/
Desinformatie herkennen op basis van partronen als ‘ontkenning’ is de dood in de pot en in een democratie erg gevaarlijk. Voor je het weet adviseert de overheid wat de juiste informatie is. Wat dat heeft teweeg gebracht rond de corona-maatregelen is dramatisch (en wordt in Nl kranten nog altijd zeer zwaar onderbelicht): een sterke groei in wantrouwen naar de overheid en een grote ontvankelijkheid voor alle ‘informatie’ die op dat sentiment inspeelt (zie Lou hierboven).
Als ik wil reageren op een bericht dat bijv. vertelt dat ‘klimaatverandering komt door variatie in zonactiviteit’, of ‘door vulcanische activiteit’ of een op selectieve gegevens gebaseerde grafiek die ’toont’ dat het niet warmer wordt.. etc. moet ik zelf informatie gaan zoeken. Waarom? Het zijn standaard-argumenten waar toch een kort artikel, met verwijzing naar meer bronnen, voldoende informatie tegenover kan zetten.
Dus doe het klimaat een lol 😉
dank!
Cor
Hans Potters zegt
De relevante vraag is: wie verdient eraan? Want geld is macht en zijn wij niet allemaal loonslaaf en/of koopslaaf? Het Stockholmsyndroom zorgt ervoor dat wij maar het standpunt van de grootste macht aanhangen uit angst en behoefte aan ‘veiligheid’. Daarom nemen wij de standpunten over van degenen die onze gedachten koloniseren. Uiteindelijk is dit de weg naar de dood.
Zeker is, niet de machtigsten, ook niet wij, gegoede burgers. maar de armen het eerste slachtoffer zijn van milieubederf en klimaatverandering. dan ligt het toch voor de hand, dat machtige groepen leugens verkondigen om hun verdienmodel overeind te houden. En een van die leugens is blaming the victims en het lasteren van hen die het voor de armen opnemen. Zo wordt ontferming een misdaad en worden de eigenlijke misdaden goedgepraat. Zo worden we gemanipuleerd. En 85 jaar geleden hebben we ook de leugens geslikt en later gezegd ‘wir haben es nicht gewust. Nu echter hebben we dat excuus niet meer. We kunnen alleen de boodschappers doden, maar weten doen we het.
Samar Arons zegt
Goed artikel en fijn om zulke heldere duiding te krijgen. Taal is belangrijk.
Ik pleit voor een nieuw woord als commentaar op complotgezever:
Je bent geen complotdenker.
Je bent een complotgelover.
Als je zou denken zou je het niet geloven.
You are not a conspiracy theorist.
You are a conspiracy believer.
If you would be a theorist you would not believe it.