Genoeg van het depressieve gepraat over biodiversiteitsverlies en klimaatverandering? Bij Ecosystem Restoration Camps is iedereen welkom die daar iets aan wil doen. Maarten van der Schaaf reisde naar Spanje en stroopte zijn mouwen op.
Wie ‘La Junquera, Múrcia’ intikt op Google Maps, vindt een gehucht met vijf boerenschuren, een handjevol huizen en afbrokkelende ruïnes. Ten noordoosten van het dorp ligt een enorm zonnepanelenpark. Iets naar het zuiden ligt een groene oase. Daar ontspringt de Quípar, een rivier die uitmondt in de Middellandse Zee. Als je uitzoomt, schrik je je rot: geen groen vruchtbaar landschap, maar een eindeloze, geelwitte vlakte. Welkom in verwoestijnd Spanje.
Als je goed kijkt, zie je tussen de huizen en ruïnes van La Junquera een kleine tuin. Daar ligt het hoofdkwartier van ’s werelds eerste Ecosystem Restoration Camp. Vrijwilligers uit de hele wereld werken hier in Camp Altiplano mee aan het herstel van vijf hectare uitgeputte landbouwgrond – het gevolg van decennia industrieel boeren en overbegrazing. Ze hebben het land sinds 2017 in bruikleen van de Spaanse grootgrondbezitter Alfonso Chico de Guzman, een lokale voortrekker van regeneratieve landbouw. Dat is landbouw die, in de woorden van de beroemde voorvechter en ecoboer Joel Salatin, “heelt, in plaats van landbouw die inteert op de bodem, het water, de diersoorten en de gemeenschap”.
Camp Altiplano
In het echt ziet de omgeving er misschien nog apocalyptischer uit dan op Google Maps. Op een grauwe oktoberdag word ik rondgeleid door de Britse vrijwilliger Jonathan Church. Church coördineert de werkzaamheden. Op weg naar het kamp passeren we heuvels vol jonge amandelbomen in kilometerslange strakke rijen. Om alle boompjes zitten witte plastic beschermhoezen, waardoor de plek me doet denken aan een oorlogsbegraafplaats uit de Tweede Wereldoorlog. Tussen de bomen groeit vrijwel niets.
Te midden van dit monocultuurlandschap ligt Camp Altiplano. Van een afstand herken je het aan drie grote witte tenten en, in de verte, twee Mongoolse yurts. “Om vrijwilligers te kunnen verwelkomen zijn we begonnen met de aanleg van basisvoorzieningen zoals slaapplekken, composttoiletten en een overkapte keuken”, vertelt Church.
Om het kamp van water te voorzien heeft eigenaar De Guzman hogerop drie bassins laten graven. Daarin wordt regenwater opgevangen voor het besproeien van de moestuin. De vijvers vormen ook een goede broedplaats voor kikkers, waterslangen en insecten. ’s Nachts drinken er allerlei wilde dieren.
In de moestuin groeien courgettes, aubergines, tomaten, pompoenen, sla en mais. “We eten dagelijks groenten van eigen land,” zegt Church. Verderop staat een foliekas waarin stekjes kunnen worden gekweekt – maar die is nog niet volop in gebruik. Op het aangrenzende stuk land zijn grote gaten gegraven om deze winter vijfhonderd amandelbomen te planten. “Dit wordt geen monocultuurlandschap, zoals de akkers in de omgeving, maar boslandbouw”, vertelt Church. “We planten amandelbomen, kruiden, stikstofbindende bomen en struiken door elkaar.”
Herstelmaatregelen
Als we later die middag gezamenlijk salie, tijm, rozemarijn en lavendel planten, legt Church uit hoe ze dit ecosysteem nieuw leven willen inblazen. “Toen we begonnen, hebben we een analyse uitgevoerd van de bodem. Daaruit bleek dat er extreem weinig verschillende micro-organismen en schimmels in zaten. Dat is het gevolg van monocultuur en decennialang ploegen. Schimmels en bacteriën zetten mineralen en organisch materiaal om in voeding voor planten en zijn daarmee essentieel voor een goed-functionerend voedselsysteem.” Hij wijst naar een dun beboste berg in de verte. “Om de grond te verrijken hebben we uit dat bos schimmels gehaald. Daarmee hebben we een eigen brouwsel gemaakt, met ook nog allerhande inheemse zaden en zaden van permanent bodembedekkende soorten. Deze zogenaamde compostthee sproeien we over het land.”
De vrijwilligers hebben ook sleuven gegraven waardoor regenwater trager wegvloeit en beter wordt verspreid. De kruidenplantjes die we in de rotsachtige aarde zetten, staan naast die sleuven. “Het idee is dat hun wortels het regenwater opzuigen dat hierlangs wordt geleid.” Aan de rand van het land, op de steilste plekken, staan lage stenen muurtjes. “Die zorgen voor terrasvorming en verminderen erosie. Zonder deze ingreep kan een stevige regenbui de waardevolle toplaag die we proberen te herstellen, in één keer wegspoelen.”
De ingrepen lijken hun vruchten na anderhalf jaar al af te werpen. “Na het vallen van de eerste regens dit najaar, kleurde het door ons bewerkte land veel sneller groen dan de omliggende akkers. Toen het op een dag met bakken uit de hemel stortte, stroomde het water als een rivier over het omgeploegde land hiernaast, maar bij ons niet.”
Familie
Wanneer het land weer enigszins tot leven is gebracht, moet regeneratieve landbouw er vervolgens voor zorgen dat het ecosysteem zichzelf verrijkt. Dat is ook de visie van de dertigjarige landeigenaar De Guzman. “Mijn familie bezit hier al vijf generaties 1700 hectare landbouwgrond”, vertelt hij in zijn huis in La Junquera. “Als kind vroeg ik mijn vader dikwijls waarom hij al dat land niet gewoon verkocht. Zelf had ik er geen interesse voor.”
Dat verandert tijdens zijn studie in Boston. Al winkelend bij Whole Foods ontdekt De Guzman de groeiende vraag naar biologische producten. In de wetenschap dat trends uit de Verenigde Staten meestal overwaaien naar Europa, besluit De Guzman dat hij bij terugkomst in Spanje biologisch wil gaan boeren op het land van zijn familie. Hij trekt naar La Junquera, knapt een van de vervallen huizen op en sluit zich aan bij de lokale biologische boerencoöperatie AlVelAl. Zo komt hij in contact met John Liu, de initiator van de Ecosystem Restoration Camps.
Regeneratieve landbouw tegen klimaatverandering
Regeneratieve landbouw zorgt ervoor dat koolstofrijk organisch materiaal in de bodem toeneemt, waarmee CO2 uit de lucht wordt gehaald. Planten kunnen beter wortelen, voedingsstoffen worden beter opgenomen, water makkelijker vastgehouden, de biodiversiteit vergroot, resistentie tegen plantenziekten neemt toe en de bodemvruchtbaarheid verbetert. Volgens milieuactivist Paul Hawken, auteur van het boek Drawdown, het meest veelomvattende plan ooit om klimaatontwrichting te keren, kan regeneratieve landbouw wereldwijd in 10 jaar tijd per hectare 60 tot 150 ton CO2 uit de lucht trekken.
Groen goud
De Chinees-Amerikaanse filmmaker Liu is als onderzoeker verbonden aan het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW). Hij houdt zich al twintig jaar bezig met het herstellen van grootschalige ecosystemen. In de jaren negentig filmde hij de transformatie van het Chinese Loess plateau: van uitgeput gebied tot bloeiend landschap. Vervolgens stond hij aan de wieg van de Nederlandse stichting Commonland die investeert in grootschalig ecosysteemherstel.
Op de Tegenlichtdocumentaires Groen Goud (2012) en Groen Goud 2 (2014) die hij voor de VPRO maakte, kwamen vele enthousiaste reacties van kijkers. Dat bracht hem erop Ecosystem Restoration Camps te beginnen. “Let’s go camping to restore the earth and ourselves!”, verkondigt Liu nu overal waar hij komt.
“Het doel is om plekken te creëren waar iedereen kan komen leren over ecosysteemherstel en daar daadwerkelijk mee aan de slag kan gaan”, vertelt Liu.
De in Nederland gevestigde Stichting Eco Restoration Camps zet de grotere visie neer en zorgt voor startfinanciering. De individuele kampen opereren zelfstandig en organiseren zichzelf.
Camp Altiplano in Spanje opende in 2017, in maart 2019 volgt een kamp op de Guanajuato hoogvlakte in Centraal-Mexico. Verder zijn er kampen in oprichting in Nepal, Kenia en Californië.
“De kampen moeten bovenal leuk en inspirerend zijn”, schetst Liu zijn ideaalbeeld. “Je leert bijvoorbeeld hoe je een composttoilet maakt en welke bomen je moet planten voor stikstofbinding in de bodem. Je werkt maximaal vijf uur per dag in kleine teams en eet daarna heerlijk biologisch van eigen land.”
Sprookjesachtig gezellig
Op de Spaanse hoogvlakte zitten negen vrijwilligers uit de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Nederland en Israël als een grote familie aan een lange eettafel. De Israëlische Dori Shredel zet een dampende bonenstoofpot op tafel, de wijnglazen worden vol geschonken. De stemming is uitgelaten, er wordt hard gepraat en veel gelachen.
Toch is het niet altijd zo sprookjesachtig gezellig, erkent de Britse biologe Frances Osborn die hier al een jaar meehelpt. “Het fysieke werk is zwaar en sociaal gezien is het soms ook best pittig. Vrijwilligers komen en gaan. Privacy is er nauwelijks: alle tenten en kamers worden gedeeld. En behalve de vrijwilligers woont hier niemand. De dichtstbijzijnde bar of winkel is tien kilometer verderop.”
“We beslissen hier met elkaar”, gaat Osborn verder. “Dus moeten we veel overleggen en onze onenigheden uitpraten.” Tijdens een vergadering merk ik dat niet iedereen daar altijd geduld voor heeft. Wanneer er over een tamelijk onbeduidend thema minutenlang wordt doorgepraat, snauwt een vrijwilliger een van zijn collega’s af. De voorzitter, die wekelijks wisselt, roept hem tot de orde. “Als je geen zin hebt om hier te zijn, dan hoeft dat niet”, zegt ze vriendelijk. De geïrriteerde vrijwilliger excuseert zich en stapt op. “Ik kom bij het volgende discussiepunt terug, goed?”
Iedereen nodig
Dat volgende agendapunt betreft het naderende weekend waarin het kamp vrijwilligers uit de omgeving zal ontvangen. Gezamenlijk wordt besloten dat de extra mankracht wordt ingezet voor het restaureren van een ruïne tot slaapgelegenheid. “Deze winter moet er veel geplant worden”, legt Church uit. “Daar hebben we veel mensen voor nodig. Die moeten we wel fatsoenlijk onderdak kunnen bieden. Het kan hier ’s winters flink koud worden.” Hij zucht. “Er moet nog zo veel meer. Maar onze middelen zijn beperkt.”
Maar geld is niet de grootste uitdaging, vindt Liu. “Voor het kamp in Múrcia haalden we met crowdfunding in een paar weken ruim vijfendertigduizend euro op. Het gaat uiteindelijk vooral om het vergroten van het bewustzijn van mensen over de hele wereld. We hebben iedereen nodig.”
Als ik ’s nachts in mijn tent lig, vraag ik me af: hoe lang moet het duren voordat Liu’s boodschap massaal aanslaat? Boven Camp Altiplano dondert en bliksemt het. Het onweer blijft ruim een uur hangen, want het waait nauwelijks. Dan barst de regen los.
Lees op www.ecosystemrestorationcamps.org hoe je mee kunt doen.
Geef een reactie