Dat zegt advocaat Rogier Hörchner.
Een activist van Greenpeace werd begin oktober opgepakt toen hij een doos met een ballon wilde begraven tussen de treinrails bij Borssele. Die zou omhoog komen voor een trein met een kerntransport. “Atoomrel Greenpeace” kopte De Telegraaf, en de krant concludeerde: “Nederland is een ramp bespaard gebleven.”
Marieke van der Werf van het CDA stelde onmiddellijk Kamervragen. De PVV noemde Greenpeace een “criminele organisatie”. En VVD-er Matthijs Huizing vond het “onbestaanbaar dat organisaties die willens en wetens de wet overtreden, belastingvoordeel krijgen.” Schenkingen aan organisaties met een status als ANBI, Algemeen Nut Beogende Instelling, zijn namelijk aftrekbaar voor de inkomstenbelasting. Wat Huizing betreft raken wetsovertredende organisaties hun ANBI-status voor vijf jaar kwijt.
Hoewel het onderzoeksjournalistieke radioprogramma Argos van de VPRO al ontzenuwde dat er sprake zou zijn geweest van een dreigende ‘ramp’, spreken enkele Kamerleden toch over het aanpassen van de ANBI-status. Wat is er nu precies gebeurd? En wat zou het voorstel van Huizing kunnen betekenen? We vroegen het Rogier Hörchner, sinds 2004 advocaat van Greenpeace.
Wat is er gebeurd met de activist die aangehouden is?
Hij is vijf nachten vastgehouden. Dat is uitzonderlijk. Meestal staat een activist binnen zes uur weer op straat. In dit geval werd er echter in de beginfase uitgegaan van het ‘opzettelijk veroorzaken van gevaar voor het spoorwegverkeer ‘. Zo’n aanklacht betekent dat de activist zou hebben gewild dat de trein een ongeluk kreeg. Een aanslag dus. Maar als er één organisatie is die niet wil dat zo’n trein ontspoort, dan is het Greenpeace. Er is nooit enig gevaar geweest. Ik denk dat het gewoon een geldboete wordt.
Kamerlid Huizing riep meteen na de Greenpeace-actie dat hij wilde dat de wet wordt aangepast zodat wetsovertredende organisaties geen belastingvoordelen meer krijgen.
Dat ’was een vreemde uitspraak, want dit staat al in de wet. In 2009 is er een wijziging aangenomen op de ANBI-regeling: een organisatie kan zijn ANBI-status verliezen als de instelling zelf, een bestuurder of leidinggevende, of een gezichtsbepalend persoon korter dan vier jaar geleden onherroepelijk is veroordeeld door de strafrechter voor het aanzetten tot haat, aanzetten tot geweld of gebruik van geweld. Dat een veroordeling van de strafrechter nodig is, is logisch. De belastinginspecteur beslist niet of een organisatie de wet overtreedt.
Je bedoelt dat de huidige regeling goed werkt?
Natuurlijk zijn organisaties die aanzetten tot haat of geweld geen ‘goed doel’. Maar om na een lichtere overtreding, zoals overtreding van een Algemene Plaatstelijke Verordening (APV) of een eenvoudige erfvredebreuk, al ANBI-statussen te willen afpakken, is buiten iedere proportie. Dergelijke feiten vinden bij protesten nu eenmaal plaats. En vergelijk het eens met de regels die gelden voor Kamerleden zelf. Het recht om in de Kamer verkozen te worden, kan pas afgenomen worden als je onherroepelijk door de strafrechter veroordeeld bent tot gevangenisstraf van minimaal een jaar, voor verkiezingsfraude en misdrijven tegen de staat, de koningin of de democratie. Eigenlijk begrijp ik niet waarom er strengere regels voor een ANBI gelden.
Waar komt zo’n wetsvoorstel dan vandaan?
Regelmatig na een Greenpeace-actie hoor je dat ‘dit soort organisaties’ geen subsidie meer mag ontvangen. Inmiddels is de Kamer er achter dat Greenpeace geen subsidie ontvangt, dus proberen ze het met de ANBI. Het blijkt dat een behoorlijk aantal Kamerleden een hekel heeft aan acties. ‘De wet is de wet’, zeggen ze. Maar bij het recht op demonstreren hoort een genuanceerdere houding. Hoe denk je dat een boerenorganisatie opkomt voor haar belangen? Je kunt dan wel zeggen ‘je moet je aan de wet houden’, maar een boer die demonstreert, gaat met z’n tractor natuurlijk óp de weg staan, niet ernáást.
Is Greenpeace, zoals de PVV beweert, een ‘criminele organisatie’?
Feit is dat Greenpeace natuurlijk juridisch gezien geen criminele organisatie genoemd kan worden. Dat zal ook nooit gebeuren. Maar ik kan ook al helemaal niks met het woord ‘crimineel’ zelf. Er wordt zo snel geroepen dat iets ‘crimineel’ is, van verkeersovertredingen tot moord. Maar wat is dat dan? Is een vakbond die demonstreert voor betere salarissen crimineel? Bij zo’n protest zal vast wel een aantal regels worden overtreden. ‘Straatterroristen’, ‘milieucriminelen’, het zijn loze termen. Het is erg jammer dat mensen met een belangrijke publieke taak, zoals sommige politici, niet voelen wat het in een democratische rechtsstaat waard is om te kunnen demonstreren.
Wat kan het betekenen als de ANBI-regeling wordt aangepast?
Een wijziging kan natuurlijk financiële gevolgen hebben voor de milieubeweging. Ik ga er echter vanuit dat er geen wijziging komt. Toen ik Huizing hoorde, begreep ik dat al dit slechts megafoonpolitiek is. Nu blijkt dat ook het geval te zijn: staatssecretaris van Financiën Frans Weekers (zijn partijgenoot) heeft gezegd dat het ontnemen van de ANBI-status voor relatief lichte vergrijpen niet de bedoeling kan zijn. Dit zou allerlei organisaties raken waar zo’n wet niet voor bedoeld is. En ook is het strafblad van individuen geen zinvol criterium. Zou de Katholieke Kerk zich zorgen moeten maken over haar ANBI-status, vanwege in het verleden ontspoorde leden? In dat geval heeft ook de PVV heeft een probleem. Huizings aangekondigde wetsvoorstel blijkt inmiddels ook geen wetsvoorstel maar een motie, waarin het ANBI-criterium niet ter discussie wordt gesteld.
Recente reacties