Nieuwe technologieën zijn slimme wapens in de handen van milieuactivisten. Maar welke risico’s zitten er aan het grenzeloze gebruik van smartphones en het delen van gegevens via de cloud? Experts van Bits of Freedom en Aspiration Technology aan het woord.
Van een actiecamera op je helm terwijl je een olieplatform beklimt, tot twitteren als je in de trein naast een loslippig Kamerlid zit: de milieuactivist van vandaag is helemaal connected. Kleine cameraatjes en slimme telefoons die verbonden zijn met internet zijn een krachtig middel om misstanden aan de kaak te stellen. En om medestanders te mobiliseren voor actie. Via de cloud (opslag van gegevens via internet) kunnen activisten makkelijk samenwerken met gelijkgestemden van over de hele wereld. Apps maken het mogelijk om verzamelde gegevens, bijvoorbeeld over ontbossing, op allerlei mooie grafische manieren weer te geven. Met een veeg over het scherm van je mobieltje reageer je snel en eenvoudig op een actieoproep. De smartphone en de cloud: welke activist kan kortom nog zonder? Maar wat voor risico’s levert het gebruik ervan eigenlijk op, voor de activist zelf en voor degenen met wie hij samenwerkt?
Peuter
“De verleiding van de smartphone zal ook de ondergang van sociale bewegingen worden”, stelt Allen Gunn. De uit de ICT-industrie in Silicon Valley afkomstige softwareontwikkelaar adviseert ngo’s over het gebruik van technologieën, met zijn organisatie Aspiration Technology. In de VS, maar ook ver daarbuiten.
De smartphone kan verbluffend veel, erkent Gunn. “Maar op het gebied van surveillance en controle door de overheid kan het apparaatje zo mogelijk nog meer”, waarschuwt hij. “Een gemiddelde smartphone stuurt meerdere malen per minuut je precieze locatie door”, vertelt hij vanaf zijn mobieltje. “Iedereen die hiertoe toegang heeft, zoals telefoonbedrijven en overheden, kan meeluisteren, mijn camera of microfoon bedienen. Zelfs wanneer de telefoon uit staat.”
Wat betekent dit in de praktijk? “Ik werk veel met activisten die protesteren tegen de aanleg van de Keystone-oliepijpleiding in de VS. Inlichtingendiensten hebben mijn telefoonnummer, en dus mijn locatie, en dat van allerlei activisten. Wanneer de smartphones die bij deze nummers horen, geografisch gezien bij elkaar komen, dan kunnen ze dus weten dat er iets staat te gebeuren. Het kan gewoon een vergadering zijn, een protest, of een serieuze actie. Maar we vertellen die lui dus waar we zijn en wat we van plan zijn”, constateert de techadviseur.
Misschien overdrijft Gunn een beetje? Als je niet van plan bent de wet te overtreden tijdens een actie of campagne, dan hoef je je hierover misschien niet zo druk te maken? “De inlichtingendiensten stellen zich op zoals ouders die zien dat hun peuter met een bal wil spelen. Ze laten het kind rustig naar de bal toe kruipen, grijpen niet in tenzij de peuter richting het haardvuur kruipt. De inlichtingendiensten komen pas in actie als de peuter, wij dus, iets doet wat voorkomen moet worden. Het probleem is dus dat ‘de andere kant’, de inlichtingendienst, een informatievoorsprong heeft en kan kiezen of ze onze acties wil dwarsbomen.”
Bewaarplicht
Wie denkt dat Gunns waarschuwingen alleen gelden voor NSA-land Amerika heeft het mis. “In Nederland worden bijna al je gangen vastgelegd”, zegt Rejo Zenger van Bits of Freedom. Zijn organisatie zet zich in Nederland in voor digitale burgerrechten, zoals privacy en vrijheid op het internet.
“Als je een autoritje maakt, wordt je kenteken om de haverklap gefotografeerd. Van je telefoongesprekken worden gegevens bewaard. Stel dat je weet hebt van een milieuschandaal, dan is het heel moeilijk om als klokkenluider niet achteraf traceerbaar te zijn. Het is steeds moeilijker voor journalisten om hun bronnen te beschermen.”
De Wet bewaarplicht is onlangs dan wel buiten werking gesteld door de rechter, maar veel telecombedrijven bewaren de genoemde gegevens zelf ook geruime tijd voor bedrijfsdoeleinden, zoals de facturatie. En alles wat de telecomaanbieders bewaren is opvraagbaar door inlichtingen- en opsporingsdiensten.
“Als je de meetwaarden van je waarnemingen van milieuvervuiling, of je lijst met contactpersonen in een handig spreadsheetje van Google Docs zet, heb je geen enkel zicht op wat er met die data gebeurt”, illustreert Zenger. “Google is een Amerikaans bedrijf, de Amerikaanse overheid kan er makkelijk bij, en kan informatie ook weer aan de Nederlandse overheid doorspelen.”
Ook Allen Gunn heeft zijn bedenkingen bij de zegeningen van de cloud. “Het feit dat je vanaf elke computer, tablet of telefoon bij je documenten kunt is geweldig. Maar al doende heb je al je data-juwelen wel daar geparkeerd waar heel wat overheden erbij kunnen. En die kunnen je juwelen ook weer doorgeven aan andere overheden, die ze vervolgens tegen hun burgers gebruiken. Lees Edward Snowden er maar op na.”
Gratis bestaat niet
Betekent dit dat milieuactivisten beter niet al die handige gratis cloudtoepassingen van Amerikaanse beursgenoteerde techgiganten kunnen gebruiken? Zoals de eenvoudig zelf te maken Googlekaartjes waarop je olielekkages, aardbevingen of ontbossing kunt weergeven?
“Ook milieuactivisten moeten zich realiseren: als je niet voor een product betaalt, dan ben je zelf het product dat wordt verkocht”, waarschuwt Gunn. “Beursgenoteerde bedrijven zijn in de VS bij wet verplicht om zoveel mogelijk geld voor de aandeelhouders te verdienen. Dus heb geen illusies over hun motieven.”
We geven de Googles van de wereld gigantische hoeveelheden persoonlijke gegevens, in ruil voor die handige zoekmachine, e-mail hosting en talloze andere toepassingen. “Het is essentieel dat activisten begrijpen wat voor data ze weggeven. Inlichtingendiensten zijn het meest geïnteresseerd in iemands social graph: de connecties met andere personen, zijn interesses en locaties waar hij is geweest. Die sociale grafiek is voor iedereen uniek, zelfs unieker dan een vingerafdruk”, zegt Gunn. “Dus wanneer ik Facebook gebruik, bewijs ik Facebook en de NSA een dienst door mijn sociale grafiek uitgebreid te documenteren. Zonder dat het hun iets kost. Facebook kan een krachtig instrument zijn voor campagnes, maar het kan ook de ondergang van sociale bewegingen worden omdat het de kosten van surveillance en toezicht terugbrengt tot bijna nul.”
Met Aspiration Technology wil Gunn samen met activisten de kosten van surveillance voor de inlichtingendiensten juist verhogen. “Wij geloven erin dat je al je e-mail en internetverkeer en harde schijven moet versleutelen. Dat is inderdaad meer werk, maar daardoor is het ook meer werk voor degene die in jouw data wil inbreken.”
Privacy Café
Zenger vindt de waarschuwingen van Gunn terecht, maar denkt niet dat de keerzijde van de cloud en smartphone ook de ondergang van sociale bewegingen zal worden. “De meerwaarde van digitale technologie is heel duidelijk. Maar activisten en journalisten moeten echt veel bewuster met technologie omgaan en zich afvragen hoe ze zichzelf en anderen kunnen beschermen. Dan kun je genieten van de voordelen, zonder dat je de nadelen erbij krijgt.”
Dat echt goed doen is best een gedoe, erkent Zenger. Maar met een paar kleine ingrepen kom je ook al een heel eind. Zoals je mail versleutelen en zorgen dat je telefoongesprekken niet kunnen worden afgeluisterd.
Om mensen op weg te helpen heeft Bits of Freedom een toolbox met tips en uitleg staan waarmee je zelf direct aan de slag kunt. Voor wie dat toch nog wat te ingewikkeld is, heeft Zenger een uitnodiging: “Kom naar een van onze Privacy Café’s, waar vrijwilligers van Bits of Freedom je ter plekke leren om je digitale zelfverdediging op peil te brengen.”
Go for it
En wat raadt Allen Gunn activisten en organisaties aan, die zich afvragen of hun werk baat heeft bij een grotere inzet van nieuwe technologieën? “Ga er niet vanuit dat technologie vanzelf iets goeds is, of dat er niks kan misgaan. Je moet zorgen dat je de gevolgen van het gebruik en ‘eigendom’ van tech overziet. Houd rekening met onbedoelde gevolgen, mislukkingen, met wat er gebeurt als je een bepaalde tool niet meer kunt gebruiken – of als dezelfde tool of data juist tegen je gebruikt gaan worden. Als je dit allemaal in kaart hebt gebracht, en het lijkt nog steeds een goede strategie om de tool te gaan gebruiken: go for it.”
Geef een reactie