Bijna eenderde van de bekende dier- en plantensoorten wordt in hun voortbestaan bedreigd als gevolg van menselijk handelen. Dit blijkt uit de jubileumpublicatie van de Rode Lijst van de IUCN. Voorbeelden van bedreigde soorten zijn de blauwvintonijn en kogelvis, waarvan de wereldpopulatie door overconsumptie is gedecimeerd. Vorige maand bleek uit de Global Biodiversity Outlook 4 van de VN al dat niet genoeg wordt gedaan om de teruggang van biodiversiteit te stoppen.
De IUCN (International Union for Conservation of Nature), een organisatie die zich inzet voor het behoud van biodiversiteit, bekijkt regelmatig (de eerste keer precies 50 jaar geleden) de beschermingsstatus van nu meer dan 76 duizend verschillende dier- en plantensoorten. Daarvan zijn 22.413 soorten op de Rode Lijst geplaatst omdat ze in meer of mindere mate als bedreigd worden gezien.
De oorzaken voor achteruitgang van biodiversiteit zijn divers, maar vooral van menselijke oorsprong. “Elke nieuwe versie van de Rode Lijst laat ons zien dat onze planeet steeds meer biodiversiteit verliest, met name door onze ongebreidelde vraag naar consumptiegoederen”, aldus IUCN Directeur Julia Marton-Lefèvre.
Menselijke invloeden
Tot de soorten die zijn achteruitgegaan behoort de blauwvintonijn, die vooral in Japan en de rest van Azië in sushi wordt verwerkt. Doordat er zo intensief op wordt gevist is de populatie in de laatste 20 jaar met 70 tot 80 procent afgenomen. De Chinese kogelvis is zelfs meer dan 99 procent in populatie gedaald doordat ze als delicatesse wordt geserveerd in de Aziatische keuken.
Voor de 66 genoemde kameleonsoorten vormt niet overconsumptie, maar habitatverlies de belangrijkste bedreiging. Zo leeft de Kinyongia matschiei in het Usambaragebergte van Tanzania in het (beschermde) Amani natuurreservaat. Maar de populatie wordt bedreigd doordat mensen de bossen kappen om landbouwgrond te verkrijgen, steenkool te mijnen of gewoon het hout te verkopen.
De grootste oorworm ter wereld, de Sint Helena Reuzenoorworm, die zo’n 8 cm groot kon worden, is nu zelfs uitgestorven verklaard. De soort is ten onder gegaan doordat zijn habitat letterlijk is weggehaald: de stenen waar ze onder leefden, zijn gebruikt als bouwmateriaal.
Klimaatverandering
Ook klimaatverandering lijkt al slachtoffers te eisen. Het unieke ecosysteem van Mount Kaputar in Australië wordt bedreigd, een gebied van 10 bij 10 kilometer waar miljoenen jaren een regenwoud bewaard is gebleven terwijl de rest van de omgeving opdroogde. Door klimaatverandering verdwijnen langzaamaan de specifieke koelere en nattere omstandigheden op de berg, die een unieke flora en fauna herbergen. De carnivore, fluorroze slakken Triboniophorus aff. Graeffei die hier leven hebben deze omstandigheden nodig om te overleven. Ze moeten steeds hoger de berg op om aan de hitte en droogte te ontsnappen, maar nu de top in zicht is lijkt hun voortbestaan onzeker.
Conservatieve schatting
De Rode Lijst geeft slechts een conservatieve schatting. Het ontbreken van wetenschappelijke gegevens voor heel veel soorten betekent dat die 76 duizend slechts een fractie vormen van het werkelijke aantal.
Dat we nog ver zijn van een totaalbeeld van onze biodiversiteit, blijkt uit de nieuwe soorten die iedere dag worden gevonden. Zelfs binnen onze eigen klasse van de zoogdieren zijn de afgelopen tien jaar zo’n driehonderd nieuwe soorten ontdekt, waaronder verschillende primaten en een nieuwe walvissoort. Schattingen voor de mondiale biodiversiteit lopen uiteen van 10-50 miljoen soorten.
Van soorten die niet op de Rode Lijst staan is te weinig bekend om een oordeel te kunnen vellen. Zij krijgen daardoor niet de aandacht van de natuurbeschermers die ze wellicht wel nodig hebben om te kunnen overleven. Extra onderzoek naar al die ontbrekende soorten is dus hard nodig.
Ook goed nieuws
Toch is het niet allemaal slecht nieuws. Op de Rode Lijst staan ook enkele ‘winnaars’, zoals twee kikkers uit de Colombiaanse Andes die nu minder bedreigd worden dan voorheen, hetgeen ze te danken hebben aan het beschermen van hun ’thuisbos’ in een reservaat.
Het creëren van meer natuurreservaten helpt, zo licht IUCN Directeur Julia Marton-Lefèvre toe: ”We hebben wetenschappelijk bewijs dat beschermde gebieden een centrale rol kunnen spelen in het tegengaan van het soortenverlies. Experts waarschuwen dat bedreigde soorten in niet-beschermde gebieden twee keer zo snel achteruitgaan als soorten die wel in beschermde gebieden leven. Voor het behoud van de mondiale biodiversiteit is het onze verantwoordelijkheid om meer beschermde gebieden op te richten en te zorgen voor effectief beheer.”
Recente reacties