Bijna tegelijkertijd publiceerden een gerenomeerde bank en enkele grote accountantskantoren een rapport dat wezenlijke vragen stelt bij de grondslagen van ons economisch systeem. Hoog tijd dat de milieubeweging deze kans aangrijpt voor een betere variant van het Energieakkoord op belastinggebied, meent Egbert Tellegen.
Soms gebeurt bijna hetzelfde op bijna hetzelfde moment. Op 2 december viel een rapport van vier Nederlandse financiële adviesbureaus door de brievenbus. Het heet New era. New plan. Fiscal reforms for an inclusive, circular economy. Case study the Netherlands en is vervaardigd door Ex´tax in smaenwerking met Deloitte, Ernst&Young, KPMG Meijburg en PricewaterhouseCooper.
Op 3 december trof ik bij mijn email een artikel van Rutger Bregman in de Correspondent aan, waarin hij onder de titel ‘Hoe grote idealen langzaam doordringen tot het grote geld’ dat rapport en een publicatie van Hans Stegeman, hoofd Internationaal onderzoek bij de Rabobank, getiteld ‘ Vooruitgang in de nieuwe economische realiteit’ besprak.
Kritiek op BNP
Eerst iets over het rapport van de Rabobank. Het bevat, maar nu vanuit een ‘onverdachte’ hoek, veel van de al lang geuite kritiek op het gebruik van het BNP als maatstaf van vooruitgang en noemt een aantal, ook al langer bekende, alternatieven voor het BNP zoals de Human Development Index en de Index of Sustainable Economic Welfare. Toch zou ik de auteur te kort doen door tevreden vast te stellen dat wat ‘wij’ al lang wisten nu eindelijk ook tot de bankwereld doordringt. Stegeman stelt vast dat de ontwikkeling van de informatietechnologie (ICT) soms gepaard gaat met stagnatie van economische groei en zelfs krimp van het bruto nationaal product maar toch tot meer welvaart leidt. Dat komt omdat de baten van de ICT ontwikkelingen niet meer bij de producent, maar – in de vorm van gratis informatie – rechtstreeks bij de consument terecht komen. En die baten worden niet door het BNP uitgedrukt.
Het is te hopen dat de studie van Stegeman niet alleen in eigen kring, maar ook door de milieubeweging ter harte worden genomen. Vooruitgang door vernieuwing zonder milieubelastende en ook sociaal en financieel niet houdbare economische groei is een veel beter toekomstideaal dan het statische ideaal van een duurzame samenleving waarin van alles genoeg is.
Belasting op natuurlijke hulpbronnen
Op korte termijn is echter het rapport van de accountantskantoren nog belangrijker. Het is een krachtig pleidooi voor de verschuiving van belastingheffing op arbeid naar belasting op het gebruik van natuurlijke hulpbronnen. Het wil daarmee een bijdrage leveren aan de bestrijding van een aantal mondiale problemen als massale werkloosheid, dreigende waterschaarste, dreigende tekorten aan materialen, luchtverontreiniging, klimaatverandering en conflicten als gevolg van bronnenschaarste.
Als daarvoor in te voeren vernieuwingen noemt het rapport onder andere vrijstellingen van inkomstenbelasting en bijdragen aan sociale zekerheid en toekenning van uitkeringen aan niet (meer) werkenden. De daarvoor benodigde gelden zouden moeten komen van heffingen op het gebruik van fossiele brandstoffen, water en energie en de uitstoot van luchtvervuilende stoffen en op metaal afval.
Tijd en deskundigheid schieten tekort om alle afzonderlijke voorstellen grondig te beoordelen. Maar het initiatief van deze instellingen is buitengewoon belangrijk. Vooral omdat het op een goed moment komt. Herziening van het belastingstelsel staat op de agenda van het kabinet-Rutte.
Energieakkoord voor belastigen
In de sociaalwetenschappelijke literatuur wordt wel gesproken van af en toe bestaande ‘windows of opportunity’ waardoor ingrijpende vernieuwingen tot stand komen. In gewoon Nederlands zijn dat uitgelezen kansen. De milieubeweging mag deze kans niet laten schieten. Hier doet zich een zeldzaam moment voor waarin drastische economische veranderingen kunnen worden doorgevoerd waarbij het milieu van lokale tot mondiale schaal zeer gebaat kan zijn. Er zou gestreefd kunnen worden naar een betere variant van het Energieakkoord op belastinggebied. Leg contact met de gerenommeerde instellingen waarvan dit rapport afkomstig is en met andere natuurbeschermings- en milieuorganisaties en ga samen snel aan de slag.
Van Egbert Tellegen verscheen onlangs Afscheid van het kapitalisme
Geef een reactie