Nu ChatGPT en andere vormen van kunstmatige intelligentie in snel tempo ons leven binnendringen, rijzen ook de zorgen. Misbruik dreigt, en — wie weet — misschien gaan intelligente computersystemen en robots ons ooit overheersen.
Hoe moeten we hiermee omgaan?
In wat voor wereld zijn we nu beland?
En ook: wat kunnen we leren van andere vormen van intelligentie en identiteit?
Dit zijn de vragen waar de filosoof, technoloog, schrijver en kunstenaar James Bridle zich mee bezig houdt. In zijn boek Manieren van zijn neemt Bridle een radicaal, verfrissend standpunt in. Er zijn veel vormen van intelligentie, stelt hij vast, en vaak zijn die heel anders dan wat wij mensen gewoonlijk als intelligentie zien. Dat geldt zowel voor verschillende varianten van kunstmatige intelligentie, als voor de vaak meest wonderbaarlijke vormen van intelligentie die we bij planten, dieren en natuurlijke systemen kunnen zien. Bij de manier waarop bomen met elkaar communiceren, bijvoorbeeld. Of bij de manier waarop dieren aardbevingen voorspellen. Het ene voorbeeld is nog mooier dan het andere.
De auteur schetst een waaier van allerlei verschillende ‘manieren van zijn’, en laat vervolgens zien hoe al deze manieren met elkaar verstrengeld zijn. Alles hangt met alles samen. Dat is op zich geen nieuws. Maar toch… Als je er goed bij stil staat — en die verstrengeling écht serieus neemt — besef je dat het onze hele manier van denken op zijn kop zet.
“Dat is ook verstrengeling: het gegeven dat alles in de meer-dan-menselijke wereld verband houdt met alles, en dat er geen hiërarchieën zijn; geen ‘hoger’ of ‘lager’. Niets is méér of minder geëvolueerd. Alles is intelligent. Wat nu?”
Die vraag is niet vrijblijvend. Alleen al de snelheid waarmee natuur vernietigd wordt, maakt duidelijk dat we anders met onze omgeving moeten omgaan. Maar hoe? “Hoe kunnen we onze samenlevingen hervormen om rechtvaardiger met elkaar en de niet-menselijke wereld om te gaan?”
Het begint bij kijken, leren en begrijpen. Bij de acceptatie van het feit dat niet alles om mensen draait. Dat we niet ‘hoger’, ‘slimmer’ of ‘beter’ zijn dan andere levensvormen, maar met hen verstrengeld zijn in één vitaal, complex geheel.
“Onze overleving is afhankelijk van ons vermogen om een nieuw verdrag te sluiten met de meer-dan-menselijke wereld waarin we de intelligentie en het aangeboren ‘zijn’ van alle dingen — dier, plant of machine — niet zien als bewijs van onze eigen superioriteit, maar als een aanwijzing van onze ultieme onderlinge afhankelijkheid en een dringende oproep tot nederigheid en zorg.”
Manieren van zijn; voorbij de menselijke intelligentie. James Bridle. Uitgeverij Volt, 2023. ISBN: 9789021423494, 424 pagina’s, paperback. Prijs € 29,99.
Recente reacties