‘Bouw met tropisch hardhout’

Je huis vertimmeren met tropisch hardhout, mag dat weer? René Klaassen van Stichting Hout Research (SHR) in Wageningen vindt van wel.

Tropisch hardhout zal voor velen nog klinken als een vies woord. Maar de wereld is veranderd, meent Klaassen. Hout is een prima bouwmateriaal, veel duurzamer dan ijzer of beton. En wat meer is: met het gebruik van tropisch hout kunnen we duurzame bosbouw in de tropen stimuleren. Een duurzaam beheerd productiebos levert geld op en is daarmee een – economisch – alternatief voor leeg gekapte landbouwgrond ten behoeve van bijvoorbeeld soja- of palmolieproductie.

Tropisch hardhout, bestaat dat nog?
“Het is een tijd lang uit de gratie geweest. In de jaren ’90 stonden houttoepassingen behoorlijk onder druk. Er waren problemen met naaldhout in de sector van geveltimmerwerk en door de ontbossing had tropisch loofhout een slecht imago. De milieubeweging voerde actie bij de houthandel met de boodschap dat tropisch loofhout echt niet meer kon. Maar de komst van duurzaam bosbeheer zorgt voor een omslag. De inzet van de milieubeweging is daarmee veranderd. De organisatie achter het FSC-keurmerk, dat wordt gesteund door onder andere WNF en Greenpeace, wil duurzaam bosbeheer in de tropen stimuleren zodat tropische bossen actief beschermd worden.”

Maar er verdwijnen toch nog steeds voetbalvelden aan bos elke dag?
“Het probleem van ontbossing is zeker niet verdwenen. Er is nog steeds illegale houtkap maar dat is slechts één van de bedreigingen. Denk aan de omzetting van bos in productiegebieden voor soja, palmolie of rundvlees. Duurzame houtproductie is dan juist een manier om tropisch bos te behouden. Het levert namelijk geld op wat gebruikt kan worden om het areaal van duurzaam beheerd bos uit te breiden. Waar de milieuorganisaties eerder zeiden: vermijd het gebruik van tropisch hout, wordt nu gezegd: pas FCS-gecertificeerd hout uit tropische bossen toe, dan steun je indirect het duurzaam beheer daar.”

En hoe zit het met hout van eigen bodem?
“In Europa hebben we een lange traditie van duurzaam bosbeheer, in multifunctioneel beheerd bos wordt houtproductie gecombineerd met natuur en recreatie. Europese productiebossen produceren meer dan wat er aan hout geoogst wordt, waarmee het zeker verantwoord is om Europees hout te gebruiken.”

Waarom is hout beter dan ijzer en beton?
“IJzer en beton zijn sterker dan hout en hebben een langere levensduur. Maar er zijn veel toepassingen waar hout als bouwmateriaal en als hernieuwbare grondstof prima kan worden ingezet. Bij uitstek een voorbeeld van de circulaire economie. Neem koolstof als voorbeeld en je ziet dat binnen de tijdspanne waarin we leven CO2 circuleert van atmosfeer, naar bos, naar product. Na gebruik, bij het verbranden, komt de CO2 weer in de atmosfeer. Dat is een belangrijk verschil met andere bouwstoffen, die niet hernieuwbaar zijn. Bovendien is de productie van die materialen vervuilender en kost het meer energie dan bij hout.’

Hoe meet je eigenlijk de milieuvriendelijkheid van bouwmateriaal?
“Daarvoor wordt een zogenoemde levenscyclusanalyse, LCA, gemaakt. Daarbij wordt gekeken wat een product gedurende de hele levenscyclus kost aan grondstoffen en energie, en welke impact het heeft op het milieu door uitstoot van allerlei stoffen zoals CO2. Zo’n LCA voor een houten product begint bij de aanplant van het bos en eindigt wanneer het product is weggegooid of verbrand. De afgelopen maanden is er binnen de houtbranche een hele serie aan LCA’s gemaakt voor bouwproducten. Deze informatie komt in de Nationale Milieu Database. Sinds 2012 is een milieuberekening op basis van deze database onderdeel van een bouwvergunning. Die berekening geeft aan wat de milieubelasting is van alle materialen samen die in een gebouw verwerkt zijn. Wij hebben zelf bijvoorbeeld studies gedaan naar funderingen en het gebruik van meerpalen van verschillende materialen. Daarin kwam hout veel beter uit de bus dan beton.”

Hoe objectief is dat?
“Er zijn Europese richtlijnen om zo’n LCA uit te voeren en het uiteindelijke resultaat wordt door een onafhankelijke partij beoordeeld. Maar hoe die richtlijnen en de criteria tot stand komen, daar is nog wel discussie over. Want hoe zwaar laat je de uitstoot van CO2 wegen ten opzichte van de uitstoot van toxische stoffen? En hoe beschouwen we ruimtegebruik voor de productie van grondstoffen? Andere partijen zeggen: houtproductie legt veel meer beslag op de ruimte. Maar is dat erg in geval van bos? Dat heeft toch veel meer functies.”

Is er genoeg bekend over tropische bossen en houtproductie?
“Eigenlijk niet. Voor Europese bossen is die kennis er, daar zijn we al honderden jaren bezig met duurzaam bosbeheer. Van de tropen weten we veel minder. Het is bijvoorbeeld moeilijker om te bepalen hoe oud een boom is, omdat de jaarringen niet altijd te onderscheiden zijn, vanwege het ontbreken van de seizoenen of de structuur van het hout. Toch is dat ook bij tropisch hout vaak mogelijk, alleen moet daar nog veel over worden uitgezocht. Dergelijk onderzoek moet echt meer vaart krijgen.’

Moeten we dan toch wachten met het gebruik van hardhout?
‘Dat is denk ik niet nodig. Ik pleit er wel voor om goed te kijken waar tropisch hout een aanvulling is op het overige assortiment. Hout van dichtbij is milieutechnisch nog altijd voordeliger, en daar is een groot aanbod van. Dus als je hout uit de tropen haalt, moet dat wel een meerwaarde hebben. Ook moeten we voldoende aandacht besteden aan het introductieproces van nieuwe tropische houtsoorten; we moet er de eigenschappen van leren kennen en daarmee samenhangend de verwerking en mogelijke toepassing. Het verleden heeft geleerd dat te snelle introductie van een houtsoort tot problemen kan leiden. Dat is slecht voor het imago van hout en dan zie je dat er eerder voor andere materialen gekozen wordt, zoals plastic kozijnen. Dat zou zonde zijn van de mogelijkheden van de duurzame grondstof hout.”